Ο Ευρωπαίος ερευνητής που έζησε μαζί τους μιλάει για την εθνοθρησκευτική κοινότητα και τον αγώνα τους για ένα καλύτερο αύριο μετά τη γενοκτονία από το Ισλαμικό Κράτος το 2014
Το Documento συνομίλησε με τον ευρωπαϊκής καταγωγής δημοσιογράφο – ερευνητή Αλεξάντερ Λάμπρεχτς, ο οποίος έζησε στο βορειοδυτικό Ιράκ μαζί με τους Γεζίντι και συγκεκριμένα στο βουνό Σιντζάρ (ή Σενγκάλ – Şengalê στα κουρδικά) για περίπου δύο χρόνια. Η κοινότητα των Γεζίντι, αφού πρώτα είχε βιώσει πολλαπλή καταπίεση από τον Σαντάμ Χουσεΐν, έζησε και την επέλαση του ISIS, το οποίο εξαπέλυσε εναντίον τους μια βάναυση εκστρατεία γενοκτονίας.
Αμεσο αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας ήταν η πολιτική αφύπνιση των Γεζίντι, οι οποίοι πλέον έχουν οικοδομήσει αυτοοργανωμένες δομές διακυβέρνησης σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο. Συν τοις άλλοις, μέσα από αυτήν τη δοκιμασία οι γυναίκες απέκτησαν νέο ρόλο, μια και συμμετέχουν στις συνελεύσεις, έχουν δικαίωμα βέτο και είναι οργανωμένες σε αμιγώς γυναικείες στρατιωτικές μονάδες.
Γιατί βρέθηκες στο Σιντζάρ και τι είδες εκεί;
Βρέθηκα στο Σιντζάρ για να δω την κατάσταση των Γεζίντι στη μετά ISIS εποχή, τις συνθήκες διαβίωσης και τον τρόπο οργάνωσης της κοινότητας. Ωστόσο, αν και βρήκα πολλές απαντήσεις, απέκτησα επίσης πολλά νέα ερωτήματα. Είδα ότι η κατάσταση είναι πολύ δύσκολη, αλλά η πολιτισμική και θρησκευτική ταυτότητα δημιουργεί κοινοτική συνείδηση. Αυτή η ταυτότητα, παρά το πέρασμα των αιώνων και τη γενοκτονία, κρατάει τους ανθρώπους δεμένους και τους επιτρέπει να συνεχίσουν. Οπότε όσο λειτουργούν ως κοινότητα θα συνεχίζουν να αντιστέκονται ώστε να επιβιώσουν. Πέθαναν πολλοί από την κοινότητα, αν και τα νούμερα είναι λίγο δύσκολο να επιβεβαιωθούν. Σε γενικές γραμμές το 2014 στο Σιντζάρ κατοικούσαν περίπου 450.000 άτομα ενώ τώρα κατοικούν σχεδόν 150.000. Πολλοί εξ αυτών έχουν διασκορπιστεί και έχουν καταφύγει σε καταυλισμούς στο βόρειο Ιράκ, όπου τον έλεγχο έχει ο Κούρδος ηγέτης Μπαρζανί, ενώ άλλοι πήγαν στη Γερμανία, τη Γαλλία, στο Βέλγιο κ.α. Το σημαντικότερο όμως είναι πως στο πλαίσιο της διασποράς είναι πολύ δύσκολο να διατηρηθεί η πολιτισμική ταυτότητα. Διότι παρόλο που η πρώτη γενιά έχει γαλουχηθεί με τη πολιτισμική ταυτότητά τους, τα παιδιά τους που θα μεγαλώσουν στη Γερμανία θα μεγαλώσουν ως Γερμανοί.
Το βουνό Σιντζάρ είναι στο σταυροδρόμι του Ιράκ, της Συρίας και της Τουρκίας και κρατάει τα κλειδιά για τα πετρέλαια του Κιρκούκ. Το ISIS επιχείρησε να ελέγξει την περιοχή, ενώ πλέον η Τουρκία έχει εξαπολύσει πολλές επιθέσεις εναντίον των Γεζίντι. Καθώς αυτά διαδραματίζονται 100 χρόνια μετά τη Συνθήκη της Λωζάννης, ποια είναι η εμπειρία σου από το πεδίο;
Η γεωπολιτική σημασία του βουνού ήταν πάντοτε μεγάλη. Από τον Μεσαίωνα οι απανταχού αυτοκρατορίες επιχείρησαν να ελέγξουν την περιοχή. Ενδεικτικά, όταν εξελισσόταν η γενοκτονία των Αρμενίων πολλοί είχαν βρει καταφύγιο στα βουνά, όπου τους προστάτεψαν οι Γεζίντι, καθώς οι Οθωμανοί δεν τολμούσαν να τους επιτεθούν. Τώρα ξαναβρίσκονται στη μέγγενη του γεωπολιτικού ανταγωνισμού. Οσον αφορά τη Συνθήκη της Λωζάννης, του χρόνου συμπληρώνεται ένας αιώνας και επί τη ευκαιρία τα σύνορα της Μέσης
Ανατολής ενδεχομένως να γίνουν αντικείμενο επαναδιαπραγμάτευσης. Το τουρκικό κράτος εκμεταλλεύεται την ευκαιρία για να επεκταθεί, να αυξήσει τη δύναμή του και να αποκτήσει πρόσβαση στο πετρέλαιο. Αυτή η επεκτατική πολιτική είναι μια ευκαιρία για να αποπροσανατολιστούν οι πολίτες από τα προβλήματα στο εσωτερικό, καθώς όσο γίνονται επιχειρήσεις κατά των Κούρδων τα ποσοστά των κομμάτων στην Τουρκία ανεβαίνουν. Επιπροσθέτως, στην περιοχή δραστηριοποιούνται και φιλοϊρανικές πολιτοφυλακές.
Ποιος είναι ο ρόλος και η θέση της γυναίκας στις κοινότητες των Γεζίντι;
Πρόκειται για μια παραδοσιακή, πατριαρχική κοινωνία. Ακόμη και σήμερα θεωρείται φυσιολογικό ένας άντρας να παντρευτεί αρκετές γυναίκες. Πολλές φορές ο γάμος προκύπτει από προξενιό και γίνονται γάμοι ανηλίκων. Ωστόσο από το 2014 και μετά οι Γεζίντι είχαν επαφές με τις γυναικείες στρατιωτικές μονάδες από τη Συρία και συμμερίστηκαν τις ιδέες του κουρδικού απελευθερωτικού κινήματος. Συνεπώς υπήρξε επανεξέταση της θέσης της γυναίκας. Ετσι δεν επιτρεπόταν να τους φέρονται σαν αντικείμενα και οι γυναίκες οργανώθηκαν. Εν πάση περιπτώσει, το μοντέλο που ακολουθήθηκε είναι αυτό της βορειοανατολικής Συρίας. Το μοντέλο λειτουργεί στη βάση της συνέλευσης και της συμπροεδρίας (ένας άντρας και μια γυναίκα). Κάθε δομή και κάθε επιτροπή είναι μεικτές και δίπλα τους υπάρχει μια μη μεικτή. Σε αυτή συμμετέχουν μόνο γυναίκες, οι οποίες διατηρούν πάντα δικαίωμα βέτο. Λένε ότι το κάνουν αυτό διότι σε μια μεικτή δομή υπάρχει η τάση να ακούν τους άντρες και να παραχωρούν τις αρμοδιότητες, εξαιτίας της ελλιπούς εκπαίδευσής τους και του κοινωνικού υποβάθρου. Ως εκ τούτου, οι ίδιες υποστηρίζουν πως πρέπει να μάθουν ότι έχουν τις ιδέες και τη δυνατότητα να παίρνουν τις ανάλογες ευθύνες. Επιπλέον, υπάρχουν μονάδες γυναικών στις τοπικές ένοπλες δυνάμεις.
Πώς δουλεύει το σύστημα των αυτοοργανωμένων δομών στο Σιντζάρ στην πράξη;
Είναι πολύ περίπλοκο σύστημα και βασίζεται στις τοπικές συνελεύσεις. Αυτές οι συνελεύσεις προσπαθούν να οργανωθούν και να λύσουν όλα τα προβλήματα που έχουν. Για παράδειγμα, η συνέλευση μπορεί να αφορά την οργάνωση των σχολείων, του νοσοκομείου, τη συλλογή των απορριμμάτων ή τον διαμοιρασμό του νερού. Εάν δεν είναι δυνατό να βρεθεί λύση σε τοπικό επίπεδο, τότε στέλνεται μια ομάδα εκπροσώπων στο περιφερειακό επίπεδο. Παραδείγματος χάριν για την οργάνωση ή άμυνα της περιοχής απέναντι σε μια εξωτερική απειλή ή για την οργάνωση του συστήματος ύδρευσης. Από τη μεριά τους οι σύνεδροι δεν έχουν δικαίωμα απόφασης. Αντ’ αυτού γυρνούν στις τοπικές συνελεύσεις για να συζητήσουν τι ειπώθηκε στις περιφερειακές και μετά αποφασίζουν, αν και αυτό παίρνει αρκετό χρόνο.