Τέχνη και μουσική συμπορεύονται φέτος το καλοκαίρι στην Υδρα. Το Σάββατο 3 Αυγούστου στις 21.00 εγκαινιάζεται αναδρομική έκθεση με έργα του Νίκου Στεφάνου.
Θα φιλοξενούνται στον χώρο του πρώην Hydra Workshop αλλά και στο λιμάνι του νησιού, όπου θα τοποθετηθούν τρεις κατασκευές του μεγάλης κλίμακας. Μια ημέρα πριν, την Παρασκευή 2 Αυγούστου, στις 21.30 ο Σταμάτης Κραουνάκης, με την ομάδα Σπείρα – Σπείρα, αφιερώνει στον φίλο του ζωγράφο μια μουσική βραδιά, με ελεύθερη είσοδο, στο λιμάνι.
Τόσο στην ζωγραφική όσο και στην σκηνογραφία, ο Νίκος Στεφάνου ξέρει πως να φτιάχνει, με τα ίδια του τα χέρια και με απλά υλικά, έναν μαγικό κόσμο για τον θεατή. Αυτήν την διαχρονική του ικανότητα θα απολαύσουμε στην Υδρα φέτος το καλοκαίρι. Το αφιέρωμα που περιλαμβάνει περίπου 40 ζωγραφικά έργα, ισάριθμες μακέτες σκηνογραφιών, ένα μεγάλο σύνολο κατασκευών, παιχνιδιών και μικρών γλυπτών, διοργανώνεται από την Κοινωφελή Επιχείρηση του Δήμου ΄Υδρας, με την φροντίδα και την επιμέλεια του ζωγράφου Αλέξη Βερούκα, φίλου του καλλιτέχνη. Η έκθεση έχει τίτλο «Τα Παιχνίδια της Ζωής μας. Το Μυστικό Εργαστήρι του Νίκου Στεφάνου», καθώς θα περιέχει πολλά από τα ζωγραφικά του σύνεργα, μεταφέροντας στην ΄Υδρα ένα τμήμα του ατελιέ του από την Αθήνα.
Τα έργα που θα δούμε στην ΄Υδρα, προήλθαν από ιδιωτικές συλλογές με το παλαιότερο να έχει γίνει την δεκαετία του 1950 και τα νεότερα – οι μεγάλες κατασκευές – να ολοκληρώνονται αυτές τις ημέρες από τον Στεφάνου. Μέσα σε αυτές τις σχεδόν επτά δεκαετίες, ο ζωγράφος και σκηνογράφος κατάφερε να ισορροπήσει ανάμεσα στον μύθο και τον ρεαλισμό. Παράλληλα δεν έχασε ποτέ την παιδική χαρά της χειροτεχνικής κατασκευής, την διάθεση να μοιραστεί τα «παιχνίδια» που φτιάχνει.
Έτσι οι επισκέπτες της ΄Υδρας θα δουν σε ένα σημείο του λιμανιού το ομοίωμα του πρωτοπόρου ανεμοπλάνου-υδροπλάνου με το οποίο ο Δημήτριος Καμπέρος το 1912 πέταξε από το Νέο Φάληρο και προσγειώθηκε στην θέση Μανδράκι της Ύδρας. Λίγο μακρύτερα θα βρίσκεται το σύμπλεγμα δυο «Αρχαίων Πύργων», γνώριμου στοιχείου των ζωγραφικών έργων του καλλιτέχνη, με επισκέψιμο εσωτερικό χώρο που επιφυλάσσει εκπλήξεις για μικρούς και μεγάλους. Στον μικρό εξώστη στην άκρη της προβλήτας του λιμανιού, θα «αγκυροβολήσει» το «Ποστάλι», ξύλινη επιχρωματισμένη κατασκευή του ζωγράφου, που αναπαριστά το πρώτο μικρό φορτηγό και επιβατηγό ατμόπλοιο στην ιστορία.
Αυτές οι τρεις κατασκευές είναι περίπου 9 μέτρων η καθεμιά, από υλικά όπως κόντρα πλακέ, πανί, χαλκοσωλήνες και επιζωγραφισμένο χαρτί του μέτρου. Το «Ποστάλι» έχει ήδη δωρηθεί στον Δήμο ΄Υδρας από τον Αλέξη Βερούκα, (ο οποίος εκτός από ζωγράφος είναι και συλλέκτης), όπως θα γίνει και με το ανεμοπλάνο, το οποίο θα τοποθετηθεί σε δημοτικό παιδότοπο του νησιού.
Στο κείμενο του επιμελητή της έκθεσης Αλέξη Βερούκα διαβάζουμε: «Στην περίπτωση του Στεφάνου, ισχύει ξεκάθαρα η φράση του Ηράκλειτου, ότι ο χρόνος στη ζωή του ανθρώπου είναι ένα παιδί, που πεισματικά ρίχνει τα ζάρια. Ο ζωγράφος Στεφάνου είναι πάντα ένα παιδί, που δεν χόρτασε το παιχνίδι. Πότε δεν κοιμάται πολύ. Ακόμα και σήμερα δίνει τις νύχτες την μάχη με τον χαμένο χρόνο που αφιέρωσε στην διαδρομή του για τον βιοπορισμό. Και όταν σηκώνεται πια – πάντα αξημέρωτα – προσδοκά από την δημιουργική περιπέτεια στο εργαστήρι να του φανερώσει το έργο εκείνο που θα δικαιώσει όλες τις μέρες, όλα τα βάσανα, που περάσανε από τη ζωή του. Το ‘’Αξιον Εστί’’ των χαμένων ονείρων του. Δουλεύει ατελείωτες ώρες στο καταφύγιο του, στους πρόποδες του Υμηττού, υλοποιώντας σχέδια και πολύπλοκους υπολογισμούς που έχει κάνει με τον πρωινό καφέ και σβήνει το φως το βράδυ αφήνοντας πίσω σκαριά πλοίων, θεατρικές σκηνές και έργα, που τα αστραφτερά τους ντουκοχρώματα μισοφέγγουν ανεξίτηλα στο σκοτάδι. Η δουλειά του Στεφάνου αποπνέει την ίδια ατμόσφαιρα που μπορεί να βρει κανείς μόνον στη μελαγχολική μεταφυσική του Ντε Κίρικο ή τη στιλπνή ευγένεια του Τανγκί, αποκαλύπτοντας τον τόσο πραγματικό ονειρικό τόπο όπου παίζεται το δικό του έργο. Πάντα κρατάει ανοιχτή στο θεατή την πόρτα της μυστικής αυλής με τα παιχνίδια του».
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΤΟΥ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΗ
Ο Νίκος Στεφάνου γεννήθηκε το 1933 στον Πειραιά. Σε ηλικία μόλις 17 ετών ξεκίνησε να φτιάχνει σκηνικά για το θέατρο, μαθητεύοντας έτσι και στην τέχνη του χρωστήρα, στο πλάϊ πολλών σπουδαίων Ελλήνων ζωγράφων και σκηνογράφων. Μελέτησε την αγιογραφία, αντιγράφοντας εικόνες και ψηφιδωτά από την Μονή Δαφνίου και το Αγιο Ορος. Σπούδασε, με υποτροφία, λιθογραφία και σκηνογραφία στο Παρίσι, μετεκπαιδεύτηκε στην Βιέννη. Συνεργάστηκε αδιάλειπτα με τους μεγαλύτερους θιάσους, ξεκινώντας από την Εθνική Λυρική Σκηνή και το Εθνικό Θέατρο μέχρι το ΚΘΒΕ, τα ΔΗΠΕΘΕ και ιδιωτικούς θιάσους. Υπήρξε δραστήριος και στο εξωτερικό ως σκηνογράφος στο Λονδίνο, το Παρίσι και τη Βιέννη. Συνολικά επωμίστηκε την σκηνογραφία σε περισσότερες από 100 παραστάσεις εντός και εκτός συνόρων.
Παράλληλα, τις δεκαετίες ’60 και ’70, ο Στεφάνου έδωσε την τελική μορφή στην διαμόρφωση κοινόχρηστων χώρων και την διακόσμηση προσόψεων με ανάγλυφες συνθέσεις στις περισσότερες μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες στην Κρήτη, την Ρόδο και την Κέρκυρα. Στην ζωγραφική του κεντρικό ρόλο έπαιξε η συστέγαση με τους συνομήλικους ζωγράφους, Αλέκο Φασιανό και Βασίλη Σπεράντζα στο περίφημο «Ατελιέ της Καλλιθέας». Στην συνέχεια εργάστηκε και εξέθεσε την δουλειά του στο Παρίσι όπου έζησε με την σύντροφό του και μετέπειτα σύζυγό του Ναταλία Στεφάνου. Εργα του υπάρχουν σε ιδιωτικές και κρατικές συλλογές στην Ελλάδα και την Γαλλία. Η τελευταία μεγάλη αναδρομική του έκθεση οργανώθηκε το 2010 στο Μουσείο Μπενάκη Πειραιώς.
Δύο αυτοβιογραφικά κείμενα του Νίκου Στεφάνου
Για τα εργοστάσια που εμφανίζονται στα έργα του
«Άρχισα να ζωγραφίζω τα εργοστάσια που έβλεπα, με τις καμινάδες τους να εκτοξεύουν τέφρα και μαύρους καπνούς και μ’ άρεσε ν’ ακούω τ’ αναστενάγματα που έβγαζαν τα σιδερένια σωθικά τους. Αυτό δεν έγινε τυχαία. Ήταν οι πρώτες παιδικές μου συγκινήσεις απ’ τις επισκέψεις μου στο Γκάζι του Πειραιά, όπου εργαζόταν ο πατέρας μου. Αυτές οι συγκινήσεις με κυνηγούν ακόμη, αν και προσπάθησα να απαλλαγώ απ’ αυτές.
Όποτε όμως επιχείρησα κάτι τέτοιο, απέτυχα. Γιατί αισθανόμουν αυτόματα μία μικρή φωνή να διαμαρτύρεται. Ήταν η φωνή αυτή ο πρόγονος των συγκινήσεών μου, εγώ μικρός, τριγυρισμένος εκεί απ’ τις ιδανικές μορφές των μεγαθήριων. Αυτές οι μορφές κατακλείσανε τα έργα μου και παραδόθηκα πια σ’ αυτές, αφήνοντάς τες να μπαινοβγαίνουν ελεύθερα στο μυαλό μου.
Τα οραματίζομαι άλλοτε συνεσταλμένα και σοβαρά, άλλοτε φουσκωμένα, με τις φωνές μέσα τους να τις εξακοντίζουν απ’ τις υψηλές καμινάδες, ακουμπισμένα σε κήπους άγονους ή πλάι σε γαλήνιες παραλίες να αναπαύουν τον καλύτερο εαυτό τους, σαν ευγενικοί νάρκισσοι, φοβερίζοντας με τρυφεράδα τους πάντες και τα πάντα γύρω τους.
Δεν φανταζόμουν ποτέ τι σημασία μπορεί να έχει στη ζωή μας εκείνο το μοναδικό που σε κάποια στιγμή στα παιδικά μας χρόνια μάς κατέκτησε. Το βλέπω μετά από τόσα χρόνια με τα πολλά πρόσωπα που παρουσιάζεται, που πλουτίζει τα εκφραστικά μέσα, ενώ ταυτόχρονα σου δίνει το ελεύθερο ν’ αποδράσουν από μέσα σου όλες οι ασφυκτικά μαζεμένες συγκινήσεις».
Για την ζωγραφική
Δεν αγωνιώ για την έξωθεν μαρτυρία. Ικανοποιούμαι αν καταφέρνω η ζωγραφική μου να περιέχει τις καταλληλότερες λέξεις που περιγράφουν τις συγκινήσεις μου. Δεν αντιστέκομαι και στις άλλες συγκινήσεις της ζωής. «Αν σε σκανδαλίζει ο οφθαλμός σου έκβαλε αυτόν». Εγώ δεν έχω τέτοιον σκοπό, θέλω να με σκανδαλίζει. Αλλιώς θα επέλεγα τον μοναχισμό. Γι’ αυτό και είμαι ευγνώμων για τις αμαρτίες μου.
Διάλεξα τον άλλο δρόμο, αυτόν με τις συνεχείς επιλογές. Όλη μου η προσπάθεια καταβάλλεται στο να μπορέσω μέσα από τις συμπληγάδες να μην πάψω να διακρίνω τους κανόνες.
Είμαι εναντίον της απόφασης της μίας, που κάνει τη ζωή εξειδικευμένη πράξη. Ας ησυχάσουν όσοι φοβούνται να ομολογήσουν πως η εφημερότητα της ζωής είναι για φάγωμα κι όχι για δίαιτες.
Κυκλοφορούν πολλοί επαΐοντες των τεχνών, που αναζητούν θύματα ανάμεσά μας, απαιτώντας μια ζωγραφική στα μέτρα που επιβεβαιώνει το γούστο τους. Πάσχω από έλλειψη ανασφάλειας κι αυτό με κάνει να ζωγραφίζω, όχι σαν να τρέχω στο καταφύγιο για να σωθώ, αλλά για να ευχαριστηθώ τις χαρές που μου δίνουν τα μάτια, γι’ αυτό και επανέρχομαι σε κάτι που το έχω ξαναζωγραφίσει, επειδή νομίζω πως κάτι μου έχει ξεφύγει. Αφέθηκα σ’ αυτήν την περιπέτεια που η ζωγραφική σε φιλεύει, να ονειρεύεσαι με ανοιχτά τα μάτια.
Διάρκεια έκθεσης:
3 Αυγούστου 2019 – 18 Σεπτεμβρίου 2019
Αίθουσα: πρώην Hydra Workshop, Πλατύσκαλο, Λιμάνι Υδρας
Ώρες λειτουργίας: καθημερινά 11.00 π.μ. -15.00 και 19.00 ως τα μεσάνυχτα.