Την Παρασκευή 1η Μαρτίου ξεκίνησε η εφαρμογή ακόμη ενός κύκλου μέτρων για την αντιμετώπιση της ακρίβειας στα τρόφιμα και τα άλλα είδη πρώτης ανάγκης που ταλανίζει τα ελληνικά νοικοκυριά· του τέταρτου κατά σειρά. Μετά το πλαφόν στα περιθώρια κέρδους των σουπερμάρκετ, το καλάθι του νοικοκυριού, την κλειδωμένη μειωμένη τιμή κατά 5%, έρχονται τα λεγόμενα μέτρα Σκρέκα που περιλαμβάνουν:
Τη μείωση των εκπτώσεων που δίνουν οι προμηθευτές κατά 30%, με μεταφορά του οφέλους στο ράφι για τα προϊόντα οικιακής καθαριότητας και προσωπικής περιποίησης.
Την απαγόρευση προωθητικών ενεργειών για τρεις μήνες στους προμηθευτές που αυξάνουν τις τιμές, για το 85% των προϊόντων που πωλούνται στα σουπερμάρκετ.
Την επιβολή πλαφόν στο μεικτό περιθώριο κέρδους για το βρεφικό γάλα – ειδικό μέτρο που υιοθετήθηκε όταν η Επιτροπή Ανταγωνισμού ανακοίνωσε ότι στην Ελλάδα το βρεφικό γάλα πωλείται από 30-213% ακριβότερα σε σχέση με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Στόχος των μέτρων αυτών είναι η «ενίσχυση του ανταγωνισμού» και κατά δήλωση του υπουργού Ανάπτυξης αποτελούν τη «μαγική φόρμουλα» που θα δώσει λύση στο πρόβλημα της ακρίβειας, θα φέρει τις τιμές στο βρεφικό γάλα κοντά στον μέσο όρο της Ευρώπης και θα ρίξει τις τιμές στα προϊόντα οικιακής καθαριότητας και προσωπικής περιποίησης κατά 15% σε μια μέρα. Είναι όμως έτσι;
Δεν σταματούν οι αυξήσεις
Δύσκολα μπορεί κάποιος να υποστηρίξει ότι τα μέτρα Σκρέκα δίνουν έστω μια στοιχειώδη λύση στο πρόβλημα της ακρίβειας των τροφίμων, όπου όμως πραγματοποιούνται τα τρία τέταρτα του τζίρου των σουπερμάρκετ (76-78%). Το ίδιο άλλωστε προοιωνίζονται τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ για τον πληθωρισμό τροφίμων τον Ιανουάριο, τα οποία έδειξαν ότι ο πληθωρισμός στα τρόφιμα όχι μόνο παρέμεινε υψηλός (8,3%) αλλά και αυξήθηκε κατά 0,5% σε μηνιαία βάση, δηλαδή από τον Δεκέμβριο του 2023 στον Ιανουάριο του 2024. Αυτό σημαίνει ότι από μήνα σε μήνα υπήρξαν ανατιμήσεις 6,8% για το ελαιόλαδο, 5,7% για τα αλλαντικά, 4,6% για τα κρασιά, 4,1% για το βούτυρο, 3,4% για τις σάλτσες και τα καρυκεύματα, 3% για το κακάο και τη σοκολάτα σε σκόνη, 3,4% για τις μπίρες, 2,8% για τα γιαούρτια και τα λαχανικά κ.λπ. παρά τις ανακοινώσεις Σκρέκα στις 10 Ιανουαρίου. Δηλαδή πολλές εταιρείες τροφίμων επέλεξαν να προχωρήσουν σε αυξήσεις τιμών τον Γενάρη χωρίς να νοιάζονται αν θα κάνουν ή όχι προωθητικές ενέργειες το επόμενο τρίμηνο.
Σε ανάλογες διαπιστώσεις προχώρησε και ο Αριστοτέλης Παντελιάδης, πρόεδρος της Ενωσης Σουπερμάρκετ Ελλάδος (ΕΣΕ), δηλώνοντας πριν από 15 ημέρες ότι από τις δεκάδες εταιρείες που είχαν στείλει τον Ιανουάριο καταλόγους με ανατιμήσεις ελάχιστες έκαναν πίσω και τους ακύρωσαν όταν ανακοινώθηκαν τα μέτρα Σκρέκα. Κατά τον Αρ. Παντελιάδη, οι τιμές σε τέσσερις στους πέντε κωδικούς προϊόντων θα συνεχίσουν να ανεβαίνουν και δεν υπάρχει περίπτωση να σταματήσουν οι αυξήσεις στα τρόφιμα. Ενδεχομένως μόνο να φρενάρουν ελαφρώς.
Αντίθετα, όλη η αγορά εκτιμά ότι το μέτρο για μείωση κατά 30% των εκπτώσεων που παρέχουν οι προμηθευτές στα σουπερμάρκετ με μεταφορά του οφέλους στο ράφι στα προϊόντα οικιακής καθαριότητας και προσωπικής περιποίησης θα είναι αποτελεσματικό – τουλάχιστον σε πρώτο επίπεδο. Και καθώς είναι βέβαιο ότι θα προσαρμοστούν σε αυτό όλοι οι προμηθευτές, ιδίως μάλιστα οι πολυεθνικές, προκειμένου να μη διακινδυνεύσουν κάποιο πρόστιμο, εκτιμάται ότι στα προϊόντα οικιακής καθαριότητας και προσωπικής περιποίησης –αντιπροσωπεύουν το ένα τέταρτο, ήτοι το 22% με 24% του τζίρου στα σουπερμάρκετ–, οι καταναλωτές θα δουν πράγματι μειωμένες τιμές στο ράφι σε αυτά τα προϊόντα από την 1η Μαρτίου. Κατά συνέπεια, θα ακούσουμε και τον Κώστα Σκρέκα να περηφανεύεται ότι τα μέτρα του έχουν αποτέλεσμα.
Οι κίνδυνοι
Παρ’ όλα αυτά, διευκρίνισαν οι ίδιοι στο Documento ότι το συγκεκριμένο μέτρο έχει τουλάχιστον δύο παγίδες: η μια αφορά την τιμολόγηση των αποθεμάτων, δηλαδή του στοκ που βρίσκεται στις αποθήκες των σουπερμάρκετ, τα οποία είχαν αγοραστεί από τους προμηθευτές με συμφωνίες που είχαν κλείσει πριν από τις 10 Ιανουαρίου σε υψηλότερες τιμές από αυτές που τώρα λόγω των μέτρων Σκρέκα θα πωληθούν. Κατά συνέπεια, προκύπτει ζημιά για τους προμηθευτές, οι οποίοι μέσα στους επόμενους μήνες θα καραδοκούν για ευκαιρίες ώστε να αναπληρώσουν τα χαμένα κέρδη τους.
Υπάρχει όμως και μια δεύτερη και πιο σοβαρή παγίδα, όπως μας διευκρίνισαν, η οποία έχει να κάνει με τον πολύ πραγματικό κίνδυνο όλες αυτές οι αλλαγές –θα οδηγήσουν πράγματι σε πτώση της τιμής στο ράφι κατά 10-15% την 1η Μαρτίου– να αυξήσουν εντέλει τον λογαριασμό που πληρώνουν τα νοικοκυριά στο σουπερμάρκετ για προϊόντα καθαριότητας και προσωπικής περιποίησης σε βάθος χρόνου, π.χ. εξαμήνου.
Με ποιον μηχανισμό; Οπως εξήγησε στέλεχος της αγοράς στο Documento, εδώ και τουλάχιστον ένα δυο χρόνια υπάρχει ευρεία καταναλωτική δυσπραγία και ο κόσμος αγοράζει στο σουπερμάρκετ ό,τι πωλείται σε μειωμένες τιμές. Το 2023, σύμφωνα με τα στοιχεία της Circana, τα δύο τρίτα της κατανάλωσης ή μερίδιο 67-68% έγιναν σε μειωμένες τιμές και οι πωλήσεις μοιράζονται κατά 35% στα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας που έχουν τιμές 30% φτηνότερες από τα επώνυμα και κατά 32-33% στα επώνυμα προϊόντα σε προωθητικές ενέργειες που έχουν τιμές 25% φτηνότερες από ό,τι όταν πωλούνται εκτός προωθητικών ενεργειών.
Τα νοικοκυριά λοιπόν ναι μεν θα δουν άμεσα χαμηλότερες τιμές στο ράφι για τα προϊόντα καθαριότητας και προσωπικής φροντίδας, αν όμως οι εταιρείες κόψουν ή περιορίσουν δραστικά τις προωθητικές ενέργειες (τύπου 1+1, πολυσυσκευασιών ή άλλου τύπου δώρων) για να διατηρήσουν τα κέρδη τους, οι καταναλωτές που αγόραζαν τόσο καιρό επώνυμα προϊόντα σε προσφορές ενδέχεται να ανακαλύψουν ότι θα πρέπει να αγοράζουν συχνότερα το έστω και λίγο φτηνότερο αγαπημένο τους σαμπουάν επειδή δεν θα υπάρχει πια το 1+1 δώρο. Και το χειρότερο: δεν ξέρουμε αν οι αλλαγές αυτές οδηγήσουν σε αυξήσεις τιμών στα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας, κατέληξε.
Εν ολίγοις δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι και τα νέα μέτρα Σκρέκα θα είναι αποτελεσματικά σε ό,τι αφορά την ακρίβεια στα τρόφιμα και τα άλλα είδη πρώτης ανάγκης ή ότι θα ξεφουσκώσουν τον λογαριασμό του σουπερμάρκετ, μας είπε. Η ουσία είναι ότι λείπει το χρήμα, όπως δείχνουν τα στοιχεία των πωλήσεων για τους δύο πρώτους μήνες του 2024, που έδειξαν όχι μόνο πτώση του όγκου πωλήσεων –έχει ξαναγίνει πολλές φορές τα δύο τελευταία χρόνια– αλλά για πρώτη φορά και του πληθωριστικού τζίρου.
Πρωταθλήτρια στην ακρίβεια τροφίμων η Ελλάδα
Την περασμένη εβδομάδα, για να πείσει τα νοικοκυριά ότι το πρόβλημα της ακρίβειας στα τρόφιμα είναι πανευρωπαϊκό και ότι η Ελλάδα βρίσκεται δήθεν σε καλύτερη μοίρα συγκριτικά με άλλες χώρες, ο Κ. Σκρέκας υποστήριξε ότι τη διετία 2022-23 η Ελλάδα είχε πληθωρισμό στα τρόφιμα 25% έναντι 24% του ευρωπαϊκού μέσου όρου και 32% και 47% της Βουλγαρίας και της Ουγγαρίας αντίστοιχα, αν και οι χώρες αυτές έχουν χαμηλότερους μισθούς.
Ωστόσο, η Ελλάδα είναι σε χειρότερη μοίρα σε ό,τι αφορά την ακρίβεια στα τρόφιμα συγκριτικά με άλλες ευρωπαϊκές χώρες κι αυτό φαίνεται από το ότι:
• Ενώ η αύξηση του γενικού πληθωρισμού στην Ελλάδα είναι πράγματι κοντά στον ευρωπαϊκό μέσο όρο, ο πληθωρισμός στα τρόφιμα έφτασε το 31,2% από τον Δεκέμβριο του 2020 ως τον Δεκέμβριο του 2023 και συνεχίζει να ανεβαίνει με ρυθμό υψηλότερο του μέσου ευρωπαϊκού. Τον Ιανουάριο του 2024 ο πληθωρισμός στα τρόφιμα ήταν στη χώρα μας 8,3%, δεύτερος υψηλότερος στην ΕΕ των 27 μετά της Μάλτας (11%) και διπλάσιος του ευρωπαϊκού μέσου όρου (4,7%).
• Η Ελλάδα είναι η μοναδική ευρωπαϊκή χώρα που έχει συμπεριληφθεί δύο φορές, μία τώρα και μία τον περασμένο Αύγουστο, στις δέκα χώρες του κόσμου με τον υψηλότερο πραγματικό πληθωρισμό τροφίμων της Παγκόσμιας Τράπεζας, δίπλα σε χώρες της Αφρικής και της Λατινικής Αμερικής.
Οι μετρήσεις
Η Παγκόσμια Τράπεζα εκδίδει κάθε δύο εβδομάδες ένα δελτίο για τη διατροφική ασφάλεια στο οποίο χρησιμοποιώντας στοιχεία του ΔΝΤ, της Haver και του Trading Economics περιλαμβάνει δύο διαφορετικές μετρήσεις για τον πληθωρισμό στα τρόφιμα. Η μία μέτρηση αφορά τον ονομαστικό πληθωρισμό και αποτυπώνει τον 12μηνο ρυθμό μεταβολής του δείκτη τιμών καταναλωτή για τα τρόφιμα σε κάθε χώρα και η άλλη τον πραγματικό πληθωρισμό που υπολογίζεται αν αφαιρέσουμε τον γενικό πληθωρισμό από τον πληθωρισμό των τροφίμων.
Σύμφωνα με το τελευταίο δελτίο για την παγκόσμια διατροφική ασφάλεια που εξέδωσε λοιπόν η Παγκόσμια Τράπεζα στις 19 Φεβρουαρίου, η Ελλάδα έχει πραγματικό πληθωρισμό στα τρόφιμα 6% –όσο η αφρικανική Γουινέα με κατά κεφαλήν ΑΕΠ 1.200 δολάρια– και είναι η μοναδική οικονομία υψηλού εισοδήματος που συμπεριλαμβάνεται στο top 10 των χωρών με τον υψηλότερο πραγματικό πληθωρισμό στα τρόφιμα.
Το ίδιο είχε συμβεί πάλι τον περασμένο Αύγουστο, όταν η Ελλάδα –με πραγματικό πληθωρισμό τροφίμων 11%– είχε ξαναμπεί τότε στο top 10 των χωρών με τον υψηλότερο πραγματικό πληθωρισμό τροφίμων μαζί με τη Ζιμπάμπουε, την Τουρκία και αρκετές χώρες της Αφρικής.
Τριτοκοσμικές επιδόσεις
Το ενδιαφέρον σε αυτήν τη λίστα της Παγκόσμιας Τράπεζας είναι ότι όλες οι άλλες χώρες με υψηλό πραγματικό πληθωρισμό στα τρόφιμα που περιλαμβάνει έχουν τριτοκοσμικά οικονομικά χαρακτηριστικά, δηλαδή είτε έχουν υπερπληθωρισμό και διολισθαίνον εθνικό νόμισμα (Αργεντινή, Ζιμπάμπουε, Λίβανος, Τουρκία) είτε μεγάλη φτώχεια, πόλεμο και διατροφική κρίση (Γουινέα, Αϊτή, Ρουάντα, Μαλάουι, πολιορκημένη Παλαιστίνη).
Η Ελλάδα αποτελεί μοναδική περίπτωση ευρωπαϊκής χώρας που έχει ευρώ, αφθονία τροφίμων και οικονομία που πάει, υποτίθεται, καλά κι όμως έχει πρόβλημα υψηλού πραγματικού πληθωρισμού τροφίμων. Υπό αυτές τις συνθήκες μάλιστα, η ακρίβεια στα τρόφιμα μπορεί να αποδοθεί μόνο στα χαμηλά επίπεδα ανταγωνισμού που δίνουν στους προμηθευτές τα περιθώρια να αυξάνουν εδώ τις τιμές τους, ώστε να βγάζουν από τα ελληνικά νοικοκυριά τα σπασμένα για τις αισθητά χαμηλότερες τιμές με τις οποίες δίνουν τα προϊόντα τους στις άλλες χώρες – αλλά και στην ανικανότητα της κυβέρνησης να βελτιώσει την κατάσταση στην αγορά κι ας υιοθετεί κάθε εξάμηνο νέα μέτρα.
Διαβάστε επίσης: Ο Σκρέκας αυτοθαυμάζεται!
«Κούφια» μέτρα κατά της ακρίβειας – Τι ανακοίνωσε ο Σκρέκας (Video)
Ακρίβεια: Παραδοχή Μητσοτάκη πως δεν φταίει ο «εισαγόμενος πληθωρισμός»
Επικοινωνιακά πυροτεχνήματα Μητσοτάκη για τα μάτια του κόσμου!