Ανατρέχουμε σε έντεκα βιβλία που αφορούν το παρελθόν και το παρόν της Αμερικής με στόχο να κατανοήσουμε το μωσαϊκό της τόσο ετερόκλητης κοινωνίας.
Διανοητές, ιστορικοί, συγγραφείς και δημοσιογράφοι, από τον Χάουαρντ Ζιν και τον Νόαμ Τσόμσκι μέχρι τον Πολ Οστερ και τoν Εντουαρντ Σνόουντεν, φωτίζουν άγνωστες πτυχές της Ιστορίας και σκιαγραφούν προσωπικότητες προέδρων.
Ο Χάουαρντ Ζιν θέλησε να «διαβάσει» την αμερικανική ιστορία μέσα από τα μάτια των αφανών: των αυτοχθόνων, των σκλάβων, των γυναικών, των μεταναστών, των εργατών. Οσων δηλαδή η φωνή δεν λήφθηκε υπόψη στο επίσημο εθνικό αφήγημα. Ετσι προέκυψε ένα από τα σημαντικότερα βιβλία για την ιστορία των ΗΠΑ. Η «Ιστορία του λαού των Ηνωμένων Πολιτειών» (εκδ. Αιώρα, μτφρ. Θεόδωρος Καλύβας) εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1980 επί προεδρίας Τζίμι Κάρτερ, σε μια περίοδο κατά την οποία οι ΗΠΑ προσπαθούσαν να επουλώσουν τις πληγές από τη δεύτερη πετρελαϊκή κρίση.
Στην «Αυτοκρατορία του βαμβακιού» (Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης, μτφρ. Πελαγία Μαρκέτου) ο Σβεν Μπέκερτ, καθηγητής Αμερικανικής Ιστορίας του Χάρβαρντ, μελετά την παγκόσµια ιστορία του πανάρχαιου σπόρου. Ο ιστορικός παρακολουθεί την πορεία του βαμβακιού, από τον 18ο αιώνα και μετά, καθώς και την οικονομία που χτίστηκε γύρω του, από την οποία τροφοδοτήθηκε η αναδυόμενη αυτοκρατορία των ΗΠΑ.
To 1957 o Εντγκάρ Μορέν δημοσίευσε το δοκίμιο «Οι σταρ» (εκδ. Κίχλη, μτφρ. Ρίτα Κολαΐτη) στο οποίο μελετά τις συνθήκες κάτω από τις οποίες διαμορφώθηκε το σταρ σίστεμ. Ο Γάλλος κοινωνιολόγος αναλύει τον τρόπο που δομήθηκε και εξελίχτηκε η κινηματογραφική βιομηχανία, ενώ εξετάζει την επίδραση που είχε στη ζωή του καθημερινού ανθρώπου. Το δοκίμιο του Μορέν καλύπτει χρονικά την περίοδο από την απαρχή του Χόλιγουντ έως την εποχή που σφραγίζεται από τον θάνατο του Τζέιμς Ντιν και την αυτοκτονία της Μέριλιν Μονρόε.
Ο Τιμ Γουάινερ, δημοσιογράφος των «New York Times», ασχολείται με τις αμερικανικές υπηρεσίες πληροφοριών και τα απόρρητα προγράμματα εθνικής ασφάλειας. Στο βιβλίο του «Η ιστορία της CIA. Ερείπια και στάχτες» (εκδ. Γκοβόστη, μτφρ. Γιώργος Βογιατζής) προσεγγίζει τα πρώτα εξήντα χρόνια της ιστορίας των αμερικανικών υπηρεσιών με κριτική διάθεση. Στόχος του βραβευμένου με Πούλιτζερ δημοσιογράφου και συγγραφέα είναι να ρίξει φως στις επεμβάσεις της CIA στην παγκόσμια ιστορία από τα μέσα του 20ού αιώνα έως σήμερα.
Η αυτοβιογραφία του Μάλκολμ Χ διά χειρός Αλεξ Χάλεϊ είναι ένα σπουδαίο ντοκουμέντο όχι μόνο για τη δράση του πιο ασυμβίβαστου ηγέτη του κινήματος των μαύρων στις ΗΠΑ αλλά και για τη ζωή των Αφροαμερικανών τις δεκαετίες του 1950 και 1960. «Οταν η μητέρα μου ήταν έγκυος σ’ εμένα, όπως μου είπε αργότερα, μια ομάδα καβαλάρηδες της Κου Κλουξ Κλαν με κουκούλες έφτασαν μια νύχτα καλπάζοντας μέχρι το σπίτι μας, στην Ομαχα της Νεμπράσκα. Περικύκλωσαν το κτίριο και κραδαίνοντας τα πιστόλια και τα ντουφέκια τους φώναξαν τον πατέρα μου να βγει έξω». Ετσι ξεκινάει η «Αυτοβιογραφία του Μάλκολμ Χ » (Εκδόσεις Κουκκίδα, μτφρ. Αγγέλα Βερυκοκάκη-Αρτέμη), ένα βιβλίο που δεν μπορείς να αφήσεις από τα χέρια σου.
Μέσα από την αιματοβαμμένη ιστορία της οικογένειάς του –η γιαγιά του είχε σκοτώσει με όπλο τον παππού του– ο Πολ Οστερ βίωσε τη σκληρή πλευρά της οπλοκατοχής στις ΗΠΑ. Το αυτοβιογραφικό δοκίμιό του «Αιματοβαμμένο έθνος» (εκδ. Μεταίχμιο, μτφρ. Ιωάννα Ηλιάδη) σε συνεργασία με τον φωτογράφο Σπένσερ Οστράντερ παραθέτει σοκαριστικά στοιχεία σχετικά με τους μαζικούς πυροβολισμούς.
Στις «Μαρτυρίες από την εμπόλεμη ζώνη» (εκδ. Αιώρα, μτφρ. Αννα Κοντοκόντη) ο Μάικλ Μουρ δημοσιεύει επιστολές Αμερικανών στρατιωτών που υπηρέτησαν στο Ιράκ και το Αφγανιστάν. Στόχος του βιβλίου που κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 2004 είναι να δείξει πώς κατασκευάζεται κάθε φορά η έξωθεν απειλή, πώς στήνεται ο πόλεμος κατά της τρομοκρατίας που εξυπηρετεί το εμπόριο όπλων και πώς η τηλεοπτική προπαγάνδα θολώνει τα νερά, δημιουργώντας σύγχυση σε όλα τα επίπεδα.
Στο «Ποιος κυβερνά τον κόσμο;» (εκδ Πατάκη, μτφρ. Αντώνης Καλοκύρης) ο Νόαμ Τσόμσκι εξετάζει τους λόγους για τους οποίους οι ΗΠΑ καθορίζουν το παγκόσμιο πολιτικό σκηνικό παρά την άνοδο της Ευρώπης και της Ασίας. Καταλήγει στο συμπέρασμα πως οι ΗΠΑ λειτουργούν με δύο μέτρα και δύο σταθμά, καθώς η ρητορική περί ελευθερίας και ανθρώπινων δικαιωμάτων δεν έχει καμία σχέση με τις πολιτικές που ασκούν.
Το «Μεγάλο φακέλωμα» (εκδ. Ψυχογιός, μτφρ. Χρήστος Καψάλης) είναι η αυτοβιογραφία του Εντουαρντ Σνόουντεν και ταυτόχρονα η καταγραφή της πορείας του στην ψηφιακή εποχή, από τα αρχαία πλέον Compaq Presario τα οποία χειριζόταν ως παιδί στη Βόρεια Καρολίνα μέχρι τους προηγμένους υπολογιστές στα κέντρα επιχειρήσεων της CIA και της NSA, όπου ανακάλυψε τα αρχεία που σόκαραν δισεκατομμύρια ανθρώπους στον πλανήτη. Η μαρτυρία του έχει μεγάλη αξία όχι μόνο γιατί είναι η πρώτη φορά που διαβάζουμε τόσες λεπτομέρειες για τα –σαν βγαλμένα από το Χόλιγουντ– παρασκήνια των ερευνών του αλλά και γιατί είναι γραμμένη με τρόπο απλό και εύληπτο, σαν γράμμα που απευθύνεται σε φίλο.
Με τη στεγαστική κρίση του 2008 στις ΗΠΑ πολλοί ήταν εκείνοι που βρέθηκαν αντιμέτωποι με τη σκληρή πλευρά του αμερικανικού ονείρου. Υπάλληλοι, μεγαλοστελέχη, επιχειρηματίες, καθηγητές πανεπιστημίου που μετρούσαν λίγα μόλις χρόνια για τη συνταξιοδότηση βρέθηκαν να κοιμούνται σε αυτοκίνητα, τροχόσπιτα και τρέιλερ και να οργώνουν τις ΗΠΑ από τα σύνορα του Καναδά έως του Μεξικού και από την ανατολική έως τη δυτική ακτή με στόχο να εργαστούν εποχικά, κυρίως σε αγροτικές δουλειές. Η Αμερικανίδα δημοσιογράφος Τζέσικα Μπρούντερ, αρθρογράφος των «New York Times» και συνεργάτιδα των περιοδικών «WIRED», «New York» και «Harper’s Magazine», ακολούθησε για τρία ολόκληρα χρόνια (2014-2017) τους νομάδες της νέας εποχής και κατέγραψε τις εντυπώσεις της στο «Nomadland» (εκδ. Κυψέλη, μτφρ. Γιώργος Παπαδημητρίου).
Στο βιβλίο «Πυρ και μανία: Στον Λευκό Οίκο του Ντόναλντ Τραμπ» (εκδ. Πατάκη, μτφρ. Σώτη Τριανταφύλλου) ο Αμερικανός δημοσιογράφος Μάικλ Γουλφ επιχειρεί να ερμηνεύσει το φαινόμενο Τραμπ. Σκιαγραφεί ένα ολοκληρωμένο πορτρέτο του από την περίοδο που ήταν μεγιστάνας της αγοράς ακινήτων μέχρι την εποχή που ήταν πρόεδρος των ΗΠΑ, εστιάζοντας στον τρόπο που χειραγωγεί τους Αμερικανούς ψηφοφόρους.
Μια πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση διεξήχθη ανάμεσα στον Θανάση Παπακωνσταντίνου και τον κινηματογραφιστή, Αριστοτέλη Παπακωνσταντίνου, ο οποίος είναι ένας εκ των…
