Μπορεί το μεγαλύτερο ποσοστό των αλλεργικών ασθενών να εμφανίζει έξαρση των συμπτωμάτων την άνοιξη λόγω αυξημένης γυρεοφορίας στην ατμόσφαιρα, όμως και κατά τους χειμερινούς μήνες οι καιρικές συνθήκες ευνοούν την παρουσία αλλεργιογόνων κυρίως ενδοοικιακών, που προκαλούν συμπτώματα στο ανώτερο και κατώτερο αναπνευστικό σύστημα.
Της Ζωής Δεμέστιχα, αλλεργιολόγου και Προέδρου της Ελληνικής Εταιρείας Αλλεργιολογίας και Κλινικής Ανοσολογίας
Στη χώρα μας εκτιμάται ότι 5-30% του πληθυσμού είναι ευπαθές στα ακάρεα σκόνης, ενώ επιδημιολογική μελέτη δείχνει πως από το σύνολο των αλλεργικών ασθενών στην Ελλάδα το 35% παρουσιάζει ευαισθησία στα ακάρεα, τα οποία συγκαταλέγονται στα μείζονα αλλεργιογόνα και ευθύνονται για τα συμπτώματα της αλλεργικής ρινίτιδας αλλά και του άσθματος.
Ακάρεα
Τα ακάρεα σκόνης είναι ενδοοικιακά αεροαλλεργιογόνα, αρθρόποδα μη ορατά διά γυμνού οφθαλμού, μικροοργανισμοί οι οποίοι τρέφονται με λέπια δέρματος ή άλλα υπολείμματα και απορροφούν νερό μέσω μιας υγροσκοπικής ουσίας που βγαίνει από τις αρθρώσεις των ποδιών τους. Επειδή δεν έχουν άλλα όργανα πρόσληψης υγρών και αποτελούνται κατά 85% από νερό, εξαρτώνται απολύτως από την υγρασία του περιβάλλοντος. Αυτός είναι και ο λόγος που αναπτύσσονται σε σχετική υγρασία 75% και σε περιβάλλον με αυξημένη θερμοκρασία (20ΟC-30ΟC).
Μάλιστα η θερμοκρασία του περιβάλλοντος είναι αυτό που επιταχύνει ή επιβραδύνει την ανάπτυξη και τον πολλαπλασιασμό τους. Οι δύο παραπάνω παράγοντες μαρτυρούν ότι τα ακάρεα της σκόνης επιβιώνουν στο σπίτι, σε χώρους εργασίας και γενικότερα σε κλειστούς χώρους με ανεπαρκή αερισμό και αυξημένη υγρασία. Τα ακάρεα βρίσκονται παντού (σε φυτά, ζώα και μέσα στο σπίτι).
Στο οικιακό περιβάλλον είναι άφθονα στο στρώμα του κρεβατιού και μάλιστα στο άνω τρίτο τμήμα αυτού, καθώς επίσης και στα μαξιλάρια μας. Ακάρεα υπάρχουν σε όλα τα αντικείμενα που γίνονται συλλέκτες σκόνης, όπως κουρτίνες, χαλιά, έπιπλα με υφασμάτινη ταπετσαρία, παιχνίδια λούτρινα κ.λπ. Στην Ελλάδα δύο είναι τα πιο συνηθισμένα είδη: το Dermatophagoides Pteronyssinus που συναντάται συχνότερα στην ηπειρωτική χώρα και το Dermatophagoides Farinae που αναπτύσσεται περισσότερο στις παραθαλάσσιες περιοχές. Αλλο ενδοοικιακό αλλεργιογόνο είναι οι μύκητες που αφθονούν όπου υπάρχει υγρασία και ικανοποιητική περιβαλλοντική θερμοκρασία (μπάνιο – κουζίνα) και στην Ελλάδα πλήττουν περίπου το 10% των αλλεργικών.
Για τη μείωση των ενδοοικιακών αλλεργιογόνων επιβάλλεται να γίνεται επαρκής αερισμός και έλεγχος της υγρασίας έτσι ώστε να κυμαίνεται στο σπίτι κάτω από 45% RH (relative humidity). Συνιστάται να απομακρύνονται τα χαλιά, οι μοκέτες, οι φλοκάτες και τα υφασμάτινα παιχνίδια, να γίνεται σχολαστικός καθαρισμός με ηλεκτρική σκούπα και ξεσκόνισμα με βρεγμένο πανί, να πλένονται τα κλινοσκεπάσματα σε υψηλή θερμοκρασία και να καλύπτονται τα στρώματα και τα μαξιλάρια με καλύμματα που πλένονται. Επίσης να απομακρύνονται τα φυτά από το εσωτερικό περιβάλλον, γιατί συνιστούν εστίες για την ανάπτυξη μυκήτων (μούχλας). Θα πρέπει να τονιστεί ότι σε πολλές μελέτες που έγιναν σε ασθματικούς ασθενείς η μείωση της έκθεσής τους στα ακάρεα έδειξε μείωση της βρογχικής υπεραντιδραστικότητας, μείωση των συμπτωμάτων και φυσικά μείωση της χρήσης φαρμακευτικών σκευασμάτων.
Οσον αφορά τα επιθήλια των ζώων, που επίσης ενοχοποιούνται για πρόκληση αλλεργικής ρινίτιδας και άσθματος, καλό είναι να περιορίζονται σε συγκεκριμένο χώρο εντός του σπιτιού, έτσι ώστε ο αλλεργικός να μην εκτίθεται συνεχώς στο αλλεργιογονικό φορτίο και να υποβάλλονται σε συχνό πλύσιμο.
Κνίδωση
Ενα άλλο νόσημα που εμφανίζεται συχνά τον χειμώνα είναι η κνίδωση που χαρακτηρίζεται από κνησμώδεις ερυθρούς πομφούς με ή χωρίς αγγειοοίδημα. Μια από τις αιτίες της κνίδωσης, συχνή σε παιδιά και ενήλικες, είναι οι ιογενείς λοιμώξεις που βρίσκονται σε έξαρση τους χειμερινούς μήνες, όπως επίσης τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων ή επιπλοκών τους, όπως αντιπυρετικά, αντιφλεγμονώδη και αντιβιοτικά σκευάσματα. Ο αλλεργιολόγος θα προχωρήσει στη διαφορική διάγνωση και θα κατευθύνει τον ασθενή.
Σπάνια αλλά δυνητικά επικίνδυνη αλλεργική πάθηση είναι η κνίδωση εκ ψύχους και η συστηματική αλλεργική αντίδραση εκ ψύχους. Συμβαίνει κατά την απότομη έκθεση σε ψυχρό νερό ή ψυχρό περιβάλλον προκαλώντας κνιδωτικό εξάνθημα στα εκτεθειμένα μέρη του σώματος. Οταν εκτός του δέρματος συμμετέχουν και άλλα συστήματα του οργανισμού (αναφυλαξία), μπορεί ο ασθενής να υποστεί καταπληξία. Η διάγνωση τίθεται από τον ειδικό αλλεργιολόγο, που, εκτός από τη συμπτωματική θεραπεία, θα ενημερώσει τον ασθενή για τα ειδικά μέτρα αποφυγής και πρόληψης.
Ρύποι
Κατά τη διάρκεια του χειμώνα υπάρχουν ρύποι στην ατμόσφαιρα από καύση διάφορων υλικών που είναι επιβαρυντικός παράγοντας και επιδεινώνει τα συμπτώματα των ασθενών με άσθμα. Η κλιματική αλλαγή και το φαινόμενο του θερμοκηπίου επηρεάζουν το φυτικό βασίλειο, με αποτέλεσμα να μην οριοθετούνται οι εποχές και να τροποποιούνται η έναρξη και η διάρκεια της ανθοφορίας. Συμβαίνει να έχουμε πρώιμη άνοιξη, όπως επίσης να έχουμε περισσότερες ημέρες του χρόνου αυξημένη περιβαλλοντική υγρασία και αύξηση της θερμοκρασίας, με αποτέλεσμα αύξηση της διάρκειας και της βαρύτητας των αλλεργικών συμπτωμάτων. Παράλληλα ζούμε τις περισσότερες ώρες της ημέρας σε κλειστούς χώρους, στους οποίους ο ελλιπής καθαρισμός, η ανακύκλωση του αέρα, η χρήση κεντρικού κλιματισμού, ο μη συχνός καθαρισμός φίλτρων, ο συγχρωτισμός, η έλλειψη ηλιοφάνειας, η ύπαρξη υγρασίας επιδεινώνουν τα συμπτώματα αναπνευστικής και δερματικής αλλεργίας.
Η αιτιολογική διάγνωση των αναπνευστικών αλλεργικών νοσημάτων γίνεται από τον ειδικό αλλεργιολόγο μέσω των δερμοαντιδράσεων (τεστ) και η ορθή αξιολόγησή τους θα οδηγήσει στη σωστή θεραπευτική προσέγγιση. Εκτός της εξάλειψης των συμπτωμάτων, ας σημειωθεί πως το σημαντικότερο όφελος είναι η πρόληψη του αλλεργικού άσθματος αφού μελέτες δείχνουν πως πάνω από το 45% των πασχόντων από αλλεργική ρινίτιδα θα προσβληθεί και από αλλεργικό άσθμα.