Πρόκειται για διαµάχη που κρατά εδώ και πολλά χρόνια: από τη µια οι καθηγητές φυσικής αγωγής και από την άλλη οι ψυχολόγοι. Ενώ λοιπόν οι πρώτοι εµφανίζονται σίγουροι ότι η άσκηση και ο αθλητισµός έχουν επίδραση όχι µόνο στη σωµατική υγεία αλλά και στη διαµόρφωση της προσωπικότητας, οι ψυχολόγοι εµφανίζονται διχασµένοι. Για παράδειγµα, έρευνα που έγινε σε αµερικανική στρατιωτική ακαδηµία και κράτησε τέσσερα έτη (όσα και τα έτη σπουδών) κατέδειξε ότι αυτοί που ασκούνταν συστηµατικά δεν παρουσίασαν µεταβολές στην προσωπικότητά τους. Το ίδιο συνέβη όµως και σε όλους όσοι δεν ασκούνταν… Ωστόσο η ίδια έρευνα κατέδειξε επίσης ότι οι αθλούµενοι ήταν πιο κοινωνικοί, επιθετικοί, κυριαρχικοί, συντηρητικοί και ενθουσιώδεις.
Αλλες έρευνες έχουν καταδείξει ότι η συστηµατική άσκηση φέρνει µικρότερα επίπεδα άγχους και υψηλότερα αυτοπεποίθησης, µεγαλύτερο συναισθηµατικό έλεγχο, βελτιωµένη φαντασία και αυξηµένη αίσθηση αυτάρκειας! Εκεί όµως που οι περισσότεροι γυµναστές και ψυχολόγοι συµφωνούν –και αποδεικνύεται από τα αποτελέσµατα των περισσότερων ερευνών– είναι ότι η άθληση συµβάλλει στην ψυχική ισορροπία καθώς δοµεί ανθεκτικότερους χαρακτήρες…
Οι αλλαγές στο σώµα
Οπως έχει διαπιστωθεί, οι αλλαγές που συντελούνται στο σώµα µέσω της συστηµατικής (που δεν σηµαίνει και εντατική) άθλησης συµβάλλουν στη βελτίωση του αυτοσυναισθήµατος (η εκτίµηση που έχει ή δεν έχει κάποιος για τον εαυτό του και τα συναισθήµατα που απορρέουν απ’ αυτή) και της αυτοεκτίµησης (ο τρόπος µε τον οποίο αντιλαµβανόµαστε τα χαρακτηριστικά µας). Μάλιστα έχει βρεθεί ότι οι άνθρωποι µε µειωµένη αυτοεκτίµηση τη βελτιώνουν µέσα από την άθληση.
Αυτό που πρέπει να σηµειωθεί είναι ότι η ανάπτυξη του αυτοσυναισθήµατος παίζει καθοριστικό ρόλο στον τρόπο µε τον οποίο ο άνθρωπος ερµηνεύει τις πληροφορίες που δέχεται από τον κοινωνικό του περίγυρο, αφού µέσω αυτού τις φιλτράρει και τις προσαρµόζει στην κοινωνική του συµπεριφορά. Οσο κι αν αυτό µας φαίνεται περίεργο, τελικά παίζει τον σπουδαιότερο ρόλο στη διαχείριση της όποιας αναπόφευκτης για όλους αποτυχίας στο εύρος της κοινωνικής µας ζωής. Οι άνθρωποι µε υψηλό αυτοσυναίσθηµα, δηλαδή, δέχονται την αποτυχία και την ξεπερνούν. Αντίθετα, οι χαµηλής αυτοεκτίµησης άνθρωποι τη θεωρούν µια ακόµη απόδειξη της ανικανότητάς τους. Εύλογα λοιπόν καταφαίνεται πόσο συµβάλλουν η άθληση και η υπέρβαση του εαυτού στη διαχείριση της όποιας αποτυχίας έχει ο άνθρωπος να διαχειριστεί κατά το διάβα της κοινωνικής του ζωής.
∆ηµιουργεί σχέσεις
Αν µη τι άλλο, είµαστε κοινωνικά (αγελαία) όντα… Τι αποζητούν λοιπόν οι άνθρωποι; Κοινωνική επαφή, ανθρώπινες σχέσεις αλλά και ένταξη σε µια οµάδα. Είναι προφανές ότι αυτές οι αναζητήσεις µπορούν να υπάρξουν και στο πλαίσιο άλλων οµάδων (θεατρικών, µουσικών κ.λπ.), όµως δεν είναι λίγοι αυτοί που θεωρούν τον αθλητισµό µοναδική ευκαιρία για δόµηση σχέσεων µε άλλους ανθρώπους. Πλην αυτού, όµως, µπορούµε να εξεύρουµε και χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του κάθε ανθρώπου από την επιλογή του αθλήµατος. Για παράδειγµα όσοι επιλέγουν ασφαλή και ήρεµα αθλήµατα όπως το τζόκινγκ, το γκολφ ή το µπόουλινγκ είναι σαφώς άνθρωποι που επιδιώκουν την ασφάλεια και τη σιγουριά.
Σε κάθε περίπτωση, η ψυχολογική επιστήµη φαίνεται να έχει κατασταλάξει στην άποψη ότι όσοι αθλούνται αναζητούν να ικανοποιήσουν ανάγκες που σχετίζονται µε την επιτυχία, την αναγνώριση και το κύρος. Μια κριτική ανάλυση του αθλητικού εποικοδοµήµατος καταδεικνύει ότι οι ατέλειωτες ώρες προετοιµασίας και οι θυσίες των αθλητών (ακόµη και σε ερασιτεχνικό επίπεδο) στοχεύουν ακριβώς στην επίτευξη επιτυχίας, προβολής και κοινωνικής αναγνώρισης. ∆εν είναι παράξενο λοιπόν που παιδιά, κυρίως έφηβοι 13-14 ετών, φαντασιώνονται την επικράτηση και την ηρωοποίηση µέσα από παγκόσµια ρεκόρ. Οµως ακόµη και σε τοπικό επίπεδο ένα παιδί µε σωµατικά προσόντα που διακρίνεται σε κάποιο αγώνισµα γίνεται γνωστό και αποκτά αυξηµένη κοινωνική θέση στον κοινωνικό του περίγυρο.
Ωστόσο σε όλη αυτήν τη φαντασιακή κατάσταση υπάρχει και ένα αρνητικό. Τα άτοµα που αυτοπραγµατώνονται κάποιες φορές ταυτίζονται τόσο πολύ µε το άθληµά τους που χάνουν την αίσθηση της πραγµατικότητας…
