Την ανάγκη να στηριχθούν οι οικογένειες πριν χρειαστεί να απομακρυνθούν τα παιδιά από το σπίτι τους και τοποθετηθούν σε μια δομή εκφράζει ο κοινωνικός λειτουργός και μέλος του Δ.Σ του Π.Τ (Περιφερειακό Τμήμα) Αττικής του Συνδέσμου Κοινωνικών Λειτουργών Ελλάδος Αναστάσιος Λουκάς σε συνέντευξή του στο Documentonews.
Ο ίδιος ξεκαθαρίζει οτι η παραμονή παιδιών σε ιδρύματα έστω και μια μέρα είναι κακοποιητική από μόνη της όποιες και αν είναι οι προδιαγραφές τους και ότι η επιστημονική κοινότητα την έχει καταδικάσει και συνδέσει με βλαπτικές επιπτώσεις και επαναθυματοποίηση ήδη τραυματισμένων ψυχοκοινωνικά παιδιών.
Ο κ Λουκάς αναφερόμενος στην αποϊδρυματοποιήση επισημαίνει ότι σε όλα τα σχέδια ένας από τους βασικούς άξονες, τα πρώτο βήμα, είναι η πρόληψη, δηλαδή η ενίσχυση των κοινοτικών δομών, των πρωτοβάθμιων κοινωνικών υπηρεσιών και ψυχικής υγείας, που; στον τόπο κατοικίας του παιδιού και του γονέα,στους δήμους.
1. Το τελευταίο διάστημα αποκαλύπτονται ολο και συχνότερα περιστατικά κακομεταχείρισης και κακοποίησης παιδιών τοσο σε κλειστές δομές οσο και σε νοσοκομεία που παραμένουν εκεί παιδιά με εισαγγελική εντολή. Είναι ένα διαχρονικό πρόβλημα;
Θα συνεχίσει να αποτελεί πρόβλημα εάν δε φροντίσουμε για μια αλλαγή κατεύθυνσης στην πολιτική για την παιδική προστασία και βασικές αλλαγές σε ένα κατακερματισμένο σύστημα παιδικής προστασίας. Από την άλλη θα πρέπει να διευκρινίσουμε ότι υπήρχαν αυτά τα προβλήματα, απλά αναδείχθηκαν τώρα, στη μετά covid εποχή, γιατί μπόρεσαν να επικοινωνήσουν τα παιδιά, να πηγαίνουν στο σχολείο, να μιλούν στους δασκάλους, να έχουν πρόσβαση στις κοινωνικές υπηρεσίες. Γι αυτό και θα πρέπει να εστιάσουμε στις ανάγκες του παιδιού και των γονιών του, στην πρόληψη, στην ενδυνάμωση των οικογενειών στον τόπου που κατοικούν, στο φυσικό περιβάλλον τους και όχι στην τοποθέτηση του παιδιού σε ένα ίδρυμα για την καλύτερη προστασία του, στο ίδρυμα που είναι ένα χαοτικό περιβάλλον και καλείται να προστατέψει ένα παιδί με χαοτικά συναισθήματα
2. Πως αντιμετωπίζουν την παιδική προστασία οι υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες αναφορικά με την ύπαρξη δομών την αναδοχή και την υιοθεσία ;
Η παραμονή παιδιών σε ιδρύματα έστω και μια μέρα είναι κακοποιητική από μόνη της όποιες και αν είναι οι προδιαγραφές τους. Η επιστημονική κοινότητα έχει καταδικάσει και συνδέσει με βλαπτικές επιπτώσεις και επαναθυματοποίηση ήδη τραυματισμένων ψυχοκοινωνικά παιδιών. Σύμφωνα με τη Διεθνή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Παιδιού το ιδρυματικό σύστημα αποτελεί την έσχατη λύση και προκρίνεται αντικατασταθεί από την εναλλακτική μορφή φροντίδας που είναι είτε η αναδοχή, είτε η υιοθεσία είτε σπίτια μικρού τύπου οικογενειακές μονάδες έως 6 άτομα.
3. Ποια βήματα έχει κάνει η χώρα μας προς την αποιδρυματοποιηση ;
Η πολιτεία έχει αναγνωρίσει την ανάγκη, αλλά πρέπει έμπρακτα πλέον να αποδειχθεί η πολιτική βούληση με συγκεκριμένους στόχους και χρονοδιαγράμματα, με πόρους επαρκείς, ανθρώπινο δυναμικό και υλικοτεχνικά μέσα, με σκοπό καταρχήν τη φροντίδα και ενδυνάμωση της οικογένειας και του παιδιού στο φυσικό περιβάλλον, στο σπίτι τους στη γειτονιά τους για την πρόληψη της παραμέλησης ή και της κακοποίησης, και όπου δεν είναι δυνατή η φροντίδα του παιδιού από τους γονείς του να προτιμάται η αναδοχή ή η υιοθεσία. Σε όλα τα σχέδια για την αποϊδρυματοποίηση ένας από τους βασικούς άξονες, τα πρώτο βήμα, είναι η πρόληψη, δηλαδή η ενίσχυση των κοινοτικών δομών, των πρωτοβάθμιων κοινωνικών υπηρεσιών και ψυχικής υγείας, που; στον τόπο κατοικίας του παιδιού καιι του γονέα, στους δήμους.
4. Μπορούμε αύριο να αδειάσουμε τα ιδρύματα και τα παιδιά να μεταφερθούν μέσω της αναδοχής ή της υιοθεσίας σε οικογένειες ;
Χρειάζεται ένας σχεδιασμός και μία στόχευση, αλλά πρωτίστως επαρκές ανθρώπινο δυναμικό που θα εφαρμόσει την εναλλακτική φροντίδα. Πρέπει όμως να εφαρμοσθούν άμεσα τόσο προγράμματα πρόληψης και ενδυνάμωσης της οικογένειας για να μειωθεί η ενδοοικογενειακή βία και κάθε μορφή κακοποίησης, να στηριχθούν οι ευάλωτες ομάδες που διαβιούν κάτω από τα όρια φτώχειας και σε συνθήκες κοινωνικού αποκλεισμού, και από την άλλη να επικοινωνηθεί και προωθηθεί ο θεσμός της αναδοχής
5. Τι σημαίνει για την ψυχολογία ενός παιδιού που φεύγει από ένα κακοποιητικό ή ενα γενικοτερα ακατάλληλο οικογενειακό περιβάλλον να αφήνεται σε μια κλειστή δομή ;
Η τοποθέτηση του παιδιού σε ένα ίδρυμα για την καλύτερη προστασία του, στο ίδρυμα που είναι ένα χαοτικό περιβάλλον και καλείται να προστατέψει ένα παιδί με χαοτικά συναισθήματα, αποτελεί επαναθυματοποίηση, δευτερογενής συνεχόμενη κακοποίηση. Πως ένα παιδί που έχει υποστεί βία ή κακοποίηση μπορεί να φροντισθεί σε ένα απρόσωπο περιβάλλον, σε ένα χώρο χωρίς ερεθίσματα όπου δεν υπάρχει η δυνατότητα για την ανάπτυξη ενός σταθερού δεσμού, αποκλειστικότητας, απαραίτητη για την υγιή νάπτυξη των παιδιών και τη διαχείριση του τραύματος;
6. Γίνονται έλεγχοι στις κλειστού τύπου δομές παιδικής προστασίας ;
Ποιος ειναι υπευθυνος για του ελέγχους; Δεν έχει νόημα να μιλήσουμε για έλεγχο σε ένα χώρο που de facto είναι κακοποιητικός για το παιδί. Να διαπιστωθεί τι; Η μη κάλυψη των ατομικών προσωπικών αναγκών του παιδιού, η αποπροσωποποίηση, η βία που ίσως θα δεχθεί από το ίδρυμα ή τα άλλα παιδιά; Έρευνα της Unicef αναφέρει ότι τα παιδιά σε ιδρύματα φέρουν 85% πιθανότητα να υποστούν κακοποίηση από τα άλλα παιδιά και 30% είναι πολύ πιθανό να υποστούν σεξουαλική κακοποίηση από τα άλλα παιδιά. Το τραύμα είναι το ίδιο. Η καλύτερη φροντίδα του παιδιού είναι στο φυσικό περιβάλλον του, στην οικογένειά του, και όπου δεν είναι εφικτό στην ανάδοχη οικογένεια.
Και να τονίσουμε τι είναι η αναδοχή.
• Δεν είναι υιοθεσία
• Δεν είναι προστάδιο για την υιοθεσία
• Δεν είναι προετοιμασία / εκπαίδευση υποψηφίων θετών
• Δεν είναι δοκιμασία για το παιδί
• Δεν είναι σκοπός η υιοθεσία
• Αφορά τις διαπροσωπικές σχέσεις, τους ανθρώπινους δεσμούς, τα συναισθήματα αγάπης, φροντίδας και αφοσίωσης προς το παιδί.
• Είναι Θεσμός υποστηρικτικός της φυσικής οικογένειας και του παιδιού
• Είναι η ανάληψη της ευθύνης της πραγματικής φροντίδας ενός παιδιού για όσο χρονικό διάστημα χρειάζεται να καλυφθούν οι ανάγκες του παιδιού με στόχο εφόσν μπορέσουν οι γονείς του να αναλάβουν και πάλι τη φροντίδα του και ανατροφή του.Από την άλλη έλεγχο, εποπτεία, παρακολούθηση, στήριξη χρειάζεται κάθε μορφή – υπηρεσία παιδικής προστασίας, είτε το παιδί είναι στο σχολείο του, είτε σε ανάδοχη οικογένεια είτε στη βιολογική οικογένεια του. Γι αυτό χρειάζεται η επένδυση στο ανθρώπινο δυναμικό.
7. Υπάρχει το κατάλληλος αριθμός προσωπικού κοινωνικών λειτουργών;
Χρειάζεται άμεση στελέχωση. Οι υπηρεσίες πρόνοιας, οι κοινοτικές υπηρεσίες, τα νοσοκομεία είναι τραγικά υποστελεχωμένα. Δίχως ανθρώπινο δυναμικό που θα είναι κοντά στη φυσική οικογένεια στην ανάδοχη οικογένεια δεν μπορούμε να έχουμε απαιτήσεις για την καλή φροντίδα του παιδιού. Αξίζει η επένδυση στον άνθρωπο.
8. Υπάρχουν δομές που τους επιτρέπει ο νόμος να μην ελέγχονται ;
Όπως παραπάνω. Ερώτηση 6. Πρέπει να περαστεί το μήνυμα ότι οι δομές – ιδρύματα είναι κακοποιητικές από μόνες τους
9. Σε ποιές κατευθύνσεις πρέπει να κινηθεί η πολιτεία ωστε σε κάποια χρόνια να μην υπάρχουν δομές
Προτάσεις του Σ.Κ.Λ.Ε είναι:
Τη θεσμοθέτηση εθνικού και δημόσιου συστήματος παιδικής προστασίας, υποστηριζόμενο από ένα συντονιστικό φορέα με άξονες τη διεπιστημονικότητα, τα εμπεριστατωμένα πρωτόκολλα εργασίας και ταεξατομικευμένα σχέδια θεραπευτικών παρεμβάσεων που θα υποστηρίζει τα παιδιά και τους γονείς και θα προστατεύει τα δικαιώματα τους.
Τη στελέχωση των Κοινωνικών Υπηρεσιών των Δήμων με Κοινωνικούς Λειτουργός και άλλο επιστημονικό προσωπικό και τη δημιουργία προγραμμάτων για τη στήριξη του συνόλου των γονέων και των παιδιών τους με έμφαση στις ευάλωτες ομάδες που πλήττονται από συνθήκες ακραίας φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού.
Στην άμεση εφαρμογή ειδικού εθνικού προγράμματος για την τοποθέτηση όλων των παιδιών που φιλοξενούνται σε ιδρύματα σε ανάδοχες οικογένειες και οριστική κατάργησης της κλειστής φροντίδας παιδιών.
Στη σύσταση μικρών μονάδων φιλοξενίας οικογενειακού τύπου ημιαυτόνομης ή αυτόνομης διαβίωσης για τις περιπτώσεις των παιδιών εκείνων με ιδιαίτερα αυξημένες ανάγκες.
10. Θεωρείται οτι υπήρχε διαχρονικά πολιτική βούληση ωστε η παιδική προστασία να πάει ένα βήμα παραπάνω;
Δυστυχώς, έως σήμερα κακώς εννοείται ότι η παιδική προστασία ή το σύστημα παιδικής προστασίας ορίζεται ή παρεμβαίνει αντίστοιχα από την ιδρυματική προστασία. Υπήρχε ο μύθος για την καλύτερη προστασία του παιδιού σε ίδρυμα. Πλέον όλοι επιτέλους έχουν αντιληφθεί τι πρέπει να αλλάξει στην παιδική προστασία. Όλοι μας γνωρίζουμε.
Η παιδική προστασία χρειάζεται ένα ισχυρό, αυτόνομο Σύστημα Παιδικής Προστασίας που θα έχει ως βασικό σκοπό την κοινωνική φροντίδα του παιδιού και των γονέων στο φυσικό περιβάλλον τους, στην οικογένειά τους, στο σπίτι τους. Η Πολιτεία σε αυτό πρέπει να εστιάσει και η πολιτική βούληση να αποδειχθεί στη στήριξη της οικογένειας και του παιδιού προτού να είναι απαραίτητη η απομάκρυνση ενός παιδιού από το οικογενειακό περιβάλλον του.
Γιατί η φροντίδα των παιδιών δεν ξεκινά από το ίδρυμα. Γιατί τα παιδιά έχουν ανάγκη τους γονείς τους. Γιατί αν οι γονείς είναι καλά είναι και τα παιδιά καλά Η αναδοχή μπορεί να στηρίξει τα παιδιά και τις οικογένειές τους.
