Με αφορμή την παράσταση «Το κλύσμα» μια κουβέντα με τη σκηνοθέτρια για την ανάγκη επαναπροσδιορισμού της θέσης της γυναίκας.
Σκηνοθέτρια, καθηγήτρια υποκριτικής και αυτοσχεδιασμού στη Δραματική Σχολή Βεάκη και συγγραφέας με αρκετούς τίτλους βιβλίων στο ενεργητικό της, κυρίως στον χώρο της ποίησης, η Αννα Σωτρίνη μέσα από τη βραβευμένη κωμωδία «Το κλύσμα» της Αργυρώς Μαργαρίτη ξετυλίγει την ιστορία της Ξανθής όπως τη διηγείται η ίδια στον διάδρομο ενός νοσοκομείου. Καθοδηγώντας την Αλεξία Πετροπούλου, σε έναν δυνατό μονόλογο, επιχειρεί να δικαιώσει κάθε γυναίκα που ματαιώθηκε, αμφισβητήθηκε και υπέφερε από τα στερεότυπα της πατριαρχίας αποδίδοντας φόρο ζωής σε εκείνες που δεν πρόλαβαν να μιλήσουν.
Τι σας κέρδισε στο συγκεκριμένο έργο;
Η διαχρονικότητα και η παραδοξότητά του. Τι πιο παράδοξο από μια γυναίκα που αφηγείται τη ζωή της σε ένα… κλύσμα και εκείνο της απαντά; Είναι από τις σπάνιες φορές που στη θεατρική σύμβαση ένα άψυχο αντικείμενο γίνεται πρωταγωνιστής των φαντασιώσεων της ηρωίδας αλλά και συμπρωταγωνιστής για το κοινό. Η Αργυρώ Μαργαρίτη τόλμησε αυτή την προσέγγιση κι εγώ γοητεύτηκα από αυτήν. Με κέρδισε η αφοπλιστική ειλικρίνεια και μου ξεκαθάρισε το τοπίο της θέσης μου ως γυναίκας στη συγκεκριμένη κοινωνία που ζω.
Στην παράσταση παίρνετε τον τραγικό μονόλογο μιας γυναίκας και τον μετατοπίζεται δραματουργικά σε κωμωδία. Γιατί διαλέξατε αυτή την προσέγγιση;
Δεν είναι τραγική η ζωή της Ξανθής, να το ξεκαθαρίσω, είναι συνηθισμένη και αν θέλετε αυτό είναι και το τραγικό. Είναι πολλές συνηθισμένες ζωές μαζί. Ζωές που δεν έχουν επιλογές. Σε κανένα επίπεδο. Ζωές εξαρτημένες, Ζωές που αποφασίζουν άλλοι για εκείνες, Ζωές χωρίς όνειρα. Αλλά όλες αυτές οι «ζωές» αντιμετώπιζαν την κάθε δυσκολία τους στο τέλος με χιούμορ και νοσταλγούσαν τους συζύγους τους σαν να ήταν άτακτα παιδιά που τους έλειπαν. Εκείνες ακολούθησα, τις δικές τους αφηγήσεις και της Ξανθής- που να σημειώσω- η ερμηνεία της Αλεξίας Πετροπούλου την απογειώνει.
Είναι πιο εύκολο μέσα από την κωμωδία να αγγίξουμε θέματα τόσο πυρηνικά όπως η κακοποίηση;
Η κωμωδία είναι λυτρωτική. Πόσες φορές γελάμε με τα παθήματα κάποιου στις κλασικές κωμωδίες; Γλιστράει, πέφτει πάνω σε έναν τοίχο, πονάει, αλλά εμείς ξεκαρδιζόμαστε. Συνεχίζουμε ανάλαφροι, αλλά έχουμε διαπιστώσει όλη την γκάμα της ταλαιπωρίας των ηρώων. Ενα πρόχειρο παράδειγμα είναι οι κωμωδίες με τον Βέγγο. Πάντα καταλαβαίναμε τις δυσκολίες των ηρώων που ερμήνευε, τον κατανοούσαμε, τον συμπονούσαμε, αλλά μας έμενε κι ένα χαμόγελο. Γιατί μέσα του είχε έναν ερμηνευτικό ηρωισμό απέναντι στις κακουχίες.
Αυτή η ιστορία μιλάει για τις γιαγιάδες, τις μητέρες και ενδεχομένως τις κόρες μας. Η Ξανθή είναι μια από μας;
Το έργο αναφέρεται σίγουρα σε μια παλαιότερη γενιά, από τα στοιχεία που υπάρχουν. Δεκαετίες του 1970 και του 1960 ή και παλαιότερα. Όταν δεν ήταν υποχρεωτική η εκπαίδευση των γυναικών μέχρι τη Γ΄ γυμνασίου, όταν φορούσαμε ακόμη ποδιές μόνο τα κορίτσια, όταν οι εκτρώσεις ήταν παράνομες και οι γυναίκες κατέληγαν σε γιατροσόφια ή σε κομπογιαννίτες για να απαλλαγούν από μια εγκυμοσύνη που μόνο παραπάνω δυσκολίες θα δημιουργούσε.
Η αντισύλληψη ήταν ανύπαρκτη, η αγορά εργασίας περιορισμένη και το «τι θα πει ο κόσμος» ήταν πάνω από οποιαδήποτε άλλη άποψη. Μιλάμε φυσικά για τη μέση Ελληνίδα γυναίκα και όχι για τις γυναίκες των αστικών τάξεων, για τις οποίες τα πράγματα ήταν τρόπον τινά καλύτερα, αλλά ούτε κι εκεί ιδανικά. Προικοσύμφωνα, όμως, έχουμε μέχρι και τη δεκαετία του 1980 προτού καταργηθεί ο θεσμός διά νόμου. Κάτω από την έδρα του νόμου, όμως, ποτέ δεν έπαψαν κατά κάποιον τρόπο αυτές οι συναλλαγές.
Ακόμη και στις μέρες μας η μοιχεία βαραίνει κοινωνικά τις γυναίκες. Δεν τις σέρνουν βέβαια με τα σεντόνια στα αστυνομικά τμήματα, αλλά κοινωνικά αυτές είναι οι… αμαρτωλές. Ας δούμε λίγο το σήμερα: όταν μια γυναίκα με απαιτήσεις στον εργασιακό της χώρο επιστρέφει το βράδυ σπίτι της και δεν βρίσκει ένα πιάτο φαγητό από την υπόλοιπη οικογένειά της αλλά θα πρέπει πάλι να εργαστεί για τον εαυτό της και για όλους τους υπολοίπους, ας αναλογιστεί πόσο… Ξανθή είναι το 2024 και πόση συνειδητοποίηση χρειάζεται από τις νεότερες γενιές για να περάσουμε κάποια στιγμή στην ισότιμη κοινωνία όχι των φύλων, αλλά των ανθρώπων.
Γιατί είναι τόσο δύσκολο να ξεφύγουμε ως κοινωνία από τα στερεότυπα της πατριαρχίας;
Είναι πολλοί οι λόγοι. Το θρησκευτικό δόγμα είναι ένα από αυτούς. «Ο ανήρ είναι η κεφαλή της γυναικός» μας λέει. Μιλά για συμπληρωματικό ρόλο μας στην κοινωνία και όχι ισότιμο. Μας το υπενθυμίζει διαρκώς. Είναι βιώματα τα οποία περνούν από γενιά σε γενιά, κάτι σαν κοινωνική πλύση εγκεφάλου. Και έχουμε ευθύνη οι γυναίκες γι’ αυτό. Για το πώς μεγαλώνουμε τα αγόρια και τα κορίτσια μας. Τι διαφορετικούς ρόλους δίνουμε στα ίδια μας τα παιδιά. Κοινωνικά, από την ώρα που γεννιόμαστε επιλέγουμε το χρώμα της έμφυλης ταυτότητάς μας –ροζ, γαλάζιο– τα παιχνίδια μας, κούκλες και νταλίκες.
Αν για παράδειγμα αποφασίσουμε ότι είμαστε ως κοινωνία η αποκρυστάλλωση του Διαφωτισμού –για τη Δύση μιλώ πάντα–, θα δούμε ότι στη διακήρυξη της εκπαίδευσης για όλους οι γυναίκες είχαν αποκλειστεί. Όπως είχαν αποκλειστεί και οι εργατικές τάξεις. Το ελευθερία – ισότητα – αδελφότης τελικά δεν ήταν ούτε είναι για όλους, αφορούσε τους ήδη προνομιούχους και εμείς τον 21ο αιώνα βιώνουμε ακόμη τα απόνερα. Το θέμα δεν είναι να εξετάσουμε την ισοτιμία των φύλων αλλά την ισοτιμία των κοινωνικών μας ρόλων.
Έχουν αλλάξει τα πράγματα στο θέατρο μετά τις αποκαλύψεις του ελληνικού metoo;
Το θέατρο είναι ένας ζωντανός οργανισμός όπως όλες οι υπόλοιπες κοινωνικές ομάδες. Έχει και αυτός τα … μικρόβιά του και με μεγάλη προσοχή χρειάζεται τα… αντιβιοτικά του. Θεωρώ ότι προς το παρόν έχει λειτουργήσει. Δεν είναι στατικός επαγγελματικός χώρος. Διαρκώς αναπτύσσει κινητικότητα. Το θέμα είναι τι γίνεται με τους υπόλοιπους κοινωνικούς χώρους. Σιγήν ιχθύος; Σε αυτή τη φάση της ζωής μου με ενδιαφέρει η διαφάνεια σε όλα τα επίπεδα και όχι μόνο στον κόσμο του θεάτρου.
Είναι μια προσωπική πράξη δικαίωσης για όλες τις γυναίκες αυτό το έργο;
Το Κλύσμα είναι ένα συγκινητικό μνημόσυνο. Ένα ταρακούνημα για το πώς εξακολουθούν να ζουν οι γυναίκες στη χώρα μας. Πως άντεξαν την κοινότοπη έως κακότροπη καθημερινότητά τους πως αντέχουν και τι κάνουμε για όλο αυτό.
Τι σχεδιάζετε για το μέλλον;
Το μόνο που γνωρίζω είναι ότι το «Κλύσμα» θα πάει το καλοκαίρι σε περιοδεία και ότι η νέα μου ποιητική συλλογή «Tableau vivant» σε εικονογράφηση της Αγλαΐας Χριστιανού θα εκδοθεί μες στο 2024 από τις εκδόσεις Κέδρος. Παράλληλα συνεχίζω τις σπουδές μου στο Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο και τη διδασκαλία υποκριτικής στη Δραματική Σχολή Βεάκη. Κατά τα άλλα δεν κάνω μελλοντικά σχέδια. Δεν θέλω να γελάει κανένα σύμπαν με αυτά. Ολα, λέω στον εαυτό μου, είναι το κάθε τώρα.
INFO
