Ο Σύριος ηγέτης επισκέπτεται τις χώρες του Κόλπου μετέχοντας στο ανακάτεμα της τράπουλας στην παγκόσμια σκηνή
Οι σεισμοί στη Συρία και η ανάγκη ανοικοδόμησης όχι μόνο των πληγεισών περιοχών αλλά όλης της ταλαιπωρημένης από τον υπερδεκαετή εμφύλιο χώρας επιτάχυναν τη συμφιλίωση των αραβικών χωρών του Κόλπου με τη Συρία. Από αποσυνάγωγος ο Μπασάρ αλ Ασαντ τώρα γίνεται δεκτός με ανοιχτές αγκάλες σε χώρες του αραβικού κόσμου, με προοπτική τη μεγαλύτερη οικονομική και πολιτική συνεργασία με τους δορυφόρους της Σαουδικής Αραβίας, η οποία «ψάχνεται» μετά την αποχώρηση των ΗΠΑ από τη Μέση Ανατολή και τη δυσμένεια στην οποία έχει πέσει από την κυβέρνηση Μπάιντεν εξαιτίας των παραβιάσεων των ανθρώπινων δικαιωμάτων στο βασίλειο των Σαούντ και την απώλεια σύμπνοιας σχετικά με την παραγωγή πετρελαίου.
Η επίθεση φιλίας και η συμβολή των ΗΑΕ
Ο Σύριος πρόεδρος βρέθηκε στα μέσα Μαρτίου για δεύτερη φορά μέσα σε ένα χρόνο στο Αμπου Ντάμπι των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων (ΗΑΕ), σε συνέχεια των επισκέψεών του σε χώρες του Κόλπου, καθώς τον Φεβρουάριο είχε βρεθεί και στο Ομάν, άλλο ένα εμιράτο-δορυφόρο της Σαουδικής Αραβίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι αυτές οι επισκέψεις είναι οι μοναδικές που έχει κάνει ο Ασαντ από την αρχή του εμφυλίου, το 2011, σε αραβικές χώρες.
Το Αμπου Ντάμπι φαίνεται να έγινε η αιχμή του δόρατος για την αποκατάσταση των σχέσεων των αραβικών χωρών με τη Συρία. Αλλωστε τα ΗΑΕ ήταν η πρώτη αραβική χώρα που αποκατέστησε τις διπλωματικές της σχέσεις με τη Δαμασκό το 2018 και έχει προσφέρει στη Συρία τη μεγαλύτερη βοήθεια –100 εκατ. δολάρια, ομάδες έρευνας και χιλιάδες τόνους αγαθών πρώτης ανάγκης– μετά τους σεισμούς του Φεβρουαρίου και την κατά γενική ομολογία καθυστερημένη αντίδραση της Δύσης απέναντι στους πληγέντες Σύριους, καθώς οι περιοχές που επλήγησαν είναι υπό την επιρροή του καθεστώτος Ασαντ που τελεί υπό διεθνείς κυρώσεις.
Ομως ακόμη και πριν από τους σεισμούς τα ΗΑΕ έχουν βοηθήσει –φανερά και κάτω από το τραπέζι– τη Δαμασκό. Δεν είναι τυχαίο ότι ο τότε υπουργός Εξωτερικών της Συρίας Φαϊσάλ Μεκντάντ ευχαρίστησε το 2019 τα ΗΑΕ, τα οποία «στάθηκαν στο πλευρό της Συρίας κατά τη διάρκεια του πολέμου απέναντι στην τρομοκρατία». Επίσης, Ιορδανία και Μπαχρέιν έχουν αποκαταστήσει τις διπλωματικές τους σχέσεις με τη Συρία, ανοίγοντας ξανά τις πρεσβείες τους.
Πίσω στον Αραβικό Σύνδεσμο;
Η επίσκεψη Ασαντ στα ΗΑΕ θεωρείται σημαντική καθώς αποτελεί αξιοσημείωτο βήμα για το «ξεπάγωμα» των σχέσεων της Συρίας και του Αραβικού Συνδέσμου, που ιδρύθηκε το 1945 και αριθμεί 22 μέλη, μεταξύ των οποίων και η Συρία. Η συμμετοχή της Δαμασκού ανεστάλη το 2011, ενώ πολλές χώρες-μέλη απέσυραν τις διπλωματικές τους αποστολές εξαιτίας της αιματηρής καταστολής των αντικυβερνητικών διαδηλώσεων που οδήγησαν αργότερα στον εμφύλιο πόλεμο. Υπενθυμίζεται ότι ο όρος για την επανένταξη της Συρίας στον σύνδεσμο ήταν η εφαρμογή ενός ειρηνευτικού σχεδίου για τον κατευνασμό των συρράξεων.
Στο πλαίσιο της συζήτησης για την επιστροφή της Συρίας στον Αραβικό Σύνδεσμο ο υπουργός Εξωτερικών της Σαουδικής Αραβίας Φαϊσάλ μπιν Φαρχάν αλ Σαούντ άφησε στις αρχές Μαρτίου ανοιχτό το ενδεχόμενο, όχι όμως στο εγγύς μέλλον.
Υπογράμμισε ότι οικοδομείται σταδιακά μια συναίνεση στον αραβικό κόσμο για τερματισμό της απομόνωσης της Συρίας, όμως αυτό δεν μπορεί παρά να περάσει μέσα από την αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης που σοβεί στη χώρα του Ασαντ εξαιτίας του εμφύλιου πολέμου. Για να γίνει κατανοητή η στροφή που συντελείται, αξίζει να σημειωθεί ότι η Σαουδική Αραβία έχει βοηθήσει ενεργά τις ομάδες που μάχονταν ενάντια στο καθεστώς Ασαντ κατά τη διάρκεια του πολέμου.
Διαφοροποίηση των Σαούντ
Δυτικοί αναλυτές επισήμαναν στο παρελθόν ότι πίσω από την προσέγγιση ΗΑΕ και Συρίας κρυβόταν η επιθυμία για αναχαίτιση της επιρροής του Ιράν στην περιοχή, όμως μετά την ομαλοποίηση των σχέσεων Ιράν – Σαουδικής Αραβίας η ανάλυση αυτή πέφτει στο κενό. Μετά την άνοδο του Τζο Μπάιντεν στην εξουσία η Σαουδική Αραβία έχει πέσει στη δυσμένεια της αμερικανικής πλευράς και φαίνεται ότι αναζητεί τρόπους να διαφοροποιήσει την εξωτερική της πολιτική. Ανέκαθεν η εξωτερική πολιτική του βασιλείου του Κόλπου και των δορυφόρων του ακροβατούσε σε μια λεπτή γραμμή: να μπορεί να συνομιλεί με όλους τους εταίρους του χωρίς να φαίνεται ότι παίρνει το μέρος κανενός. Αυτή η τακτική πήγε περίπατο μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, καθώς οποιαδήποτε συνεννόηση με τη Μόσχα, ακόμη και στον ΟΠΕΚ, θα έθετε το Ριάντ απέναντι στη Δύση.
Τόσο η Σαουδική Αραβία όσο και τα ΗΑΕ μοιράζονται κοινές ανησυχίες για την αποχώρηση των ΗΠΑ από την περιοχή, καθώς η απόσυρση από το Αφγανιστάν σηματοδότησε το τέλος της εικοσαετούς αμερικανικής παρουσίας στη Μέση Ανατολή. Επίσης, η δυσμένεια των ΗΠΑ εξαιτίας του νέου δόγματος της «υπεύθυνης εξωτερικής πολιτικής», που βάζει στον πυρήνα της τα ανθρώπινα δικαιώματα, ανάγκασε τη Σαουδική Αραβία να «λοξοκοιτάξει» προς το Πεκίνο, το οποίο χρειάζεται το σαουδαραβικό πετρέλαιο για τη βιομηχανία του.
Οι δυναμικές που δημιουργούνται από την προσέγγιση αυτή αναμένεται να απασχολήσουν τους διεθνείς αναλυτές στο πλαίσιο της διαμορφούμενης διχοτόμησης του πλανήτη σε δύο στρατόπεδα: της Δύσης από τη μία και της Ανατολής από την άλλη.