Για την κατάσταση στα νοσοκομεία, τη στήριξη των δημόσιων δομών, την ανάπτυξη νέου συστήματος πρωτοβάθμιας φροντίδας, τις προσλήψεις στην υγεία και την ηθικοποίηση του συστήματος αναφέρεται ο υπουργός Υγείας Ανδρέας Ξανθός στην εφ’ όλης της ύλης συνέντευξή του στο Documento.
Το 2018 έχει προσδιοριστεί από τον πρωθυπουργό ως χρονιά εξόδου από την επιτροπεία. Η πορεία αυτή μέχρι τον Αύγουστο του ’18, τι σημαίνει για τη δουλειά σας στον τομέα της υγείας;
Και φέτος θα συνεχιστεί η πορεία «επούλωσης των τραυμάτων» στον χώρο της υγείας. Θεωρώ ότι είμαστε σε φάση που είναι πλέον ευδιάκριτη –και από τους εργαζομένους και από τους πολίτες– η στήριξη και η ενίσχυση που έχουν δεχτεί η δημόσια περίθαλψη τα προηγούμενα δύο χρόνια με ανθρώπινους και με υλικούς πόρους. Αυτό θα συνεχιστεί και το 2018, ενώ παράλληλα θα προχωρήσουν κρίσιμες μεταρρυθμίσεις στο Σύστημα Υγείας: Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας (ΠΦΥ), αξιολόγηση-διαπραγμάτευση των νέων φαρμάκων, προμήθειες, διοίκηση νοσοκομείων και ΥΠΕ, ιατρική εκπαίδευση.
Νοσοκομεία και Τοπικές Μονάδες Υγείας (ΤΟΜΥ), αν κατάλαβα καλά, θα είναι το κύριο πεδίο δράσης σας…
Στο πεδίο της δευτεροβάθμιας και της τριτοβάθμιας περίθαλψης έχει ήδη επισυμβεί μια σημαντική στήριξη και αναβάθμιση της λειτουργίας του ΕΣΥ. Σε αυτό που τώρα δίνουμε την απαραίτητη βαρύτητα –δεν είχαμε τη δυνατότητα να δώσουμε την προηγούμενη περίοδο– είναι η πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας. Φέτος θα είναι η χρονιά της ΠΦΥ. Η χρονιά που θα γίνουν τα πρώτα βήματα λειτουργίας του νέου μοντέλου με τη σταδιακή ανάπτυξη των ΤΟΜΥ πανελλαδικά. Ηδη έχουμε σε λειτουργία την πρώτη δεκάδα περίπου τοπικών μονάδων σε όλη τη χώρα. Στόχος μας είναι το πρώτο εξάμηνο του 2018 να έχουν τεθεί σε λειτουργία πάνω από 100 μονάδες.
Πώς έτσι γρήγορα; Ενενήντα μονάδες σε ένα εξάμηνο ακούγονται πολλές.
Ο κρίσιμος χρόνος ήταν να ολοκληρώσουν οι υγειονομικές περιφέρειες την αξιολόγηση των αιτήσεων και να βγουν οι τελικοί πίνακες επιτυχόντων. Αυτό μας «έφαγε» περίπου ένα τρίμηνο. Υπήρχε δυσκολία και στην εξεύρεση και διαμόρφωση δημόσιων χώρων. Ο νόμος ψηφίστηκε στις 4 Αυγούστου, η προκήρυξη βγήκε την ίδια ημέρα και τρεις μήνες μετά τη λήξη της είχαμε σε λειτουργία τις πρώτες μονάδες στη Θεσσαλονίκη, οι οποίες εγκαινιάστηκαν με την παρουσία του πρωθυπουργού. Είναι σημαντικό ότι μέχρι στιγμής δεν υπάρχει η παραμικρή αναφορά ή κριτική ότι αυτή η διαδικασία ήταν φαλκιδευμένη. Θυμίζω ότι η βασική κριτική που άσκησε η αντιπολίτευση όταν ψηφίστηκε ο νόμος ήταν ότι ο ΣΥΡΙΖΑ πάει να βάλει τα δικά του παιδιά κ.λπ. Παράλληλα με την ίδρυση των νέων μονάδων θα καταβληθεί προσπάθεια στήριξης και λειτουργικής αναβάθμισης των σημερινών δομών ΠΦΥ, δηλαδή των Κέντρων Υγείας της υπαίθρου αλλά και των πρώην ΠΕΔΥ στα αστικά κέντρα, που τώρα και αυτά λέγονται Κέντρα Υγείας. Εχουμε στόχο να προκηρύξουμε κατά προτεραιότητα περίπου 450 θέσεις μόνιμων γιατρών για τα Κέντρα Υγείας, αφού προηγηθούν 500 για τα Τμήματα Επειγόντων Περιστατικών (ΤΕΠ). Αυτό θα γίνει ελπίζω Γενάρη – Φλεβάρη.
Πόσος χρόνος χρειάζεται για να υπάρξει η ποσοτική και ποιοτική αναβάθμιση;
Εχουμε ενεργοποιήσει, με δεδομένους τους περιορισμούς λόγω του μνημονίου, όλους τους διαθέσιμους τρόπους για να ενισχυθεί το σύστημα υγείας με προσωπικό, μόνιμο και επικουρικό ή με συμβάσεις μέσω ΟΑΕΔ. Προφανώς δεν καλύψαμε όλες τις ανάγκες. Ειδικά για τους γιατρούς η διαδικασία επιλογής είναι χρονοβόρα. Αυτήν τη στιγμή έχουμε προκηρύξει 1.200 θέσεις και μόνο το 1/3 (400) από αυτούς έχει αναλάβει υπηρεσία. Σε ορισμένες περιοχές όμως, όπως νησιά ή δυσπρόσιτα μέρη, υπάρχει αντικειμενική δυσκολία να βρεθούν γιατροί. Εχουμε δώσει πρόσθετα κίνητρα.
Λειτουργούν;
Οχι πάντα. Είναι ορισμένες περιοχές όπου όσα κίνητρα και να έχουμε δώσει, δεν υπάρχει ανταπόκριση. Το μεγάλο πρόβλημα σήμερα είναι ότι η δεξαμενή διαθέσιμων γιατρών έχει μικρύνει επειδή έχουν φύγει 17.500-18.000 στο εξωτερικό.
Υπάρχουν μισθολογικοί λόγοι;
Εμείς δεν μπορούμε να δώσουμε αποδοχές κεντρικής ή βόρειας Ευρώπης. Αυτό που μπορούμε να δώσουμε είναι όσο δυνατόν μεγαλύτερη ασφάλεια και εγγυημένη προοπτική ότι το δημόσιο σύστημα υγείας θα στηριχθεί, ότι υπάρχουν νέα πεδία που αναπτύσσεται, όπως η ΠΦΥ, και ότι αξίζει τον κόπο οι νέοι γιατροί της χώρας μας –προφανώς με τους περιορισμούς και τα στενά μισθολογικά δεδομένα που διαθέτουμε σήμερα– να διεκδικήσουν με αξιοπρέπεια μια μόνιμη θέση στο σύστημα υγείας ή μια σύμβαση με τον ΕΟΠΥΥ. Αυτή είναι η προσπάθειά μας. Συνολικά για θέσεις γιατρών έχουμε ΠΥΣ, δηλαδή έγκριση προκήρυξης 2.760 ατόμων. Από αυτές έχουμε καταφέρει περίπου τις μισές να προκηρύξουμε μέχρι τώρα ενώ οι υπόλοιπες θα προκηρυχθούν τους πρώτους μήνες του 2018. Εχουμε αλλάξει και τον τρόπο επιλογής επιταχύνοντας τη διαδικασία. Ελπίζουμε μέχρι τέλος του 2018 όλες αυτές οι θέσεις να έχουν πληρωθεί και τότε θα είναι πολύ διαφορετικό το τοπίο στο σύστημα υγείας. Αλλά με τους επικουρικούς γιατρούς που έχουμε σήμερα, και είναι πάνω από 2.000 στα νοσοκομεία και τα κέντρα υγείας, έχουμε καλύψει τις πιο επείγουσες και ζωτικές ανάγκες.
Υπάρχουν όμως νοσοκομεία που έχουν πρόβλημα και με το νοσηλευτικό προσωπικό. Εκεί η κατάσταση είναι ίδια ή πιο εύκολη;
Εχει προχωρήσει και η κάλυψη μεγάλου μέρους των κενών θέσεων σε νοσηλευτικό προσωπικό. Εχουμε προκηρύξει και ολοκληρώνεται τώρα –είναι η τελευταία προκήρυξη 7Κ/2017 μέσω ΑΣΕΠ– με την οποία κλείνουμε έναν συνολικό αριθμό 3.900 μόνιμων θέσεων νοσηλευτικού και παραϊατρικού προσωπικού. Φτάνουν αυτοί; Δεν φτάνουν. Γι’ αυτό έχουμε τις 4.000 μέσω ΟΑΕΔ που τους παρατείναμε τη θητεία άλλους δώδεκα μήνες. Πρόκειται για άνεργους υγειονομικούς που καλύπτουν σήμερα, με αξιοπρεπείς μισθούς, ζωτικές ανάγκες των νοσοκομείων. Επιπλέον θέλουμε να αναπτύξουμε το ΕΣΥ και σε τομείς στους οποίους μέχρι τώρα ήταν ισχνή ή ανύπαρκτη η παρουσία του, όπως στον τομέα της αποθεραπείας – αποκατάστασης. Συγκροτούμε εθνικό σχέδιο δράσης για την αποκατάσταση. Προσπαθούμε να αξιοποιήσουμε υπάρχουσες δομές όπως τα Κέντρα Φυσικής Ιατρικής και Αποκατάστασης (ΚΕΦΙΑΠ), τα οποία τώρα είναι οργανικές μονάδες των νοσοκομείων, να τα στελεχώσουμε με το απαραίτητο προσωπικό (φυσίατροι, φυσικοθεραπευτές, λογοθεραπευτές, εργοθεραπευτές, ψυχολόγοι και άλλες ειδικότητες), και να παρέχουμε επιπλέον υπηρεσίες σε ένα πεδίο που μέχρι σήμερα «παίζει» προνομιακά ο επιχειρηματικός ιδιωτικός τομέας.
Ο στόχος για τη μεταμνημονιακή φάση είναι η καθολική και διευρυμένη κάλυψη των σύγχρονων υγειονομικών αναγκών, όπως η γηριατρική, η φροντίδα τελικού σταδίου,η ψυχοκοινωνική φροντίδα, οι στεγαστικές δομές χρονίως πασχόντων, ψυχικά ασθενών, ατόμων με άνοια, αναπηρία, νοητική υστέρηση κ.λπ. Αυτή είναι η πρόκληση για το ΕΣΥ και το κοινωνικό κράτος.
Είναι επαρκής η χώρα σε υποδομές υγείας;
Σήμερα έχουμε αξιοπρεπή και αξιόπιστα δημόσια νοσοκομεία. Πολλά από αυτά διαθέτουν νέες εγκαταστάσεις με καλύτερη ξενοδοχειακή υποδομή. Υπάρχουν άλλα που έχουν ανάγκη αναβάθμισης των κτιριακών τους υποδομών και ήδη έχουν δρομολογηθεί παρεμβάσεις βελτιωτικές μέσω ΕΣΠΑ ή του προγράμματος δημόσιων επενδύσεων (ΠΔΕ) ή του αποθεματικού του υπουργείου. Αλλα που δεν επιδέχονται βελτίωσης πρέπει να ξαναχτιστούν. Οπως το Νοσοκομείο Κομοτηνής, το οποίο θα ανακατασκευαστεί με δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ). Υπάρχει ανάγκη για νοσοκομείο Παίδων στη Θεσσαλονίκη και το οποίο επίσης θα κατασκευαστεί από το ΙΣΝ. Εχουμε συνολικό σχέδιο αντικατάστασης εξοπλισμού υψηλής τεχνολογίας (αξονικοί και μαγνητικοί τομογράφοι, μηχανήματα τεχνητού νεφρού, εξοπλισμός χειρουργείων –ΜΕΘ– εργαστηρίων κ.λπ.) που υλοποιείται σταδιακά. Θεωρώ ότι μαζί με ορισμένες κρίσιμες παρεμβάσεις που θα γίνουν με τη συνδρομή της Περιφέρειας Αττικής και του Ιδρύματος Νιάρχος για την τοποθέτηση νέου εξοπλισμού, όπως γραμμικοί επιταχυντές, PET/CT (τεσσάρων επιπλέον), αναβαθμίζεται σημαντικά η ποιότητα της φροντίδας στο ΕΣΥ, ειδικά των ογκολογικών αρρώστων. Εκεί όπου υπάρχει σοβαρό θέμα είναι οι υποδομές στην πρωτοβάθμια φροντίδα, δηλαδή στα Κέντρα Υγείας που φτιάχτηκαν τις δεκαετίες του ’80 και του ’90 και έχουν πολύ απαρχαιωμένες κτιριακές εγκαταστάσεις. Εκεί χρειάζεται μεγάλη παρέμβαση αναβάθμισης. Είμαστε σε διαπραγμάτευση με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων για την εξεύρεση κατάλληλου χρηματοδοτικού εργαλείου.
Πόσο είναι το ποσοστό δαπανών επί του ΑΕΠ για την υγεία;
Πριν από την κρίση, δηλαδή το 2009, είχαμε ποσοστό δημόσιων δαπανών 6,8% του ΑΕΠ. Αυτό κατρακύλησε στο 4,6%. Τόσο το βρήκαμε το 2015.Το φτάσαμε στο 5,1-5,2% όταν ο μέσος όρος στην Ευρώπη είναι στο 6,8% και ο μέσος όρος στην ευρωζώνη 7,2%. Η απόκλιση είναι πολύ μεγάλη. Νομίζω ότι το 6% είναι ρεαλιστικός στόχος. Η λιτότητα στην υγεία πρέπει να υποχωρήσει…
«ΚΕΕΛΠΝΟ τέλος»
Μιλήσατε για ηθικοποίηση του συστήματος. Είστε ικανοποιημένος από τη μέχρι τώρα παρέμβασή σας;
Η ηθικοποίηση δεν είναι απλώς μια εξαγγελία, αντιπερισπασμός μπροστά στα σημαντικά προβλήματα του ΕΣΥ. Για μας είναι όρος αξιοπρέπειας του δημόσιου συστήματος υγείας, των έντιμων λειτουργών του και όρος επιβίωσης της δημόσιας περίθαλψης. Εχει αλλάξει η καθημερινότητα στον τομέα αυτό; Θεωρώ πως έχουμε δώσει το πολιτικό σήμα ότι δεν είναι ανεκτά αυτά τα φαινόμενα. Δεν πρόκειται να υπάρξει ασυλία –όπως γινόταν στο παρελθόν– για κανέναν, είτε στη βάση πελατειακών σχέσεων είτε στη βάση προστασίας ημετέρων…
Καταγγελίες για «φακελάκι» γίνονται στο υπουργείο;
Οι καταγγελίες μπορούν να γίνονται και στο υπουργείο αλλά και στα Γραφεία Προστασίας των Δικαιωμάτων των Ασθενών στα νοσοκομεία. Αυτό είναι επίσης μεγάλη καινοτομία. Υπάρχουν ήδη 340 υπάλληλοι που έχουν οριστεί από τις διοικήσεις για τα γραφεία αυτά. Θα εκπαιδευτούν σε συνεργασία με την Εθνική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης (ΕΚΔΔΑ) ώστε να αφομοιώσουν την κουλτούρα του σεβασμού των δικαιωμάτων των ασθενών. Στον τομέα της διαφάνειας (διαγωνισμοί, συμβάσεις, προμήθειες κ.ά.), του περιορισμού της σπατάλης, των οικονομιών κλίμακας έχουμε κάνει σημαντικό θεσμικό βήμα με τη δημιουργία της Ενιαίας Κεντρικής Αρχής Προμηθειών. Συγκροτήθηκε το ΔΣ και θα προχωρήσει σε κεντρικές προμήθειες για όλα τα νοσοκομεία της χώρας: κυρίως αναλώσιμα, φάρμακα, υγειονομικό υλικό, ιατροτεχνολογικό εξοπλισμό. Οσον αφορά τον περιορισμό της σπατάλης από ενοίκια, έχουμε ήδη πετύχει εξοικονόμηση 5-6 εκατ. ευρώ τον χρόνο. Επίσης έχουμε πετύχει σημαντικές οικονομίες από ορισμένους κεντρικούς διαγωνισμούς, όπως για παράδειγμα για τον ορολογικό έλεγχο του αίματος γύρω στα 15-16 εκατ. ευρώ. Αυτό ήταν το δημοσιονομικό ισοδύναμο για να μην επιτρέψουμε στην τρόικα να μας θέσει θέμα επαναφοράς του πεντάευρου εισιτήριου στα νοσοκομεία το οποίο είχαμε καταργήσει στις αρχές του 2015. Εχουμε ακόμη πετύχει συμφωνία με τις εταιρείες προμήθειας φίλτρων τεχνητού νεφρού με εξοικονόμηση άλλων πέντε εκατ. ευρώ. Πετύχαμε επίσης κούρεμα ληξιπρόθεσμων οφειλών σε αρκετά νοσοκομεία. Εχουμε επίσης επιτύχει σημαντική μείωση δαπανών από την απεξάρτηση από τα εργολαβικά συνεργεία ως προς τις υποστηρικτικές υπηρεσίες (σίτιση, καθαριότητα, φύλαξη κ.λπ.). Εχουμε κάνει ατομικές συμβάσεις εργασίας για αυτές τις υπηρεσίες, με καλύτερες αμοιβές, αλλά επειδή δεν υπάρχει το εργολαβικό κέρδος έχουμε εξοικονομήσει περίπου οκτώ εκατ. τον χρόνο. Και αυτό αφορά μέχρι στιγμής το 40% των νοσοκομείων.
Υπάρχουν στο πλαίσιο της πολιτικής ηθικοποίησης ορισμένες εμβληματικές περιπτώσεις, με κορυφαία ίσως αυτή του ΚΕΕΛΠΝΟ, η υπόθεση του «Ερρίκος Ντυνάν», η περίπτωση της πολυεθνικής Johnson με τη θυγατρική της Depuy. Πού βρίσκεται η εξέλιξη αυτών των θεμάτων.
Οι υποθέσεις είναι σε φάση διερεύνησης από τη Βουλή και τη Δικαιοσύνη. Ολα αυτά χρειάζονται χρόνο αν θες πραγματικά να κάνεις έλεγχο σε βάθος. Και από μόνη της όμως η διαδικασία της Εξεταστικής Επιτροπής έχει ευεργετικό αποτέλεσμα. Δίνει σήμα ότι υπάρχει ισχυρή πολιτική βούληση να ελεγχθούν τα σκάνδαλα, η διαφθορά, το πάρτι της προηγούμενης εικοσαετίας.
Αρκεί μόνο το πολιτικό σήμα;
Προφανώς δεν αρκεί. Το πιο σημαντικό είναι να προχωρήσουν γρήγορα οι έλεγχοι, να αποδοθούν οι ευθύνες, αλλά κυρίως να εντοπίσουμε τα ελλείμματα του συστήματος και να το θωρακίσουμε θεσμικά. Μια εμβληματική αλλαγή σε αυτήν τη φάση θα είναι η θεσμική και διοικητική αναδιοργάνωση του ΚΕΕΛΠΝΟ μέσα στους πρώτους μήνες του 2018. Θα δημιουργήσουμε έναν νέο Εθνικό Οργανισμό Δημόσιας Υγείας. Κλείνουμε τις εκκρεμότητες με το παρελθόν. Διερευνούμε το χθες, αποδίδουμε ευθύνες, αλλά κάνουμε μια νέα αρχή, με νέο δημόσιο φορέα, ο οποίος θα ανταποκριθεί στο σημαντικό έργο της προστασίας της δημόσιας υγείας. Το θέμα έχει ήδη προχωρήσει, έχει συγκροτηθεί επιτροπή και ένα πρώτο κείμενο μάς έχει παρουσιαστεί. Το επόμενο τρίμηνο το πολύ θα έχουμε διαβούλευση και νέο θεσμικό πλαίσιο. Θα διασφαλίσουμε τις θέσεις εργασίας όσων εργάζονται στο ΚΕΕΛΠΝΟ και τον ρόλο του επιστημονικού προσωπικού που έχει εξειδίκευση και εμπειρία. Αποκαθιστούμε το κύρος και την αξιοπιστία ενός πολύ κρίσιμου για τη δημόσια υγεία φορέα, που είχε πληγεί από τη φαυλότητα των προηγούμενων διοικήσεων και των πολιτικών τους προϊσταμένων.