Ακροπόλ Παλάς. Το ιστορικό ξενοδοχείο της Αθήνας επί της οδού Πατησίων, στη διασταύρωση με την Αβέρωφ, παραμένει κλειστό από το 1989. Μέσα στα χρόνια έγιναν πολλές αποτυχημένες προσπάθειες αποκατάστασης, υπήρξαν δικαστικές διαμάχες και σημειώθηκαν μεγάλες καθυστερήσεις. Το κτίριο αποπερατώθηκε τον Μάρτιο του 2019 και παραδόθηκε έτοιμο στην κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας για να λειτουργήσει ως δημόσιος χώρος σύγχρονου πολιτισμού. Το νομοσχέδιο που είχε ετοιμάσει η πρώην υπουργός Πολιτισμού Μυρσίνη Ζορμπά δεν είχε προλάβει να ψηφιστεί δεδομένης της προκήρυξης πρόωρων εκλογών. Και όμως. Τέσσερα χρόνια μετά το Ακροπόλ παραμένει κλειστό, ενώ τίθενται ζητήματα κακοδιαχείρισης, αδικαιολόγητων παρατάσεων και ενδεχόμενης σπατάλης.
Το κτίριο έχει μεγάλη ιστορία και είναι συνδεδεμένο με την πολιτική και κοινωνική ζωή της πόλης. Οικοδομήθηκε τη διετία 1926-28, σφράγισε την εποχή του και ταυτίστηκε με την κοσμική ζωή της Αθήνας του μεσοπολέμου. Πρόκειται για εξαιρετικό δείγμα της τεχνοτροπίας art nouveau, έργο του αρχιτέκτονα Σωτηρίου Μαγιάση. Tην περίοδο της εξέγερσης του Πολυτεχνείου, τον Νοέμβριο του 1973, το κτίριο χρησιμοποιήθηκε ως βάση ενός συνεργείου της ολλανδικής τηλεόρασης που κατάφερε να αποτυπώσει την εισβολή του τανκς.
Το Ακροπόλ έχει κινδυνεύσει αρκετές φορές. Οι πολυέλαιοί του μεγάλης αξίας κάποια στιγμή αφαιρέθηκαν –δεν γνωρίζουμε τι συνέβη, εάν κλάπηκαν ή μετακινήθηκαν–, ενώ το εσωτερικό του κτιρίου κάηκε από δύο πυρκαγιές, το 2009 και το 2012, υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες.
Οι μυστηριώδεις πυρκαγιές και τα αναξιοποίητα ΕΣΠΑ
Πέρασαν πολλές δεκαετίες μέχρι να αποτυπωθεί ένα ενιαίο όραμα για το κτίριο του Ακροπόλ και να προχωρήσουν τα έργα αποκατάστασης. Το 1999 έγινε η αγορά του κτιρίου από το ελληνικό δημόσιο με τίμημα 4,58 δισ. δραχμές. Μια εταιρεία δεσμεύτηκε να το ανακαινίσει μέσα σε 22 μήνες με βάση τις συμφωνηθείσες μελέτες, ωστόσο το έργο δεν προχώρησε και το 2000 το υπουργείο Πολιτισμού κατήγγειλε τη σύμβαση. Ακολούθησε δικαστική διαμάχη που διήρκεσε αρκετά χρόνια.
Το 2006 αποφασίστηκε εκ νέου η αξιοποίηση του Ακροπόλ και το έργο εντάχτηκε στο ΕΣΠΑ (200713) τον Αύγουστο του 2011 με αρχικό προϋπολογισμό 14.470.588,38 ευρώ και διάρκεια 30,39 μήνες. Επομένως θα έπρεπε να είχε ολοκληρωθεί τουλάχιστον έως τον Φεβρουάριο του 2014 και να είχε παραδοθεί πλήρως ανακαινισμένο και λειτουργικό όπως προβλεπόταν στην απόφαση ένταξης της πράξης. Οι εργασίες αποκατάστασης ξεκίνησαν τον Ιούλιο του 2013 από την εταιρεία ΕΤΒΟ ΑΤΕ. Το 2014 το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων ενέκρινε την αξιοποίηση του Ακροπόλ ως χώρου που θα στέγαζε μόνιμες και περιοδικές εκθέσεις, δράσεις σύγχρονου πολιτισμού, ψηφιακή βιβλιοθήκη, προβολές και διαλέξεις, ένα πλήρες πωλητήριο του Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων και Aπαλλοτριώσεων (ΤΑΠΑ) και εστιατόριο στην ταράτσα.
Ωστόσο υπήρξαν καθυστερήσεις για το έργο, με ευθύνη της Λίνας Μενδώνη που ήταν γενική γραμματέας του ΥΠΠΟΑ και αρμόδια για τα έργα ΕΣΠΑ. Η Λίνα Μενδώνη ήταν αυτή που είχε υπογράψει ως γενική γραμματέας το 2011 το συγκεκριμένο έργο, το οποίο δεν ολοκληρώθηκε τον Φεβρουάριο του 2014 όπως προβλεπόταν, αλλά παραδόθηκε ημιτελές και ανολοκλήρωτο τον Ιανουάριο του 2015 από την τότε κυβέρνηση Σαμαρά – Βενιζέλου. Κανένα χρονοδιάγραμμα δεν είχε τηρηθεί στο Ακροπόλ, όπως άλλωστε συνέβη και σε πλήθος άλλων κακοσχεδιασμένων έργων που έχει αναδείξει κατά καιρούς το Documento. Η υπουργός Πολιτισμού συνηθίζει να υπογράφει μεγάλα έργα τα οποία δεν προχωρούν και δεν ολοκληρώνονται εντός χρονοδιαγράμματος, ωστόσο δεσμεύουν επόμενες κυβερνήσεις και κονδύλια για το μέλλον με αμφιλεγόμενες εργολαβίες. Για το συγκεκριμένο έργο πάντως χρειάστηκε να ληφθούν από την αρμόδια υπηρεσία έξι επιπλέον αποφάσεις χορήγησης παράτασης της συνολικής προθεσμίας.
Το 2016 ξεκίνησε η δεύτερη φάση αποκατάστασης του κτιρίου, με τίτλο «Αποπεράτωση του κτιρίου Acropole Palace επί των οδών Πατησίων, Αβέρωφ και Μάρνη». Η σύμβαση κατασκευής υπογράφηκε με τη νέα ανάδοχο εταιρεία Restore ATE και το έργο χρηματοδοτήθηκε από τις πιστώσεις του τακτικού προϋπολογισμού εξόδων του ΥΠΠΟΑ με 1.798.868 ευρώ προκειμένου να μη χαθούν τα κονδύλια του ΕΣΠΑ εξαιτίας του κακού σχεδιασμού των προηγούμενων ετών. Οι εργασίες αποκατάστασης ολοκληρώθηκαν και τυπικά τον Μάρτιο του 2019.
Από κόμβος πολιτισμού, φυτώριο μάνατζερ
Μετά την περάτωση των εργασιών η πρώην υπουργός Πολιτισμού Μυρσίνη Ζορμπά κατέθεσε τον Απρίλιο του 2019 νομοσχέδιο για τη δημιουργία του νέου φορέα Κέντρο Πολιτισμού και Δημιουργίας ΑΚΡΟΠΟΛ. Είχαν προηγηθεί από τα τέλη του 2018 έως τις αρχές του 2019 εκτεταμένες συζητήσεις και συναντήσεις με τους αρμόδιους φορείς με στόχο μια συνολική αναμόρφωση στο πεδίο του σύγχρονου πολιτισμού. Στη συνέχεια κατατέθηκαν για διαβούλευση τρία νομοσχέδια που αφορούσαν το Ακροπόλ, το βιβλίο και την πολιτιστική πολιτική στην περιφέρεια, τα οποία συλλειτουργούσαν, δημιουργούσαν νέα θεσμικά εργαλεία και συνέθεταν ένα κοινό όραμα. Η ιδέα ήταν η ίδρυση ενός νέου δημόσιου θεσμού που θα αγκάλιαζε όλες τις τέχνες και τους καλλιτέχνες, θα πρόσφερε χώρο και υποστήριξη στη σύγχρονη ανεξάρτητη καλλιτεχνική παραγωγή, καθώς και ευρύτερο διάλογο για τον σύγχρονο πολιτισμό με το βλέμμα στραμμένο στο κοινό και στη συμμετοχή του. Πολλά από τα σχόλια και τις παρατηρήσεις που κατατέθηκαν στη διαδικασία της διαβούλευσης ενσωματώθηκαν στην τελική μορφή των νομοσχεδίων. Ωστόσο δεν πρόλαβαν να ψηφιστούν λόγω της προκήρυξης πρόωρων εκλογών το καλοκαίρι του 2019.
Η νέα ηγεσία του υπουργείου Πολιτισμού πάγωσε τα σχέδια της Μυρσίνης Ζορμπά. Τον Σεπτέμβριο του 2019, ωστόσο, η Λίνα Μενδώνη έκανε «αυτοψία» στο Ακροπόλ και δήλωσε: «Πρόθεση της πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου είναι η διάθεση του Ακροπόλ προς χρήση το συντομότερο δυνατόν, με δομές και οργάνωση που δεν θα επιβαρύνουν δημοσιονομικά και δεν προσθέτουν στη γραφειοκρατική περιπλοκότητα. Σημειώνεται ότι όταν το Ακροπόλ συνδεθεί εν υπογείω με το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο οι συγκεκριμένες χρήσεις θα υποστηρίζουν και τη λειτουργία του μουσείου». Από τις παραπάνω δεσμεύσεις της υπουργού σχεδόν καμία δεν έχει υλοποιηθεί μέχρι σήμερα.
Το καλοκαίρι του 2020 η υπουργός Πολιτισμού εμφάνισε νομοσχέδιο για το Ακροπόλ. Στην πραγματικότητα πήρε την πρόταση της Μυρσίνης Ζορμπά, κράτησε ορισμένα σημεία αλλά άλλαξε εντελώς το πνεύμα και τη στόχευση για τον σύγχρονο πολιτισμό. Το «νέο» νομοσχέδιο της κ. Μενδώνη έθεσε ως στόχο του Ακροπόλ την «εκπαίδευση» καλλιτεχνών ώστε να μεταλλαχθούν σε «entrepreneurs» και «startuppers». Η υπουργός μίλησε για μια δεξαμενή καλλιτεχνών οι οποίοι θα εφοδιαστούν με προσόντα για να μετατραπούν σε ικανούς «διοικητές» (leaders-managers). Αντί για την ώσμωση τεχνών και επιστημών, αντί για την καλλιέργεια γνώσεων και την παραγωγή ερευνητικού έργου, η κυβέρνηση προέταξε μια νεοφιλελεύθερη λογική «δεξιοτήτων» και «προσόντων».
Τους πρώτους μήνες μετά τις εκλογές το αφήγημα της ενοποίησης του Αρχαιολογικού Μουσείου, του Πολυτεχνείου και του Ακροπόλ διατυπώθηκε διθυραμβικά και κυριάρχησε με τυμπανοκρουσίες από την υπουργό Πολιτισμού και τον πρωθυπουργό, αλλά γρήγορα κατέληξε σε φιάσκο αφού αποδείχτηκε πως το εγχείρημα ήταν εξαρχής ανέφικτο για πολλούς λόγους.
Το Ακροπόλ και τα κτίρια της ευρύτερης περιοχής –στην ίδια εξίσωση μπαίνει και το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο– αντιμετωπίζονται με όρους νεοφιλελεύθερης πολιτικής, εμπορευματοποίησης και εξευγενισμού. Οι αναφορές στο πρόσωπο της Μαρέβας Γκραμπόφσκι στην εναρκτήρια ομιλία της Λίνας Μενδώνη κατά την παρουσίαση του σχεδίου επέκτασης του ΕΑΜ, όπως και οι ευχαριστίες του ίδιου του πρωθυπουργού προς τη σύζυγό του για τη συμβολή της στον σχεδιασμό της επέκτασής του έχουν προκαλέσει προβληματισμούς στην επιστημονική κοινότητα καθώς η ευρύτερη περιοχή αποτελεί «φιλέτο» επενδυτών. Ωστόσο η μεγαλεπήβολη υπόγεια διασύνδεση του Ακροπόλ με το ΕΑΜ τελικά δεν θα πραγματοποιηθεί, καθώς κανένα από τα αρχιτεκτονικά γραφεία δεν εκτίμησε ότι κάτι τέτοιο είναι εφικτό ή απαραίτητο και δεν το συμπεριέλαβε στις προτάσεις του.
Καθυστερήσεις, παρατάσεις και άσχετα ΔΣ
Πού βρισκόμαστε σήμερα; Σε ένα ακόμη ΕΣΠΑ, σε μερικές ακόμη εργολαβίες, αλλά με το Ακροπόλ κλειστό. Το έργο «Οργάνωση και πιλοτική λειτουργία του Κέντρου Πολιτισμού και Δημιουργίας ΑΚΡΟΠΟΛ», ύψους 3,7 εκατ. ευρώ, εγκρίθηκε τον Μάρτιο του 2022 και εντάχθηκε στο επιχειρησιακό πρόγραμμα ΕΠΑνΕΚ – ΕΣΠΑ «Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία 2014-2020». Ο υφυπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού αρμόδιος για θέματα Σύγχρονου Πολιτισμού Νικόλας Γιατρομανωλάκης είχε δηλώσει: «Με την ένταξη του έργου στο ΕΠΑνΕΚ το ΑΚΡΟΠΟΛ εξοπλίζεται και οργανώνεται προκειμένου να ξεκινήσει η λειτουργία του».
Το κτίριο πάντως παραμένει κλειστό, ενώ το έργο θα πρέπει θεωρητικά να έχει παραδοθεί έως τις 31/12/2023. Αυτό βέβαια φαντάζει ανέφικτο, καθώς βρισκόμαστε στον Μάιο του 2023, οι καθυστερήσεις είναι τεράστιες και το έργο παρουσιάζει μηδενική προόδο και απορρόφηση. Αραγε πόσες ακόμη αναβολές, παρατάσεις και κονδύλια θα χρειαστούν μέχρι να αποδοθεί επιτέλους στην κοινωνία, την πόλη και στους πολίτες, ενώ έχουν ήδη επενδυθεί πάνω από 20.000.000 ευρώ μέχρι σήμερα για την αποκατάστασή του; Ποιοι τελικά επωφελούνται από τις διαρκείς καθυστερήσεις και αναβολές;
Οι αρμόδιοι υπουργοί Λ. Μενδώνη και Ν. Γιατρομανωλάκης δεν είχαν καν διορίσει το διοικητικό συμβούλιο του νέου φορέα μέχρι τον Μάρτιο του 2022. Με βάση τον ιδρυτικό νόμο, τα μέλη θα επιλέγονταν από προσωπικότητες του καλλιτεχνικού, πνευματικού και επιστημονικού κόσμου, νομικούς, οικονομολόγους ή πρόσωπα με πείρα συναφή προς τους σκοπούς του φορέα ή σε διοίκηση οργανισμών. Τελικά το υπουργείο επέλεξε να καλύψει μεταβατικά αυτές τις θέσεις με ανθρώπους με σπουδές στη «Διαφήμιση και Δημόσιες Σχέσεις» και την «Επιχειρηματικότητα». Το ΔΣ πάντως δεν έχει λειτουργήσει ουσιαστικά, ενώ πλέον το έργο του ΕΣΠΑ «τρέχει» μια άλλη υπηρεσία του υπουργείου Πολιτισμού.
