Την άμεση ανάγκη να ξεκινήσει έρευνα προκειμένου να διαπιστωθεί αν είναι βάσιμοι οι ισχυρισμοί σχετικά με παράνομες επιστροφές μεταναστών στην Τουρκία, από τα ελληνικά σώματα επιβολής του νόμου και από άλλα άτομα ζητούν από τη Βουλή των Ελλήνων 29 οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ανθρωπιστικού έργου.
Σε ανοιχτή επιστολή τους διευκρινίζουν πως οι επιστροφές των μεταναστών πραγματοποιούνται κυρίως μέσω pushbacks και συλλογικών απελάσεων και συχνά συνοδεύονται από βία. Για το λόγο αυτό ζητούν από το ελληνικό Κοινοβούλιο να ερευνήσει άμεσα τους ισχυρισμούς αυτών των παράνομων πράξεων στα χερσαία και θαλάσσια ελληνοτουρκικά σύνορα. «Η έρευνα της Βουλής θα πρέπει να προσδιορίσει κατά πόσον οι εν λόγω παράνομες ενέργειες συνιστούν de facto κυβερνητική πολιτική κατά παράβαση του διεθνούς, του ευρωπαϊκού και του ελληνικού δικαίου» αναφέρουν χαρακτηριστικά οι οργανώσεις στην επιστολή τους.
«Τα τελευταία χρόνια, μη κυβερνητικές ομάδες και μέσα μαζικής ενημέρωσης συνεχώς κάνουν λόγο για παράνομες επιστροφές (και μέσω επαναπροωθήσεων) ομάδων και ατόμων από την Ελλάδα στην Τουρκία, οι οποίες γίνονται από τα ελληνικά σώματα επιβολής του νόμου ή μη ταυτοποιημένους μασκοφόρους που φαίνονται να ενεργούν σε συνεργασία με τις ελληνικές δυνάμεις στα σύνορα.
Σχετικές αναφορές από το 2020 καταγράφουν πολλά περιστατικά κατά τα οποία το προσωπικό του λιμενικού, ενίοτε με τη συνοδεία ένοπλων μασκοφόρων με σκούρα ρούχα, εγκατέλειψε παρανόμως μετανάστες στη θάλασσα, συμπεριλαμβανομένων ατόμων που είχαν ήδη εισέλθει στο ελληνικό έδαφος. Εγκατέλειψαν μετανάστες στη θάλασσα σε φουσκωτά χωρίς μηχανή, ρυμούλκησαν πλοία που μετέφεραν μετανάστες στα Τουρκικά ύδατα, ή αναχαίτισαν, αχρήστευσαν και επιτέθηκαν σε βάρκες με μετανάστες.
Επίσης, μη κυβερνητικές οργανώσεις και μέσα ενημέρωσης αναφέρονται συχνά σε ισχυρισμούς ότι οι ελληνικές συνοριακές δυνάμεις προβαίνουν σε μαζικές απελάσεις και αναγκαστικές επιστροφές αιτούντων άσυλο στα χερσαία σύνορα με την Τουρκία, στον Έβρο» αναφέρουν χαρακτηριστικά στην επιστολή τους.
Στις 10 Ιουνίου, ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης (ΔΟΜ) επισήμανε ότι «παρακολουθεί στενά» την κατάσταση στα σύνορα της Ελλάδας και ανέφερε ότι είχε δεχθεί «επαναλαμβανόμενες καταγγελίες» για αυθαίρετες κρατήσεις μεταναστών στην Ελλάδα και επαναπροώθησής τους στην Τουρκία. Σύμφωνα με τον ΔΟΜ αυτό είναι κάτι που η Ελλάδα θα έπρεπε να διερευνήσει.
Στις 21 Αυγούστου, η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR) εξέφρασε βαθιά ανησυχία της για τον «αυξανόμενο αριθμό αξιόπιστων αναφορών που καταδεικνύουν ότι άνδρες, γυναίκες και παιδιά μπορεί να έχουν επιστραφεί άτυπα στην Τουρκία αμέσως μετά την άφιξή τους σε ελληνικό έδαφος ή σε ελληνικά χωρικά ύδατα» και κάλεσε την Ελλάδα να απέχει από τέτοιες πρακτικές και να διερευνήσει σοβαρά τις αναφορές αυτές. Ο ίδιος Οργανισμός είχε δημοσιεύσει μια δήλωση με παρεμφερείς εκκλήσεις στις 12 Ιουνίου.
Στις 6 Ιουλίου, κατά τη διάρκεια συζήτησης της Επιτροπής Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (LIBE) με θέμα τα θεμελιώδη δικαιώματα στα ελληνικά σύνορα, η Ευρωπαία Επίτροπος Εσωτερικών Υποθέσεων, Ylva Johansson, είπε ότι τα περιστατικά αυτά πρέπει να διερευνηθούν. Στο νέο Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο, που παρουσιάστηκε στις 23 Σεπτεμβρίου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συνέστησε στα κράτη μέλη να συστήσουν ανεξάρτητους μηχανισμούς παρακολούθησης, καθώς αυξάνονται οι ισχυρισμοί για αυθαιρεσίες στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ. Ωστόσο, αυτό το σύστημα δεν έχει συσταθεί.
Στην ανοιχτή επιστολή τους οι 29 οργανώσεις αναφέρονται και στις δηλώσεις του Κυριάκου Μητσοτάκη ο οποίος κατά τη διάρκεια μιας συνέντευξης στο CNN και κληθείς να σχολιάσει ένα άρθρο των New York Times που αναφερόταν στο ζήτημα των αναγκαστικών επιστροφών μεταναστών και προσφύγων που δημοσιεύτηκε στις 14 Αυγούστου, ισχυρίστηκε: «Δεν έχει συμβεί τίποτα τέτοιο. Είμαστε θύματα εκτεταμένης εκστρατείας παραπληροφόρησης», υπαινισσόμενος αντιθέτως ότι η Τουρκία ήταν υπεύθυνη. Για το λόγο αυτό παροτρύνουν τους Έλληνες νομοθετούντες να διεξάγουν άμεσα μια αποτελεσματική, διαφανή και αμερόληπτη έρευνα για τους ισχυρισμούς ότι προσωπικό από το Λιμενικό Σώμα, την Ελληνική Αστυνομία και τον Ελληνικό Στρατό, ενίοτε σε στενή συνεργασία με ένστολους μασκοφόρους άνδρες, έχουν εμπλακεί σε τέτοιου είδους ενέργειες, οι οποίες δεν είναι μόνο παράνομες αλλά θέτουν σε κίνδυνο και τη ζωή και την ασφάλεια των εκτοπισμένων ατόμων.
Ζητούν παράλληλα να επιβληθούν πειθαρχικές και ποινικές κυρώσεις, κατά περίπτωση, σε όποιους ένστολους αποδειχθεί ότι έχουν συμμετάσχει σε τέτοιου είδους παράνομες ενέργειες, αλλά και στους διοικητές τους που φέρουν την ευθύνη για τη διοίκηση των εν λόγω σωμάτων. Σύμφωνα με τις ανθρωπιστικές οργανώσεις, η έρευνα θα πρέπει να εστιάσει στα γεγονότα που ήρθαν στο φως της δημοσιότητας το 2019 και το 2020.
