Σε μια εποχή που καταπατώνται συλλήβδην θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα και που ο πολίτης και η ευζωία του δεν έχουν καμία σημασία μπροστά στις νεοφιλελεύθερες ιδιωτικοποιήσεις και την απέλπιδα και απάνθρωπη προσπάθεια ελέγχου των προσφύγων, οι οποίοι εκ προοιμίου αντιμετωπίζονται ως άνθρωποι ενός κατώτερου Θεού, η Βουλή ενσωμάτωσε στην ελληνική νομοθεσία οδηγία για την επιτρεπόμενη χρήση έργων πνευματικής ιδιοκτησίας από τυφλούς, αμβλύωπες και άτομα με πρόβλημα ανάγνωσης εντύπων.
Και ενώ αυτή καθ’ αυτή η νομοθέτηση είναι σαφέστατα μια θετικότατη κίνηση, το γεγονός ότι λαμβάνει χώρα υπό την απειλή κυρώσεων για τυχόν παραμέληση ενσωμάτωσής της, απλώς επιβεβαιώνει πως για άλλη μια φορά δρούμε για τους τύπους και όχι για την ουσία.
Χαρακτηριστικό αυτής της νοοτροπίας είναι το νομοσχέδιο που εισήγαγε το Υπουργείο Εσωτερικών για τους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης, την ίδια μέρα που κυρώθηκε η συγκεκριμένη οδηγία, όπου στο άρθρο 50, για την «πιστοποίηση υγείας και καταλληλότητας» θέτει νέα εμπόδια στην «πλήρωση υπαλληλικών θέσεων με άτομα με αναπηρία», αφενός αυξάνοντας τη γραφειοκρατία σε βάρος των ατόμων με αναπηρία και αφετέρου οδηγώντας σε άνιση μεταχείριση των υποψήφιων υπαλλήλων με αναπηρία εφόσον εισάγει μια «ειδική» διαδικασία για την πιστοποίηση της φυσικής καταλληλότητάς τους.
Στο σημείο αυτό οφείλουμε να επισημάνουμε πως η συγκεκριμένη οδηγία συνιστά μέρος της προσπάθειας της ΕΕ να ενσωματώσει στο ενωσιακό πλαίσιο τα προβλεπόμενα της Συνθήκης του Μαρακές, με στόχο τη βελτίωση της διαθεσιμότητας και των διασυνοριακών ανταλλαγών συγκεκριμένων έργων και άλλων προστατευόμενων θεμάτων, σε μορφές προσβάσιμες σε άτομα με προβλήματα όρασης ή προβλήματα που δεν τους επιτρέπουν την πρόσβαση σε έντυπα κείμενα.
Έρχεται, μάλιστα, να αντικαταστήσει ένα άρθρο νόμου του 1993, πράγμα που καταδεικνύει καταρχάς πόσο πίσω, δυστυχώς, βρισκόμαστε σε ό,τι φορά στις νομοθετικές πρωτοβουλίες προς όφελος των ατόμων με αναπηρία. Αν μάλιστα σκεφτούμε πως στην Ελλάδα τα άτομα με κάποια μορφής αναπηρία αγγίζουν το 1.000.000, το γεγονός ότι ο αριθμός των προσβάσιμων βιβλίων είναι μικρότερος του 5% αυτών που εκδίδονται και των προσβάσιμων ιστοσελίδων μικρότερος του 20% που ισχύουν παγκοσμίως, καθίσταται προφανής η κοινωνική ακαμψία απέναντι σε άτομα με αναπηρία.
Η ολιγωρία του Κράτους να προβεί σε ουσιαστικές νομοθετικές ρυθμίσεις επιβεβαιώνεται από το γεγονός ότι ο σχετικός Κανονισμός Λειτουργίας Βιβλιοθηκών που προβλέπει την ίση και ελεύθερη πρόσβαση των ΑμεΑ στην πληροφορία, σε αρχεία και βιβλιοθήκες θεσμοθετήθηκε με υπουργική απόφαση το 2003, ενώ σε διεθνές επίπεδο, αντίστοιχες πρωτοβουλίες ελήφθησαν στις ΗΠΑ ήδη από το 1990 (AmericanswithDisabilitiesAct) και το 2001 (SpecialEducationalNeedsandDisabilityAct).
Με δεδομένο, όμως, πως με βάση την εν λόγω οδηγία, η εισαγωγή αντιγράφων μπορεί να γίνει χωρίς την έγκριση του κατόχου των δικαιωμάτων και η εξαγωγή των αντιγράφων προσβάσιμης μορφής μπορεί να πραγματοποιηθεί από εξουσιοδοτημένο φορέα σε δικαιούχο ή άλλο εξουσιοδοτημένο φορέα για την αποκλειστική χρήση από τους δικαιούχους, εύλογα προκύπτουν κάποια ερωτήματα.
Καταρχάς οι δημιουργοί και οι εκδότες οφείλουν να γνωρίζουν ποιοι είναι οι πιστοποιημένοι φορείς στους οποίους παραχωρούνται τα έργα τους λειτουργού προς όφελος των εντυποανάπηρων ώστε να είναι βέβαιοι ότι δε θα υπάρξει αθέμιτη διακίνησή τους. Σε αυτό το πλαίσιο, η Πολιτεία θα πρέπει να μεριμνήσει ώστε το έργο του πνευματικού δημιουργού να αναγνωρίζεται, να κατοχυρώνεται και να προστατεύεται από φαινόμενα πειρατείας.
Ταυτόχρονα, εξίσου προβληματικό είναι πως η εν λόγω ρύθμιση εστιάζει σε άτομα που έχουν προβλήματα όρασης, παραμερίζοντας συμπολίτες μας με άλλες ιδιαιτερότητες όπως, ενδεικτικά, τα κωφά ή βαρήκοα άτομα ή συνανθρώπους μας με κινητικά προβλήματα ή με νοητική υστέρηση.
Χωρίς αμφιβολία, όλοι οι άνθρωποι έχουν πληροφοριακές ανάγκες και τα βιβλία έχουν για όλους την ίδια αξία, αν και είναι αποδεδειγμένο πως για συμπολίτες μας με αναπηρία, τα βιβλία έχουν ακόμη μεγαλύτερη σημασία, γι’ αυτό και είναι εξαιρετικά σημαντικό να τους δοθεί η δυνατότητα να έχουν πρόσβαση σ’ αυτά και να υπάρχουν επαρκή αντίγραφα σε προσβάσιμη μορφή. Το δικαίωμα της καθολικής προσβασιμότητας στο φυσικό, δομημένο, ψηφιακό, κοινωνικό, οικονομικό και πολιτιστικό περιβάλλον αποτελεί τη βασικότερη προϋπόθεση για την πλήρη, ισότιμη και αποτελεσματική συμμετοχή των ατόμων με αναπηρία σε όλες τις εκφάνσεις της καθημερινής ζωής και είναι ένα αναφαίρετο δικαίωμα που οφείλουμε να προασπίσουμε.
Είναι πλέον καιρός να λάβουμε όλες εκείνες τις απαραίτητες πρωτοβουλίες για να διευκολυνθεί η πρόσβαση όλων των συμπολιτών μας σε πολιτιστικά αγαθά και σε αυτό το πλαίσιο οφείλουμε να πάρουμε πρωτοβουλίες και για την απρόσκοπτη προσβασιμότητα των ατόμων με αναπηρίες σε χώρους/αξιοθέατα εθνικής πολιτιστικής σημασίας όπου επιθυμούν να προσέλθουν, όπως ορίζει, άλλωστε, η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα των ΑμεΑ και να μην παίζουμε με τα ποσοστά αναπηρίας προκειμένου να επιτρέπεται η δωρεάν είσοδος σε μουσεία και του συνοδού των ατόμων με αναπηρίες, την ίδια στιγμή που το επιτελικό κράτος φροντίζει να πολλαπλασιάζει τις θέσεις Εθνικών συντονιστών.
