Ο Τούρκος σταρ του ΝΒΑ που θυσίασε την οικογένεια, την καριέρα και την ξεγνοιασιά του στον αγώνα ενάντια στο τουρκικό καθεστώς μιλάει στο Documento.
Ο Ενές Καντέρ είναι από τους κορυφαίους Ευρωπαίους μπασκετμπολίστες αλλά δεν είναι πια Ευρωπαίος. Η διαπρύσια ρητορική του υπέρ του Φετουλάχ Γκιουλέν και σε βάρος του Ερντογάν τον έκανε persona non grata στην Τουρκία, όπου εκδόθηκαν έντεκα εντάλματα σύλληψης σε βάρος του, ενώ το διαβατήριό του ακυρώθηκε, η οικογένειά του στοχοποιήθηκε και ο πατέρας του φυλακίστηκε. Εννέα χρόνια μετά την τελευταία επίσκεψή του στην πατρίδα ο πανύψηλος σέντερ των 807 αγώνων στο ΝΒΑ πιστεύει ότι η καριέρα του τελείωσε, στην τρυφερή ηλικία των 30 ετών. «Πιστεύω ότι δεν θα ξαναπαίξω μπάσκετ» λέει, «αλλά χαλάλι η θυσία. Εκείνο που με ενδιαφέρει είναι να βρω τον Ερντογάν και να τον φτύσω κατάμουτρα»! Καθισμένος στο σαλόνι αθηναϊκού ξενοδοχείου, ο 30χρονος Ενές Καντέρ-Φρίντομ, που δεν μπορεί να σταυρώσει κοπέλα εξίσου ατρόμητη με τον ίδιο, παιανίζει τον θούριό του στο Documento.
Ποιος είναι λοιπόν ο λόγος του ταξιδιού σου στην Αθήνα; Ποιος άνεμος σε έφερε εδώ;
Καλή ερώτηση. Ηθελα να δείξω στον ελληνικό λαό πώς είναι στ’ αλήθεια ένας Τούρκος πολίτης! Να γίνω πρεσβευτής συναδέλφωσης, ώστε να καταλάβουν όλοι εδώ ότι ο Ερντογάν δεν εκπροσωπεί τον τουρκικό λαό. Αυτός και μόνο αυτός ευθύνεται για τις εντάσεις. Είμαστε γείτονες εδώ και αιώνες και πρέπει να καταλάβουμε καλύτερα ο ένας τον άλλο.
Μα ο απλός λαός ξέρει την αλήθεια.
Εγώ θέλω να τη μάθουν όλοι! Παράλληλα ένιωθα υποχρεωμένος να δείξω την ευγνωμοσύνη μου για τη στάση της Ελλάδας, που προσφέρει καταφύγιο με ανοιχτές αγκάλες σε αθώους Τούρκους. Μιλάμε για ανθρώπους που δεν έχουν άλλη επιλογή. Ή θα αποδράσουν από την Τουρκία ή θα γίνουν πολιτικοί κρατούμενοι για όλη τους τη ζωή. Συνάντησα μερικούς από αυτούς στην Αθήνα και μου εκμυστηρεύτηκαν ότι εδώ νιώθουν σαν να βρήκαν δεύτερο σπίτι. Η Ελλάδα τους φέρεται καλύτερα απ’ ό,τι η πατρίδα τους.
Ο αδελφός σου ο Κερέμ έπαιζε μπάσκετ στον Κολοσσό Ρόδου.
Ναι, και μου έλεγε συνεχώς να έρθω κι εγώ να ζήσω στην Ελλάδα μετά το τέλος της καριέρας μου στο ΝΒΑ. Μοιάζουμε σε όλα οι δυο λαοί. Το φαγητό είναι παρόμοιο, η μουσική, οι χοροί, πολλές λέξεις, η νοοτροπία των ανθρώπων. Μου λείπει η Τουρκία, αλλά κι εδώ αισθάνομαι σαν στο σπίτι μου.
Από πότε έχεις να πατήσεις το πόδι σου σε τουρκικό έδαφος;
Από το 2013. Το καθεστώς Ερντογάν χρησιμοποιεί τα μέσα ενημέρωσης για πλύση εγκεφάλου. Η τηλεόραση δεν δείχνει τους αγώνες μου στο ΝΒΑ. Αρκετοί Τούρκοι με μισούν χωρίς να ξέρουν γιατί. «Αφού το λέει ο ηγέτης μας, έτσι θα είναι» σκέφτονται. Εάν εμφανιστώ στο αεροδρόμιο της Κωνσταντινούπολης, θα είναι εισιτήριο χωρίς επιστροφή. Σε βάρος μου εκκρεμούν έντεκα εντάλματα σύλληψης. Θα με κλείσουν στη φυλακή και δεν θα με ξαναδείτε ποτέ.
Με ποιες κατηγορίες θα σε συλλάβουν;
Με φοβούνται επειδή υπερασπίζομαι την ελεύθερη βούληση, το δικαίωμα στη διαμαρτυρία, την ανεξιθρησκία, τα ανθρώπινα δικαιώματα, τη δημοκρατία. Η τουρκική κυβέρνηση με αποκαλεί προδότη, δαίμονα και τρομοκράτη. Για τον Ερντογάν όποιος μιλάει εναντίον του είναι τρομοκράτης.
Σου καταλογίζουν όμως και στενές σχέσεις με τον αυτοεξόριστο Γκιουλέν, που έχει χαρακτηριστεί επίσημα τρομοκράτης από το τουρκικό κράτος.
Οταν επισκέφτηκα τον κ. Γκιουλέν γνώρισα έναν ειρηνιστή. Πιστεύει ότι το μέλλον περνάει μέσα από την εκπαίδευση. Δεν θέλει να χτίσει τζαμιά αλλά σχολεία, πανεπιστήμια και φοιτητικές εστίες. Οχι μόνο για μουσουλμάνους αλλά και για χριστιανούς και Εβραίους και άθεους. «Δεν μας ενδιαφέρει η πολιτική, παρά μόνο η παιδεία» μου είπε. Στην Τουρκία λένε ότι κάποτε ήταν φίλος με τον Ερντογάν, αλλά αυτό είναι κατασκεύασμα των δημοσιογράφων. Ο κ. Γκιουλέν δεν είναι ούτε δεξιός ούτε αριστερός. Το κίνημά του δεν είναι πολιτικό κόμμα αλλά πλατφόρμα για την ειρήνη.
Ποιο είναι το ιδανικό σενάριο για την αυριανή Τουρκία; Οι κάλπες βρίσκονται επί θύραις.
Εάν διεξαχθούν εκλογές δίκαιες και αδιάβλητες, ο Ερντογάν θα χάσει. Τα ποσοστά του βρίσκονται πολύ χαμηλά. Οι επίσημοι με τους οποίους συναντιέμαι στις ΗΠΑ μου λένε ευθέως ότι ο Ερντογάν θα κάνει τα πάντα για να μείνει στην εξουσία. Θα κλέψει, θα προκαλέσει νοθεία. Φοβάμαι ότι τελικά θα κερδίσει. Δεν ελπίζω σε τίποτε με τις εκλογές. Χρειαζόμαστε έναν χαρισματικό αντίπαλο, αλλά όλοι είναι πίσω απ’ τα κάγκελα, όπως ο Ντεμιρτάς του κόμματος ADP. Οποιος φαίνεται ικανός να ενώσει το έθνος ενάντια στον Ερντογάν κηρύσσεται τρομοκράτης και συλλαμβάνεται. Οπότε δεν υπάρχει κανείς.
Και πώς θα πέσει ο Ερντογάν, αν όχι με εκλογές;
Η Δύση πρέπει να ενωθεί εναντίον του και να επιβάλει κυρώσεις. Ο Ερντογάν ζημιώνει όχι μόνο την Τουρκία αλλά και τις γύρω χώρες. Κάνει παράνομες γεωτρήσεις για φυσικό αέριο στην ανατολική Μεσόγειο. Βοηθάει την Ουκρανία αλλά απλώνει και το χέρι στον Πούτιν, στο Ιράν, στην Κίνα. Αγοράζει όχι μόνο αεροπλάνα από τις ΗΠΑ αλλά και πυραύλους από τη Ρωσία. Η ήπια διπλωματία δεν είναι αποτελεσματική όταν έχεις να κάνεις με δικτάτορα. Ο Ερντογάν είναι ο δούρειος ίππος του Πούτιν στο ΝΑΤΟ. Η Τουρκία θα μπορούσε να γίνει γέφυρα του ισλάμ προς την Ευρώπη, αλλά με τον Ερντογάν αυτό είναι αδύνατο.
Είσαι ακόμη εν ενεργεία αθλητής αλλά μιλάς σαν πολιτικός.
Μπορώ να παίξω μπάσκετ άλλα πέντε έξι χρόνια. Περισσότερο όμως με ενδιαφέρουν τα ανθρώπινα δικαιώματα. Στο μυαλό μου υπάρχει ένα μήνυμα καθαρό και αγνό. Δεν με ενδιαφέρουν η Δεξιά και η Αριστερά. Μπορεί πράγματι να ακολουθήσω τον δρόμο της πολιτικής στο μέλλον, αλλά μόνο στην πατρίδα μου. Και τότε σου εγγυώμαι ότι οι ελληνοτουρκικές σχέσεις θα φτάσουν στο καλύτερο σημείο τους!
Το τελευταίο διάστημα υπάρχει ένταση, αλλά πολλοί πιστεύουν ότι είναι τεχνητή. Δύο κυβερνήσεις που πέφτουν παίζουν το χαρτί του πατριωτισμού.
Μου το λένε πολλοί αυτό. Εγώ όμως πιστεύω στη δύναμη του καλού. Συνάντησα πολύ κόσμο στην Ελλάδα και όλοι με διαβεβαίωσαν ότι αυτή η χώρα υπηρετεί την αλήθεια και τη δικαιοσύνη. Αυτό ονειρεύομαι και για τη δική μου πατρίδα.
Αισθάνεσαι ασφαλής στην καθημερινή σου ζωή;
Οταν πόζαρα μπροστά στην ελληνική σημαία δέχτηκα εκατοντάδες μηνύματα με απειλές κατά της ζωής μου. Ακόμη και εδώ στην Ελλάδα υπάρχουν Τούρκοι πράκτορες του Ερντογάν που δρουν στο παρασκήνιο. Εγώ είμαι πράκτορας του δικαίου και πιστεύω ότι ο Θεός θα με προστατεύσει. Το πρόσωπό μου είναι πασίγνωστο, συνεπώς το υψηλό προφίλ μου είναι μια πρόσθετη ασπίδα. Εχω όμως τόσους φίλους που έπεσαν θύματα ξυλοδαρμού από οπαδούς του Ερντογάν. Ακόμη και στις ΗΠΑ δέχομαι απειλές, αλλά συνεργάζομαι στενά με το FBI για να προστατευτώ.
Ερχονται στιγμές που μετανιώνεις για τη στάση σου; Ανθρώπινο είναι. Ας σώσει κάποιος άλλος τον κόσμο, βρε αδερφέ.
Ολοι οι συμπαίκτες μου με ρωτάνε μήπως είμαι τρελός. Εξαιτίας της δράσης μου έχασα την καριέρα μου, έχασα την οικογένειά μου. Αλλά αυτό που υπηρετώ είναι μεγαλύτερο από το μπάσκετ και από τον εαυτό μου. Δεν μπορώ να κοιμάμαι ήσυχος όταν σκέφτομαι ότι οι αγαπημένοι μου βασανίζονται. Ο Θεός μου έδωσε αυτή την υπέροχη πλατφόρμα και οφείλω να τη χρησιμοποιήσω. Με κάθε μας ανάρτηση οι αθλητές γινόμαστε αυτομάτως δάσκαλοι και καθοδηγητές για εκατομμύρια παιδιά που θέλουν να ακολουθήσουν τα βήματά μας.
Αυτήν τη στιγμή, πάντως, είσαι άνεργος.
Στο Πόρτλαντ είχα μέσο όρο 11 πόντους και 11 ριμπάουντ. Ημουν πενταδάτος και φτάσαμε στα πλέι οφ. Είναι φυσιολογικό να μη με θέλει καμιά ομάδα στα 30 μου; Ξέχασα ξαφνικά το μπάσκετ; Δεν είχα ούτε μία πρόταση, τίποτε απολύτως. Πιστεύω ότι δεν θα ξαναπαίξω στο ΝΒΑ. Θυσίασα την καριέρα μου και όλοι ξέρουν τους λόγους. Μίλησα για τα στρατόπεδα συγκέντρωσης στην Κίνα και αμέσως η δικτατορία του Πεκίνου ακύρωσε τη συμφωνία για τα τηλεοπτικά δικαιώματα. Ακόμη και ο κομισάριος Ανταμ Σίλβερ το παραδέχτηκε. «Είσαι καλός παίκτης, σε θαυμάζω γι’ αυτό που κάνεις, αλλά το ΝΒΑ είναι πάνω απ’ όλα μπίζνα». Εγώ συνεχίζω να προπονούμαι καθημερινά. Εάν με καλέσει μία ομάδα σήμερα, αύριο θα είμαι έτοιμος να παίξω.
Τι θα πεις στον Ερντογάν εάν τον δεις ξαφνικά μπροστά σου;
Είναι μια σκηνή που την έχω ζήσει αμέτρητες φορές μες στο μυαλό μου. Εάν τον συναντήσω ποτέ πρόσωπο με πρόσωπο, θα τον πλησιάσω χωρίς φόβο και θα τον φτύσω στα μούτρα! Αυτό του αξίζει! Πιστεύω ότι μια μέρα θα καθίσει στο σκαμνί διεθνούς δικαστηρίου και θα πληρώσει το τίμημα για όσα κάνει. Οι δυτικοί ηγέτες οφείλουν να δείξουν γενναιότητα και να παρέμβουν. Οχι μόνο με λεκτικές καταδίκες. Ο βασανιστής Ερντογάν πρέπει να πληρώσει, όχι η Τουρκία.
Συγγνώμη, από πού πηγάζει η ελπίδα;
Η ρητορική μίσους του Ερντογάν διαμορφώνει γενιές ολόκληρες νεαρών παιδιών που απεχθάνονται την Ελλάδα. Εάν συνεχιστεί αυτό, η Τουρκία θα γίνει μια απαίσια χώρα. Η εκπαίδευση των νέων είναι το κλειδί.
Γι’ αυτό φοράω το μπλουζάκι με τις δύο σημαίες, για να δείξω ότι η πραγματικότητα είναι διαφορετική. Θέλω να καταλάβουν όλοι ότι είναι παράλογος λόγος να μισούμε τον γείτονά μας.
Η οικογένειά σου ζει ακόμη στην Τουρκία;
Ναι, αλλά τους κάνουν τον βίο αβίωτο. Ο πατέρας μου απολύθηκε από τη δουλειά του, φυλακίστηκε και υποχρεώθηκε να υπογράψει δήλωση ότι με αποκηρύσσει και με αποκληρώνει. Η αδερφή μου δεν μπορεί να βρει εργασία. Τον αδερφό μου τον μπασκετμπολίστα τον έδιωξαν από όλες τις ομάδες της Τουρκίας. Η αστυνομία έκανε έφοδο στο πατρικό μου, κατέσχεσε όλες τις ηλεκτρονικές συσκευές για να εξακριβώσει αν βρίσκομαι σε επαφή μαζί τους και έκλεψε όλα τα διαβατήρια. Σήμερα δεν μιλάω με τους δικούς μου. Τους στέλνω μόνο μηνύματα μέσω του αδερφού μου που παίζει μπάσκετ στην Ιαπωνία. Η ζωή είναι πολύ δύσκολη, αλλά αυτήν τη μάχη οφείλω να τη δώσω.
Πώς θα περιέγραφες τον εαυτό σου με πέντε λέξεις;
Τα τελευταία εννέα χρόνια προσηλώθηκα απόλυτα στην αποστολή μου και ξέχασα τη διασκέδαση. Σου εξομολογούμαι ότι δεν είχα ποτέ μου φιλενάδα. Ποτέ! Ολες οι κοπέλες φοβούνται τις απειλές κατά της ζωής μου και αρνούνται να ζήσουν έτσι. Οι συμπαίκτες μου με καλούν να βγούμε, αλλά ο νους μου είναι αλλού. Στους φυλακισμένους φίλους μου, τους γείτονες που βασανίζονται, στον πατέρα μου που με έχει χάσει.
Αλλαξες επίσημα το επώνυμό σου όταν έλαβες το αμερικανικό διαβατήριο.
Ναι, πρόσθεσα τη λέξη Freedom, δηλαδή ελευθερία. Δεν είναι πραγματικότητα, είναι όμως ελπίδα. Αυτή την ελπίδα την κουβαλάω μαζί μου παντού. Επί έξι χρόνια ήμουν ένας άνθρωπος χωρίς τόπο. Ενας άπατρις. Σήμερα δηλώνω υπερήφανος Τούρκους αλλά με αμερικανική υπηκοότητα. Εάν χάσω το χαμόγελό μου, θα το χάσουν ταυτόχρονα εκατομμύρια συνάνθρωποί μου.
Στην εθνική Τουρκίας έχεις να παίξεις από το 2011.
Σχεδόν δώδεκα χρόνια! Εάν όμως πέσει ο Ερντογάν, την επόμενη μέρα θα επιστρέψω στην Τουρκία και θα ξαναφορέσω με υπερηφάνεια τη φανέλα με το εθνόσημο. Αυτά που μου λείπουν είναι η ξενοιασιά, η ηρεμία. Θέλω να θυμούνται όλοι ότι η ελευθερία, σημαντική όσο και ο αέρας που αναπνέουμε ή το νερό που πίνουμε, δεν είναι αυτονόητη. Το ξέρετε και εσείς οι Ελληνες που είχατε εφτά χρόνια δικτατορία, το ξέρει και η Κύπρος. Αυτές λοιπόν είναι οι τέσσερις ή πέντε λέξεις που επιλέγω: «Freedom is not free». Η ελευθερία δεν είναι δωρεάν.