Τα εργατικά ατυχήματα τείνουν να γίνουν νόμος στους χώρους εργασίας. Σοκαριστικά είναι τα στοιχεία για το 2023. Δίχως να έχει τελειώσει καν το έτος έχουμε ήδη 57 νεκρούς παραπάνω στους χώρους εργασίας από τους συνολικά 104 που καταγράφηκαν το 2022, 261 σοβαρά τραυματίες και 14.000 ατυχήματα σε όλη την Ελλάδα (σημειώθηκαν 13.000 το 2022). Αν αναλογιστεί κάποιος ότι σήμερα, 12 Νοεμβρίου, διανύουμε την 316η ημέρα του έτους, τα στοιχεία καταδεικνύουν ότι περίπου ανά δύο ημέρες ένας εργαζόμενος έχει φύγει από τη ζωή από την αρχή του 2023 έχοντας αφήσει πίσω την οικογένεια και τους ανθρώπους του.
Και μετά τι; Το τραγικό δυστύχημα ή ατύχημα γίνεται είδηση, το μέγεθος της οποίας προσδιορίζουν οι συνθήκες κάτω από τις οποίες «έφυγε» ή τραυματίστηκε ο εργαζόμενος, για να ακολουθήσει πολύ σύντομα η πλήρης απογοήτευση από την κρατική αδιαφορία αλλά κι ένας ατέρμονος αγώνας των δικών του ανθρώπων στα δικαστήρια για ποινική δικαίωση και ενδεχομένως και μια χρηματική αποζημίωση για ψυχική οδύνη.
Χαρακτηριστικά είναι τα παραδείγματα που έδωσε στο Documento το δικηγορικό γραφείο των Παναγιώτη και Γιώργου Σαπουντζάκη που χειρίζεται δικαστικά ένα θάνατο από εργατικό δυστύχημα και ένα βαρύ τραυματισμό.
• Το 2019 ο Ρουμάνος υπήκοος Γκαμπριέλ Ολαράσου σκοτώθηκε πέφτοντας από υπαιτιότητα των εργοδοτών από σκαλωσιά σε ύψος άνω των δέκα μέτρων. Αφησε πίσω μια γυναίκα και ένα γιο. Η υπόθεση δεν έχει εκδικαστεί ακόμη ούτε σε πρώτο βαθμό. Υστερα από συνεχείς αναβολές που ζητούσαν οι εργοδότες έχει προσδιοριστεί δικάσιμος για τον Ιούνιο του 2024.
• Τον Απρίλιο του 2022 ο Παναγιώτης Πέττας, εργαζόμενος στην Cosco, έπεσε από ύψος δώδεκα μέτρων στηριζόμενος σε ένα ρέλι που ήταν σάπιο. Εκ θαύματος επιβίωσε, με πολλαπλά κατάγματα στη σπονδυλική στήλη, τη λεκάνη και στα άκρα. Κάνει αλλεπάλληλες εγχειρήσεις μέχρι και σήμερα. Για την υπόθεση δεν έχει συνταχθεί ακόμη το κατηγορητήριο.
«Να μην ξεχαστεί το έγκλημα»
Στις 29 Μαΐου 2023 ο 47χρονος Γιάννης Νομικός καταπλακώθηκε από το πτερύγιο προπέλας όταν αυτό έπεσε από τον γάντζο μεταφοράς του λόγω έλλειψης κατάλληλου εξοπλισμού για την εκτέλεση των εργασιών. Ενα εργατικό δυστύχημα που προκάλεσε σοκ στη Ναυπηγοεπισκευαστική Ζώνη.
Τότε σε μια συγκινητική επιστολή η σύζυγος του αδικοχαμένου εργάτη με αφορμή την απεργία που διοργανώθηκε για το δυστύχημα έγραψε χαρακτηριστικά: «Δεν παίζουμε με τις ανθρώπινες ζωές. Ελεος, φτάνει. Απαιτώ να βρεθούν οι υπεύθυνοι. Καλό ταξίδι στον υπέροχο πατέρα και σύζυγο που έχασε τη ζωή του για ένα μεροκάματο εις βάρος κάποιων ανεύθυνων. Με εκτίμηση σε όλες τις οικογένειες που χάνουν άδικα τους δικούς τους ανθρώπους».
Σε επικοινωνία που είχε το Documento μαζί της έξι μήνες μετά τον θάνατο του συζύγου της το μόνο που ζητά, όπως μας είπε, είναι «να μην ξεχαστεί αυτό το έγκλημα και να μην ξεχνούν οι αρμόδιοι πως στους χώρους εργασίας εργάζονται άνθρωποι».
Η εργασιακή γαλέρα και οι ευθύνες
Τα αίτια όμως που οδηγούν τα τελευταία χρόνια τόσους ανθρώπους στον θάνατο ή τον σοβαρό τραυματισμό φαντάζουν δυσεπίλυτη εξίσωση, την οποία η κυβέρνηση της ΝΔ αρνείται να επιλύσει καθώς σε μεγάλο βαθμό τα προκαλεί η ίδια.
Πρώτα στη λίστα είναι η πλήρης απελευθέρωση των εργασιακών ωραρίων, οι αντεργατικοί νόμοι (νόμος Χατζηδάκη) και η κατάργηση του Σώματος Επιθεώρησης Εργασίας (ΣΕΠΕ). Μεγάλο είναι και το πρόβλημα της καταγραφής, διαχρονικό για τους γνώστες των εργατικών ζητημάτων, με τα στοιχεία της ανεξάρτητης αρχής Επιθεώρησης Εργασίας (πρώην ΣΕΠΕ) να απέχουν κατά πολύ από αυτά που καταγράφουν η δημοσιογραφική έρευνα, η Ομοσπονδία Συλλόγων Εργαζομένων Τεχνικών Επιχειρήσεων Ελλάδος και άλλοι πολλοί συνδικαλιστικοί φορείς. Ο νόμος Γεωργιάδη (5053/2023) που ψηφίστηκε τον περασμένο Σεπτέμβριο αποτελεί συνέχεια του νόμου Χατζηδάκη με τις συμβάσεις μηδενικού χρόνου και τη 13ωρη εργασία σε δύο διαφορετικούς εργοδότες.
Μιλώντας στο Documento ο Ανδρέας Στοϊμενίδης, πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία και πρόεδρος της Ομοσπονδίας Συλλόγων Εργαζομένων Τεχνικών Επιχειρήσεων Ελλάδος (ΟΣΕΤΕΕ), επισημαίνει αναφορικά με τις επιπτώσεις του διαβόητου νόμου: «Δίνει τη δυνατότητα περαιτέρω σκλήρυνσης της στάσης της εργοδοσίας απέναντι στους απεργούς και δημιουργεί συνθήκες για πιο επικίνδυνη και ανθυγιεινή εργασία. Βλέπουμε ότι τα κεντρικά νομοθετήματα έρχονται ουσιαστικά να επιτείνουν το πρόβλημα της καταπόνησης του εργαζομένου και τις χειρότερες συνθήκες γι’ αυτόν».
Η Ελλάδα λόγω και του «επιτελικού κράτους» όμως είναι σε πολύ δυσχερέστερη θέση από άλλες χώρες της ΕΕ και σε σχέση με το burnout που έχουν υποστεί οι εργαζόμενοι λόγω της Covid-19. «Είμαστε σε πορεία αντίστροφη της ευρωπαϊκής τάσης, όπου παρά το burnout που υπάρχει οριζόντια, εκεί γίνεται μεγάλη προσπάθεια για βελτίωση των δεικτών υγείας και ασφάλειας στην εργασία και επιτυγχάνεται εν πολλοίς. Το ζήτημα είναι τι γίνεται στην Ευρώπη που δεν γίνεται εδώ ή τι γίνεται λάθος εδώ» αναφέρει χαρακτηριστικά ο Ανδρ. Στοϊμενίδης.
Ο δικηγόρος Πειραιά Γ. Σαπουντζάκης, ο οποίος ασχολείται με το αντικείμενο επί σειρά ετών, μιλώντας στο Documento εκτιμά ότι «η βασική αιτία των εργατικών ατυχημάτων (ιδιαίτερα στον χώρο των λιμενικών εγκαταστάσεων όπου εκτελούνται και οι εργασίες ναυπηγοεπισκευών) είναι η έλλειψη των μέτρων ασφαλείας, η λήψη των οποίων συνεπάγεται κόστος για τον εργοδότη, σε συνδυασμό με την εντατικοποίηση της εργασίας, ασφαλώς με στόχο το μέγιστο κέρδος, αλλά και την έλλειψη των επαρκών ελέγχων εκ μέρους των οργάνων της πολιτείας, τα οποία είναι σαφώς υποστελεχωμένα. Το νέο νομικό πλαίσιο όχι μόνο δεν βοήθησε να δημιουργηθεί περιβάλλον υγιεινής και ασφάλειας στους χώρους εργασίας, αλλά επιδείνωσε την κατάσταση, ειδικά την τελευταία διετία. Επίσης υπάρχει σχέση εξάρτησης του τεχνικού ασφαλείας, ο οποίος αμείβεται από τον εργοδότη σε μια επιχείρηση, άρα το έργο του δυσχεραίνεται».
Οι διαφορές με την Ευρώπη και οι συλλογικές συμβάσεις
Σε πλήρη συμμόρφωση με τον Διεθνή Οργανισμό Εργασίας, τα θέματα υγείας και ασφάλειας στην εργασία είναι σε πρώτη πολιτική προτεραιότητα σε επίπεδο κρατών-μελών και Ευρωπαϊκής Επιτροπής και αντιμετωπίζονται σε υψηλό πολιτικό επίπεδο και σύντομο πολιτικό χρόνο. Ειδικά σε κράτη όπως η Γαλλία, όπου το κράτος έχει τον ρόλο του διαμεσολαβητή μεταξύ κράτους και εργοδοτών και τα θέματα αυτά συζητούνται.
Αντίθετα, στο «επιτελικό κράτος» του Κυριάκου Μητσοτάκη τα εν λόγω φλέγοντα ζητήματα συζητούνται μόνο στο Εθνικό Συμβούλιο για την Υγεία και την Ασφάλεια στην Εργασία, το οποίο συνεδριάζει κάθε τρεις μήνες, τις περισσότερες φορές με τυπικά θέματα, κυρίως επικαιρότητας. «Για παράδειγμα καλούμαστε να γνωμοδοτήσουμε για ένα νομοσχέδιο ή προκειμένου να εγκρίνουμε κάποια προγράμματα κατάρτισης» αναφέρει χαρακτηριστικά στο Documento ο πρόεδρος του ΟΣΕΤΕΕ και συνεχίζει: «Στο πρώτο συμβούλιο της νέας περιόδου, που συνεδρίασε πριν από δύο εβδομάδες, ζήτησα να γίνει απολογισμός της προηγούμενης περιόδου, προγραμματισμός της επόμενης, να γίνει απολογισμός από το ΣΕΠΕ για την κατάσταση που βρισκόμαστε και να γίνεται ετήσια αξιολόγηση του Εθνικού Σχεδίου Στρατηγικής για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία 2021-2027. Μέχρι τώρα δεν έχει γίνει ετήσια αξιολόγηση και επαναπροσδιορισμός των στόχων».
Παράλληλα, ο Ανδρ. Στοϊμενίδης τονίζει την επείγουσα ανάγκη στελέχωσης και ενίσχυσης της επιθεώρησης εργασίας, ενώ τα συνδικάτα είχαν προειδοποιήσει ότι η «ανεξαρτητοποίησή» της θα έχει αρνητικά αποτελέσματα. Η πραγματικότητα αυτή αποτυπώνεται και στην εργασιακή καθημερινότητα, καθώς ο φορέας είναι υποστελεχωμένος και το φάσμα της παράνομης και αδήλωτης εργασίας αποτελεί καθημερινότητα, ειδικά για τους νέους εργαζόμενους. Επιπρόσθετα το διοικητικό συμβούλιο της επιθεώρησης εργασίας δεν έχει μηχανικό –απαραίτητος για τα θέματα ασφάλειας και εργασίας– ούτε γιατρό που είναι απαραίτητος για τα θέματα υγείας.
Απαραίτητες στην καθιέρωση ανθρώπινων συνθηκών εργασίας είναι και οι ξεχασμένες συλλογικές συμβάσεις εργασίας (ΣΣΕ). Η υπερδεκαετής πίεση των εργαζομένων από τα μνημόνια συνεχίζεται μέχρι σήμερα με τους ψηφισμένους νόμους, με τον Ανδρ. Στοϊμενίδη να διαπιστώνει ότι «στα μνημόνια και στην Covid η οικονομική δραστηριότητα ήταν χαμηλή. Στη συνέχεια είχαμε μια έκρηξη σε επίπεδο αγοράς. Ομως η αύξηση των κερδών και του ΑΕΠ δεν έχει μοιραστεί δίκαια και αναλογικά και στον κόσμο της μισθωτής εργασίας. Ο κόσμος αυτός είναι παρά πολύ χαμηλά μισθολογικά, σε ποσά κοντά και κάτω από τα επίπεδα του 2010 (σε ιδιωτικό και δημόσιο τομέα). Οταν μιλάμε για ΣΣΕ δεν μιλάμε μόνο για μισθολογικά και οικονομικά θέματα, αλλά και για ζητήματα συνθηκών εργασίας που συσχετίζονται και με την εργασιακή υγεία, ασφάλεια και την εξισορρόπηση τον σχέσεων μεταξύ εργοδοτών – εργαζομένων».
Χαρακτηριστικό της υποχώρησης των ΣΣΕ στον ιδιωτικό τομέα είναι το 23% που σημειώνει η χώρα μας, όταν στην ΕΕ το 85% των εργαζομένων καλύπτεται από συλλογικές συμβάσεις.
Ο πονοκέφαλος της καταγραφής
Κατά την ΟΣΕΤΕΕ «είναι εργατικά ατυχήματα και τα αγροτικά δυστυχήματα» τονίζει ο Ανδρ. Στοϊμενίδης στο Documento και συνεχίζει: «Περίπου δύο άνθρωποι κάθε μήνα χάνουν τη ζωή τους στο χωράφι. Εργατικά δυστυχήματα είναι και όταν ένας υδραυλικός ή ηλεκτρολόγος χάνει τη ζωή του πάνω σε ένα τεχνικό έργο. Το κλασικό τρικ που επικαλούνται είναι ότι είναι αυτοαπασχολούμενος και δεν τον μετράμε.
Τι θα πει ότι είναι αυτοαπασχολούμενος; Στη δουλειά του βρίσκεται. Εργαζόμενος δεν είναι; Ενδεχομένως να μη μετράει το υπουργείο Εργασίας τα λατομεία επειδή είναι ευθύνη του υπουργείου Ανάπτυξης (βάσει των νόμων της ΝΔ), αλλά η συνολική εικόνα της κατάστασης που επικρατεί στη χώρα βγαίνει από τον συνολικό αριθμό. Τώρα να σπάμε τον συνολικό αριθμό σε ένα επιμέρους άθροισμα πέντε διαφορετικών παραγόντων… μπορεί να βελτιώσουμε την “αίσθηση”, αλλά η εικόνα παραμένει τραγική».
Οι διαφορές στην καταγραφή μεταξύ της επιθεώρησης εργασίας και των συνδικαλιστικών φορέων είναι μεγάλες, με τη δημιουργία ενιαίου φορέα καταγραφής να είναι επιτακτική ανάγκη. Με ένα θεσμικό τρόπο, όπως προτείνει ο πρόεδρος της ΟΣΕΤΕΕ, τα στοιχεία να περνάνε από το Εθνικό Συμβούλιο για την Υγεία και την Ασφάλεια στην Εργασία, διότι σε αυτό συμμετέχουν και εκπρόσωποι άλλων υπουργείων (π.χ. Ανάπτυξης και Εσωτερικών). Είναι μια λύση ώστε να μπορούν όλοι οι αρμόδιοι φορείς να είναι κοντά στον πραγματικό αριθμό των ατυχημάτων και κανένα θύμα της εργοδοτικής αυθαιρεσίας ή της μη τήρησης των πρωτοκόλλων ασφαλείας να μην παραλείπεται να καταγραφεί.
Διαβάστε επίσης: Χατζηδάκης: Πρώτα η… παραγωγικότητα και μετά ο κατώτατος μισθός
Αύξηση ορίου συνταξιοδότησης: Ο Άδωνης Γεωργιάδης τα ρίχνει στο ΠΑΣΟΚ!
