Ο ηθοποιός Ακύλλας Καραζήσης μιλάει για την πρώτη του σκηνοθεσία στο ΚΘΒΕ στην παράσταση «Οι ληστές» του Φρίντριχ Σίλλερ και για το δημιουργικό κυνήγι της ουτοπίας.
Τον πέτυχα σε ένα δημιουργικό πανικό ή, μάλλον, σε μια «δημιουργική σύγχυση», όπως περιγράφει ο ίδιος τη φάση λίγο πριν από την πρεμιέρα. Στην πρώτη του σκηνοθεσία στο ΚΘΒΕ ο Ακύλλας Καραζήσης ανεβάζει ένα παιδικό του όνειρο: τους «Ληστές» του Φρίντριχ Σίλλερ, το πρώτο θεατρικό έργο του μεγάλου ρομαντικού ποιητή της γερμανικής λογοτεχνίας. Ενα έργο που τον ακολουθεί από μικρό, αφού όπως λέει: «Βρίσκω ανταπόκριση στα παιχνίδια των παιδικών μου χρόνων και σε υλικά κλασικών εικονογραφημένων, όταν διάβαζα τον «Ρομπέν των Δασών» ή τον «Ριχάρδο τον Λεοντόκαρδο» και τους έπαιζα στο δωμάτιό μου με την κολλητή μου ή σε δασάκια στο Πανόραμα και στη Χαλκιδική».
Ο Σίλλερ μαζί με τον Μπύχνερ και τον Κλάιστ ανήκουν στην αγαπημένη τριάδα του Ακύλλα Καραζήση, ο οποίος σπούδασε στη Χαϊδελβέργη και εργάστηκε επί χρόνια στη Γερμανία. Οι «Ληστές» χαρακτηρίστηκαν ως έργο-σκάνδαλο στην εποχή που γράφτηκαν, στο δεύτερο μισό του 18ου αιώνα, γιατί θίγουν θέματα όπως η κοινωνική αδικία και η εξέγερση. Είναι έργο που μιλάει για ήρωες που είναι «κοινωνικοί ληστές» και «παραπαίουν μεταξύ παραβατικότητας και απόδοσης δικαιοσύνης», όπως λέει ο σκηνοθέτης, αφού παίρνουν τον νόμο στα χέρια τους και κλέβουν για να βοηθήσουν τους φτωχούς. Αγρίως ρομαντικό; τον ρωτάω. «Παρεξηγημένος όρος ο ρομαντισμός που συγχέεται με το ρομάντζο. Για μένα ο ενεργητικός ρομαντισμός έχει να κάνει με την ουτοπία. Πάντα με απασχολούσε στο θέατρο το θέμα της επανάστασης, της εξέγερσης, της ουτοπίας και κατά πόσο αυτή είναι δυνατή. Η ουτοπία είναι αφηρημένη λέξη. Προσπαθώ μέσα από τη δουλειά μου να ψηλαφίσω θραύσματα ουτοπίας. Δεν πιστεύω αυτήν τη στιγμή –όχι γενικά, θέλω να το τονίσω αυτό– στον κινηματικό χαρακτήρα αυτών των πραγμάτων. Πιστεύω στις μικρές κοινότητες, που μπορεί να είναι και ατομικές, που προσπαθούν να αρθρώσουν κάτι. Αυτές οι ποιοτικές αλλαγές κάποια στιγμή θα μεταμορφωθούν σε ποσοτικές αλλαγές, αυτές οι κυψέλες ανθρώπων κάποια στιγμή θα ενωθούν. Οπως έλεγε ο Καστοριάδης, το γυναικείο κίνημα δεν βγήκε από κάποιο κόμμα αλλά από κουζίνες, κρεβατοκάμαρες, κλαμπ∙ από τον δρόμο. Το κίνημα θα έρθει μόνο του, δεν θα μας ρωτήσει».
Πριν από την πρεμιέρα έχετε αμφιβολίες για το αποτέλεσμα;
Η τράπουλα δεν μοιράζεται ποτέ στη δουλειά που κάνω, είναι πάντα ανοιχτή. Δεν κάνω παραστάσεις κουρδισμένες, έχουν ένα είδος αναρχίας με μεγάλη ακρίβεια. Μοιάζει με τον ομαδικό αθλητισμό που έχει σχέση με το πώς θα λειτουργήσει ο καθένας μόνος και όλη η ομάδα μαζί. Δίνω στους συνεργάτες μου ένα πλαίσιο για να εμπνευστούν και να δουλέψουν, οι ίδιοι όμως θα παίξουν τη μουσική τους.
Αφήνετε δημιουργικό περιθώριο στους ηθοποιούς και τους συντελεστές;
Πιστεύω ότι δεν γίνεται αλλιώς. Δεν είναι μόνο η δημιουργικότητα, ένας ηθοποιός πρέπει να είναι ζωντανός, το ξέρω από τη δική μου εμπειρία ως ηθοποιού. Εχει μεγάλη διαφορά από το να εκτελώ μια ακριβή παρτιτούρα, όσο καλή κι αν είναι αυτή η παρτιτούρα.
Ποιο ρόλο παίζει το θέατρο σήμερα, σε μια εποχή εξαχρείωσης του καπιταλισμού;
Το θέατρο για εμένα είναι ένα βήμα προπαγάνδας∙ όχι κομματικής, προς Θεού. Βαθιά προπαγάνδα είναι μια σκηνή όπου ανοίγεται μια συζήτηση. Ρίχνεις σπόρους εκεί για να γίνει η συζήτηση και αλλού, είναι σαν ένα δημιουργικό μικρόβιο. Ο κόσμος πάει να δει στο θέατρο άλλους ανθρώπους που είναι ελεύθεροι και δημιουργικοί, έχουν μια προφορικότητα και μια αλεγκρία, μια ελευθερία. Η ελευθερία είναι κολλητική. Οταν η σκηνή είναι ελεύθερη, ελευθερώνεται πυρηνικά και το κοινό. Αυτήν τη δύναμη η τέχνη την έχει ουτοπικά και εν δυνάμει. Η σκηνή μπορεί να εκλύει μια ενέργεια που θα περιλάβει τους θεατές να βγουν μαζί στους δρόμους χορεύοντας και τραγουδώντας. Αυτή είναι η ουτοπία μου σε ένα σοσιαλδημοκρατικό κράτος, το οποίο θα χορηγεί στους πολίτες ένα καλλιτεχνικό επίδομα έτσι ώστε όλοι να είναι καλλιτέχνες. Αυτά πιστεύω.
Πόσο δύσκολο είναι να ζει κανείς σύμφωνα με τα πιστεύω του;
Ο άνθρωπος παραπαίει, εγώ τουλάχιστον. Είναι δύσκολο, δεν το πετυχαίνεις πάντα. Είναι μια διαρκής προσπάθεια, μια ουσιαστική εργασία με την έννοια μιας δημιουργικής δουλειάς. Μέσα από αυτό που κάνεις, με τον τρόπο που ζεις, μέσα από τις σχέσεις σου προσπαθείς.
Η θεατρική σας πορεία ήταν προδιαγεγραμμένη από μικρή ηλικία;
Καθόλου. Από τα κλασικά εικονογραφημένα και τα παιχνίδια μου θα μπορούσα να γίνω μυθιστοριογράφος ή ζωγράφος ή ποιητής και το αποπειράθηκα στα πρώτα μου χρόνια στο πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης. Η ηθοποιία προέκυψε αργότερα, στα 25 μου, στα χρόνια των σπουδών μου. Μέχρι τότε δεν ασχολιόμουν με το τι θα κάνω στη ζωή μου, απλώς ζούσα μποέμικα σε μια υπέροχη πανεπιστημιούπολη, ζούσα και έπαιζα σε ένα μεγαλύτερο θέατρο, αυτό της ζωής. Οταν γνώρισα το μικρότερο θέατρο πέρασα από το ένα στο άλλο.
Διατηρείτε την αισιοδοξία σας;
Οταν δημιουργείς, παρεμβαίνεις. Διατηρώ αυτήν τη δημιουργική παρέμβαση, που δεν ξέρω τι αντίκτυπο θα έχει. Δεν με ενδιαφέρει το θέατρο αλλιώς. Με την ολιγότητά μου αυτό προσπαθώ. Ο Μπρεχτ έλεγε ότι ετοιμάζουμε το επόμενο λάθος μας.
INFO
«Οι ληστές» του Φρίντριχ Σίλλερ,Τετάρτη έως Κυριακή, Βασιλικό Θέατρο (Πλατεία Λευκού Πύργου), Θεσσαλονίκη