Με αφορμή την κυκλοφορία των νέων της βιβλίων «Η κυρά του Δράκου» και το παιδικό διήγημα «Οι περιπέτειες των Ατρόμητων της Μαργαριτοχώρας», από τις εκδόσεις Κομνηνός, μιλήσαμε με την δημοσιογράφο και συγγραφέα Άννα Στεργίου για το πώς μπορεί μια ιστορία αγάπης να γκρεμίσει τα κοινωνικά στερεότυπα. Ακόμα, περισσότερο πως μια παρέα παιδιών μας διδάσκει τις αρχές της συλλογικότητας και της αλληλεγγύης.
Η γενιά των σημερινών 50αρηδων, μπορεί να μην έζησε Πολυτεχνείο και το Αλβανικό Έπος να φαντάζει κάτι μακρινό, μα αντιμετώπισετα δύσκολα χρόνια της μεταπολίτευσης και κάπου κοντά στο «Βρώμικο ΄89» η δική τους κάθαρση ήρθε με μια αριστερά που δεν φοβήθηκε να κάνει λόγο για αλλαγή, χωρίς ιδεοληψίες και στεγανά. Όπως πολύ σωστά επισημαίνει και η ίδια η συγγραφέας «Υπάρχουν και δεξιοί και αριστεροί αξιοπρεπείς άνθρωποι. Σημασία έχουν οι πολιτικές. Στην δεξιά το επίκεντρο είναι οι αγορές, στην αριστερά ο άνθρωπος».
Πριν, λίγο καιρό κυκλοφόρησαν τα δύο ολοκαίνουρια βιβλία σας, το μυθιστόρημα η «Κυράτου Δράκου» και το παιδικό «Οι περιπέτειες των Ατρομητων της Μαργαριτοχώρας», από τις εκδόσεις Κομνηνός. Ποιες ήταν οι αφορμές και οι αιτίες αυτών των έργων;
Οι «Περιπέτειες των Ατρόμητων της Μαργαριτοχώρας» είναι αφιερωμένο στον γιο μου και στην παρέα του. Πρόκειται για την αρχή μιας παιδικής σειράς και ήδη έχουν ξεκινήσει οι διαδικασίες για το επόμενο βιβλίο. Οι «Ατρόμητοι» θα πηγαίνουν σε μια άλλη χώρα και εκεί θα γνωρίζουν νέους κόσμους. Είναι συγκινητικό το πόσο πολύ το έχει αγκαλιάσει ο κόσμος παρά τις δύσκολες οικονομικές στιγμές που ζούμε. Από την άλλη το μυθιστόρημα «Η Κυρά του Δράκου» γράφτηκε σε διαδοχικές στιγμές και έχει να κάνει με την ιστορία της γενιάς μου που δεν έζησε Πολυτεχνείο, αλλά έζησε την δολοφονία του Νίκου Τεμπονέρα και δυστυχώς βλέπουμε την ιστορία να επαναλαμβάνεται με τα όσα διαδραματίζονται στα πανεπιστήμια τον τελευταίο καιρό. Η «Κυρά του Δράκου» δεν είναι απλά μια ιστορία αγάπης, είναι η αφορμή να μιλήσουμε, επιτέλους, για πράγματα που μας απασχολούν και σήμερα και κυρίως, γιατί ήθελα να αποκαταστήσω και λίγο μια γενιά που η ιστορία μοιάζει να την έχει προσπεράσει, παρόλο που τους δικούς της αγώνες τους βλέπουμε να επαναλαμβάνονται και σήμερα. Ουσιαστικά πρόκειται για ένα βιβλίο που εκθέτει τους προβληματισμούς του τότε που δεν απέχουν και πολύ από του σήμερα. Τότε, και μετά την παραπομπή του Ανδρέα Παπανδρέου στο ειδικό δικαστήριο υπήρχε σύγχυση στον κόσμο με ποιους πάμε και ποιους αφήνουμε. Είχαμε έναν πόλεμο ο οποίος ήταν τηλεοπτικός όπως ακριβώς συμβαίνει και σήμερα με την Ουκρανία, μόνο που είναι πραγματικός. Είχαμε την εισβολή στο Κουβέιτ και ταυτόχρονα τον Σαντάμ Χουσεΐν. Ήταν μια περίοδος μετάβασης γιατί μετά το ΄90 άρχισε η είσοδος των μεταναστών. Ενώ, έχουν περάσει τριάντα χρόνια το βιβλίο είναι σαν να γράφτηκε σήμερα.
Γιατί συμβαίνει αυτό; Όλος αυτός ο κύκλος της ιστορίας που έχει τις αιτίες του;
Δεν θέλουμε να μάθουμε από την ιστορία. Βασικά δεν διαβάζουμε καν ιστορία. Νομίζω, πως έχουμε την ανάγκη να πιστέψουμε σε κάτι και στο τέλος ξανακάνουμε το ίδιο λάθος. Ενώ βλέπουμε πως είναι στραβό το επαναλαμβάνουμε. Δεν κοιτάμε τις αιτίες που γεννούν το λάθος, αλλά κοιτάμε μόνο το πρόβλημα. Ναι, αλλά κάτι έχει προηγηθεί. Θα πω ένα παράδειγμα. Με αφορμή την ιστορία της Πισπιρίγκου και τις αντιδράσεις του κόσμου σκεφτόμουν πως το μόνο που μας ενδιαφέρει είναι να ρίξουμε το ανάθεμα, να αυστηροποιήσουμε τις ποινές κι όχι να εξετάσουμε τον κοινωνικό ιστό και τις συνθήκες που συνέβη ό,τι συνέβη. Μιλάω για ένα ελλιπές κοινωνικό κράτος που μετά και την δεκαετή κρίση έχει αποσαθρωθεί εντελώς μην αφήνοντας κανένα περιθώριο πρόληψης και ανθρωπιάς, μιλάω για της δομές που είναι αφημένες στο έλεος. Έγιναν κάποιες προσπάθειες από τις δυνάμεις της Αριστεράς και του ΠΑΣΟΚ, αλλά δεν ολοκληρώθηκαν. Ήρθε μετά η δεξιά και η εμμονή της πως μπορούμε τα πάντα να τα λύσουμε με αστυνομικό τρόπο. Δεν μπορούμε να βάζουμε μπροστά τους αστυνομικούς και τους δικαστές. Για παράδειγμα η Κεραμέως κατήργησε το μάθημα της κοινωνιολογίας. Εγώ προέρχομαι από τον συγκεκριμένο χώρο. Τα βιβλία μου είναι κοινωνιολογικά βιβλία, αναφέρονται στις συλλογικότητες, αναφέρονται σε κοινωνίες, σε μικρές δομές. Πρέπει να καταλάβουν πως δεν μπορείς να λύσεις ένα πρόβλημα με την επιβολή και την υποχρεωτικότητα. Χρειάζονται άνθρωποι που να ξέρουν τι να κάνουν και να είναι στις κατάλληλες θέσεις.
Θεωρείται πως αυτό είναι αποτέλεσμα έμπνευσης και αντίληψης ή είναι χαρακτηριστικό της εξουσίας να απορρίπτει οτιδήποτε αφυπνίζει;
Θεωρώ πως είναι και τα δύο. Το ένα σημείο είναι πως κάποιοι βολεύονται να επενδύουν σε αστυνομοκρατικές κοινωνίες. Μέσα από αυτό το δόγμα εξυπηρετούνται κάποια συμφέροντα. Μην ξεχνάμε πως οι φυλακές είναι ένα κομμάτι που έχει τεράστιο οικονομικό όφελος. Δεν είναι μόνο η βιτρίνα του οι κακοί μέσα, αν είναι δυνατόν. Από την άλλη πλευρά, όμως υπάρχει και μια φοβία, μια αμφισβήτηση του ίδιου του πολίτη ότι μπορώ να λύσω ένα πρόβλημα. Το βλέπουμε, δυστυχώς, κι από ανθρώπους προοδευτικούς που μόλις έρθει η ώρα της κρίσης σκέφτονται πάντα τον πιο ακραίο τρόπο τιμωρίας. Η ιστορία, βέβαια, για να το πούμε κι αυτό κάνει κύκλους. Πάντοτε, μετά από μια προοδευτική μεταρρύθμιση έρχονται και παρεμβάσεις οι οποίες είναι προς τα πίσω. Από την άλλη πλευρά πρέπει να πω πως οι κοινωνικές επιστήμες δεν είχαν ποτέ την αναγνώριση που τους έπρεπε, έτσι ώστε να πείσουν πως μπορούν να κάνουν διαφορετικά πράγματα. Θα πω ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Συνάδελφοι μου που τελείωσαν κοινωνιολογία όταν κάποιοι απασχολήθηκαν στο δημόσιο έγιναν διοικητικοί υπάλληλοι, αντί να τους τοποθετήσουν σε δομές, σε φυλακές, όπου θα μπορούσαν να φανούν πραγματικά χρήσιμοι. Μιλάμε για κοινωνίες των αγορών κι όχι για κοινωνίες των ανθρώπων.
Μιλάτε για αστυνομοκρατία και κράτος που ποντάρει στον έλεγχο. Σήμερα είχαμε πάλι επεισόδια με τους φοιτητές και τα ΜΑΤ. Αναφέρομαι στο νόμο για την πανεπιστημιακή αστυνομία.
«Η Κυρά του Δράκου» αναφέρεται στο ελληνικό πανεπιστήμιο, στις σχέσεις των φοιτητών και σε μια κατάληψη. Η διαφοροποίηση ανάμεσα στην ελληνική δεξιά και στην ελληνική αριστερά είναι ο τρόπος που βλέπουν τα πράγματα. Για έναν αριστερό άνθρωπο το θέμα της κατάληψης έχει να κάνει με το πώς θα βελτιωθεί κάτι. Για έναν δεξιό άνθρωπο η κατάληψη είναι απειλή προς το σύστημα. Δεν έχουμε τον ίδιο κώδικα επικοινωνίας. Ούτε και πρόκειται να υπάρξει ποτέ σημείο επαφής γιατί μιλάμε άλλη γλώσσα. Φυσικά, και θα πω όχι στην είσοδο της αστυνομίας στα πανεπιστήμια, είναι τρομακτικό αυτό που πάει να γίνει. Το ζήτημα της πανεπιστημιακής αστυνομίας το έχει λύσει η ιστορία με το Πολυτεχνείο και όσοι μου λένε πως είναι σωστό να γίνει τους απαντώ πως δεν ξέρουν τι τους γίνεται. Ο ρόλος της αστυνομίας είναι άλλος. Δεν είναι ούτε για να μπει στα πανεπιστήμια, ούτε για να συλλαμβάνει ανθρώπους που δεν φορούν μάσκες ούτε για να κυνηγάει όσους δεν πλήρωσαν τη ΔΕΗ. Για να είμαι ξεκάθαρη υπάρχουν άνθρωποι που κάνουν σωστά τη δουλειά τους, όμως πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ποια είναι η δουλειά τους.
Στο μυθιστόρημα σας «Η Κυρά του Δράκου» τολμάτε να αγγίξετε στερεότυπα που είναι βαθιά ριζωμένα στη συνείδηση του κόσμου. Τι σημαίνει αυτό για εσάς;
Εγώ για πολλά χρόνια δούλεψα στο επαρχιακό της Ελευθεροτυπίας και μετά το 2010 εργάστηκα ως αγροτική συντάκτρια μέχρι που πήγα στη Βουλή. Η ιστορία της «Κυράς του Δράκου» δείχνει πως στην ελληνική κοινωνία υπάρχει ρατσισμός που δεν περιορίζεται στον ξένο ή τον μετανάστη, αλλά απέναντι σε κάθε άνθρωπο. Ο ρατσισμός μπορεί να είναι απέναντι σε μια κοινωνική τάξη από μια άλλη κοινωνική τάξη, όπως είναι το αγροτικό στρώμα. Μπορεί να είναι ανάμεσα σε γεωργούς και κτηνοτρόφους. Δεν έχουμε ομογενοποιηθεί ως κοινωνία. Είμαστε ένα νεαρό κράτος που παλεύει να βρει τα πατήματα του.
Είμαστε ανταγωνιστικοί σαν λαός; Επιβεβαιωνόμαστε μέσα από την απόκλιση των άλλων;
Δεν είναι κακό να είμαστε ανταγωνιστικοί, ίσως, μας βοηθάει να γίνουμε και καλύτεροι. Είμαι μητέρα και πολλές φορές σκέφτομαι πως πρέπει να προετοιμάσουμε τα παιδιά μας για αυτό που θα αντιμετωπίσουν, γιατί αλλιώς θα βρεθούν σε ένα αδιέξοδο συναισθηματικό που δεν θα ξέρουμε από πού να το μαζέψουμε. Δυστυχώς, δεν ζούμε σε κοινωνίες που στόχος είναι η ευτυχία, αλλά ο καταναλωτισμός. Να πούμε και το άλλο, όμως. Υπάρχει μια ελιτίστική άποψη που περιμένει όλα να γίνουν μόνα τους. Όχι, πρέπει να το θέλεις και εσύ. Μπορεί εγώ να θέλω να σε περάσω απέναντι και να ξεφύγεις από όλο αυτό το οικονομικό και κοινωνικό σύστημα, αλλά εσύ να μην θέλεις να περάσεις απέναντι. Ζούμε σε μικτά οικονομικά συστήματα και αυτό αφορά το βιβλίο μου που είναι υπό έκδοση και αναφέρεται στις κοινωνικές ανισότητες στον καπιταλισμό. Η κοινωνίας μας δεν είναι ούτε η απόλυτα φιλελεύθερη ούτε η απόλυτα κρατική. Δεν υπάρχει αυτή τη στιγμή μια πρόταση και αυτό είναι θέμα της αριστεράς να το αλλάξει και πιστεύω θα το αλλάξει, η οποία να εγκολπώνει όλα αυτά τα στοιχεία που θα εξασφαλίσουν περισσότερη ευημερία για τον άνθρωπο. Μην ξεχνάμε πως η δεξιά έχει δείξει τα όρια της και τις προθέσεις της. Έχει δείξει πως δεν μπορεί να ανταποκριθεί. Ο καπιταλισμός είναι ένα πυραμιδικό μοντέλο στο οποίο για να αισθάνεσαι πως είσαι τυχερός πρέπει κάποιος να σε κουβαλάει στην πλάτη του. Μιλάμε για κοινωνίες που νομίζουν πως είναι πλούσιες, ενώ στην ουσία το ποσοστό του παγκόσμιου πλούτου βρίσκεται στο 0,8 τοις εκατό. Πρέπει να καταλάβουμε πως τα λεφτά έχουν συγκεντρωθεί σε λίγες οικογένειες που τα διαχειρίζονται. Ο κόσμος έχει μουδιάσει με την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης και δεν το έχει αντιληφθεί ακόμα. Όταν το κάνει θα έχουμε κοινωνική έκρηξη.
Μιλάτε για συστήματα, οικονομίες και όλα αυτά είναι συμπεράσματα. Στην δημοκρατία υπάρχουν αδιέξοδα; Έχουμε να προτείνουμε λύσεις;
Η λύση είναι ξεκάθαρα προς τα αριστερά. Προσοχή, όμως, η αριστερά πρέπει να καταφέρει να κεφαλαιοποιήσει όλο αυτό σε εφικτές προτάσεις. Πολλές φορές μπορεί να θέλουμε να κάνουμε πάρα πολλά πράγματα η Ελλάδα όμως είναι μια μικρή χώρα που δεν έχει πολλά περιθώρια. Το βλέπουμε και με τον πόλεμο στην Ουκρανία, αντί να είμαστε ο πολιορκητικός κριός της ειρήνης κοιτάμε πώς να στείλουμε όπλα, αυτό είναι τραγικό.
Πως αξιολογείτε τη στάση και συμπεριφορά της κυβέρνησης στο πόλεμο Ουκρανίας –Ρωσίας;
Μιλάμε για επιλογή. Είναι μήνυμα πως ανήκουμε στη δύση πέραν οποιαδήποτε αμφιβολίας. Δεν μπορούμε να είμαστε επί μονίμου βάσεως στην θέση του ραγιά. Οι προγονοί μας δεν έκαναν την επανάσταση για να είμαστε πάλι ραγιάδες, στον οποιονδήποτε, το τονίζω αυτό. Είναι θέμα αξιοπρέπειας. Και αυτός ήταν ένας από τους λόγους που έγραψα αυτά τα βιβλία. «Η Κυρά του Δράκου» έχει να κάνει και με την μετανάστευση, έχει τους απόδημους Κρητικούς που πήγαν στην Αυστραλία ή στην Γερμανία. Έχει τους φοιτητές οι οποίοι είναι μετανάστες λόγω εκπαίδευσης, έχει τους ερωτικούς μετανάστες. Το παιδικό βιβλίο έχει την έννοια του ταξιδιού και της περιπέτειας . Είναι ένα ελληνικό βιβλίο, όχι με την έννοια ότι είμαστε καλύτεροι και δεν αγαπάμε τους άλλους πολιτισμούς, έτσι κι αλλιώς έχει ξεκινήσει ήδη το δεύτερο μέρος που θα μας μεταφέρει στην Κένυα. Αυτό που θέλω να τονίσω μέσα από τις «Περιπέτειες των Ατρόμητων της Μαργαριτοχώρας» είναι ο πολιτισμός μας. Υπάρχουν εκατοντάδες βιβλία πάνω στην «Οδύσσεια» και την «Ιλιάδα» και εμείς αγοράζουμε συνέχεια από έξω. Επεισόδια για τα σήριαλ από την Κορέα, από την Αμερική, από το Μεξικό. Δεν με ενοχλεί κανένας πολιτισμός και αλίμονο. Εμένα το θέμα μου είναι η ξενομανία και αυτό το βλέπουμε και στην πολιτική, για να επιστρέψουμε και σε αυτό που λέγαμε. Δεν αντέχω αυτή την υποτέλεια. Και βέβαια, ενώ λατρεύουμε ως λαός οτιδήποτε ξένο, βλέπε Κολάμπια, βρίζουμε τους ξένους.
Τι σας είπε ο γιος σαςκι οι φίλοι του όταν διάβασαν το βιβλίο;
Έχω πάρει απίστευτη χαρά. Όπου έχω πάει να το παρουσιάσω έχω νιώσει μεγάλη αγάπη. Έρχονται με αγκαλιάζουν, με φιλάνε, δεν μπορώ να το περιγράψω. Είμαι πολύ χαρούμενη.
Κλείνοντας αυτή την συνέντευξη τι θα θέλατε να συμβεί;
Θα ήθελα η πολιτεία να δείξει σεβασμό στο ελληνικό βιβλίο. Ο πολιτισμός μας είναι σπουδαίος. Η κληρονομιά μας είναι σπουδαία. Με την τόση ακρίβεια που μας έχει γονατίσει και την ρήτρα αναπροσαρμογής που έχει πέσει στο κεφάλι μας είναι φοβερά δύσκολο να αγοράσει ο κόσμος βιβλία. Οφείλει η πολιτεία να το στηρίξει.
