Η ακρίβεια των προϊόντων τρομάζει νοικοκυριά και επιχειρήσεις. Το κόστος των καυσίμων θερίζει οικογενειακούς προϋπολογισμούς και την πραγματική οικονομία που λειτουργεί με τον κανόνα «ό,τι παράγεται και εμπορεύεται, μεταφέρεται». Η βαριά σκιά της υπερμεγέθυνσης της τιμής του ηλεκτρικού ρεύματος σκοτώνει κάθε ελπίδα για ευμάρεια και στέλνει στα ψυχολογικά τάρταρα την κατανάλωση. Χωρίς κατανάλωση, όμως, ουδείς επιβιώνει στον αναπτυγμένο κόσμο. Το Documento μπήκε στην κοινωνία, εκεί που ζουν καταναλωτές και επιχειρήσεις. Εκεί που η πραγματικότητα συναντά την τραγωδία. Οι εξηγήσεις δραματικές. Οι ιστορίες των ανθρώπων αναδεικνύουν τη δυσώδη πραγματικότητα. Η κοινωνία ζει τις συνθήκες ασφυξίας των μνημονίων. Για τους επιχειρηματίες του μεροκάματου έχει στερέψει ακόμη και η ελπίδα «Είναι μονόδρομος το λουκέτο» θα μας πουν…
Η αλήθεια είναι ότι η πανδημία και ο βαρύς κλυδωνισμός στις παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες μαζί με τα χαμηλά αποθέματα καυσίμων που διατηρούνταν στις ευρωπαϊκές αποθήκες και τα γεωπολιτικά παιχνίδια στην Ουκρανία έστησαν μια… κιμαδομηχανή που αλέθει τους αδύναμους. Αυτή είναι η μία πλευρά του νομίσματος. Η άλλη είναι οι εφαρμοζόμενες κρατικές πολιτικές. Σε κάθε ευρωπαϊκή χώρα έχουν λάβει πρόσθετα μέτρα ασφαλείας για τα κομμάτια του πληθυσμού που αλέθονται από τις πληθωριστικές πιέσεις – και δεν είναι μόνο οι ευάλωτοι, αφού το κύμα ακρίβειας πλήττει και τη μεσαία ευρωπαϊκή τάξη.
Η ελλαδική πραγματικότητα
Στην Ελλάδα, αντίθετα, έχουμε τον Κυριάκο Μητσοτάκη. Είναι ο άνθρωπος που χειρίζεται την κιμαδομηχανή. Για την ακρίβεια, δυστυχώς, είναι αυτός ο άνθρωπος στον χειρισμό της. Η επιλογή είναι σαφής: «Οσοι αντέξουν… Οι υπόλοιποι ας καταστραφούν»! Το πρόβλημα είναι ότι στη μεταμνημονιακή Ελλάδα ακόμη και με τη νεοφιλελεύθερη έλλειψη ενσυναίσθησης η συντριπτική πλειονότητα ανήκει στους «υπόλοιπους που θα καταστραφούν»…
Γονατίζει η οικονομία
Η αποτύπωση του πληθωρισμού από την ΕΛΣΤΑΤ για τον πρώτο μήνα του έτους ήταν αν μη τι άλλο σοκαριστική: 6,2%. Αυτός είναι ένας μέσος όρος. Καθίσταται προφανές ότι αλλιώς πλήττεται ο μισθωτός των 800-1.000 ευρώ και αλλιώς ο διευθυντής μιας πολυεθνικής με μισθό άνω των 10.000 ευρώ. Ομοίως, αλλιώς πλήττεται ένας μεροκαματιάρης ελεύθερος επαγγελματίας και αλλιώς ένας βιομήχανος (τουλάχιστον στην προσωπική του διαβίωση). Ας αφήσουμε όμως στην άκρη τις μπουρδολογίες μιας ανέμελης κυβέρνησης. Ας ξεχάσουμε την εθνική τηλεοπτική τσιρίδα του Αδωνη Γεωργιάδη περί «μιζέριας», ο οποίος «ξεθηκάρωσε» τα αγγούρια για να μας πείσει ότι δεν υπάρχει ακρίβεια (προφανώς στην Ελληνική Αγωγή δεν διδάσκονται ότι όπως δεν μπορείς να προσθέτεις αυγά με καλάθια, έτσι δεν μπορείς ούτε να συγκρίνεις τις τιμές των αγγουριών της μίας εβδομάδας με την άλλη και πως η σύγκριση γίνεται με το αντίστοιχο διάστημα προηγούμενων ετών). Ας κάνουμε στις άκρη και τις πατρικές συμβουλές του υπουργού Ενέργειας και Περιβάλλοντος Κώστα Σκρέκα: «Κλείστε τον θερμοσίφωνα και μην αφήνετε ανοιχτό το φως»!
Μέσα από την ψυχρή γλώσσα των αριθμών μπορούμε να αποτυπώσουμε ποιες ομάδες πληθυσμού είναι υποψήφιες για… κιμαδοποίηση.
Κατ’ αρχάς οι μισθωτοί. Με βάση τις ΑΠΔ του ΕΦΚΑ περί τα 2 εκατομμύρια αμείβονται ως μισθωτοί. Εξ αυτών περίπου 700.000 αμείβονται με τον κατώτατο μισθό. Ωστόσο υπάρχουν και περί τις 300.000 που λαμβάνουν μηνιαίες αμοιβές κάτω από 500 ευρώ. Σε κάθε περίπτωση ο μέσος μισθός στην Ελλάδα είναι της τάξης των 1.263,58 ευρώ (χωρίς τις υπερωρίες, αλλά αυτές φρόντισε να τις πετσοκόψει ο Κωστής Χατζηδάκης το περασμένο καλοκαίρι με το ελαστικό δεκάωρο). Οπως εύκολα συνάγεται, η συντριπτική πλειονότητα των μισθωτών, η οποία δίνει τον τόνο στην κατανάλωση και με την αγοραστική της δύναμη και την ψυχολογία της στηρίζει τις επιχειρήσεις, κιμαδοποιείται ήδη.
Κατά δεύτερον οι συνταξιούχοι. Τα τελευταία στοιχεία δείχνουν ότι 2,4 εκατ. λαμβάνουν σύνταξη κατά μέσο όρο 881,9 ευρώ. Εύκολα συνάγεται ότι οι συντάξιμες αποδοχές καίγονται σε θέρμανση, τρόφιμα, ένδυση…
Οσο για τους ανέργους; Σύμφωνα με τον ΟΑΕΔ υφίστανται 1,1 εκατ. άνεργοι, εκ των οποίων μόλις οι 219.039 λαμβάνουν επίδομα ανεργίας. Αυτοί δεν υπάρχουν για τον Κυρ. Μητσοτάκη (έχουν ήδη κιμαδοποιηθεί).
Η τέταρτη μεγάλη ομάδα είναι οι αυτοαπασχολούμενοι. Με βάση τα στοιχεία της ΑΑΔΕ, περί τις 830.000 είναι τα επαγγελματικά ΑΦΜ και άλλες 700.000 είναι τα ΑΦΜ των επιστημόνων. Σύνολο περίπου 1,5 εκατομμύριο. Ομως εδώ πρέπει να διαχωρίσουμε τους εργοδότες από τους υπόλοιπους. Η δεύτερη κατηγορία ανήκει κατά το συντριπτικό ποσοστό της στην τάξη των μεροκαματιάρηδων. Σύμφωνα με τις ΑΠΔ, από το σύνολο του 1,5 εκατ. επαγγελματικών ΑΦΜ μόλις οι περίπου 290.000 απασχολούν εργαζόμενους (το 20% περίπου). Από αυτούς όμως μόλις περίπου 40.000 εργοδότες απασχολούν πάνω από δέκα εργαζόμενους (ποσοστό επί του συνόλου περίπου 2,5%). Οπως εύλογα προκύπτει, οι περισσότεροι κιμαδοποιούνται ήδη. Για να καταλάβουμε, ο τζίρος των σουπερμάρκετ τον Ιανουάριο μειώθηκε κατά 3,4% (NielsenIQ). Οι καταναλωτές για να πληρώσουν λογαριασμούς σφίγγουν το ζωνάρι και περιορίζουν την κατανάλωση. Ετσι όμως μειώνεται ο τζίρος επιχειρήσεων που βγήκαν ζωντανές αλλά με πολλαπλά τραύματα από τη μνημονιακή εποχή τον Σεπτέμβριο του 2018 και έπεσαν από τον Μάρτιο του 2020 έως και σήμερα στα νύχια της πανδημίας και της άθλιας διαχείρισής της.
Τι κάνουν στην Ευρώπη
Την ίδια ώρα στην Ευρώπη (την οποία χρησιμοποιούμε μόνο ως παράδειγμα περικοπής κοινωνικού κράτους):
• Οι Βέλγοι μείωσαν στο 6% (από 21%) τον ΦΠΑ που αφορά το ηλεκτρικό ρεύμα από την 1η Μαρτίου έως την 1η Ιουλίου 2022.
• Οι Γάλλοι έθεσαν πλαφόν ύψους 4% για αυξήσεις στην τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας.
• Οι Γερμανοί (πληθωρισμός 4,9%) ανέστειλαν την καταβολή του τέλους για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ).
• Οι Ιταλοί ανακοίνωσαν ελάφρυνση 20% με παράλληλη μείωση του ΦΠΑ στο αέριο.
• Οι Ισπανοί, πέραν της αύξησης του κατώτατου μισθού στα 1.167 ευρώ (τέταρτη αύξηση από το 2019), έθεσαν κι εκείνοι πλαφόν στις αυξήσεις των τιμών του φυσικού αερίου.
• Οι Νορβηγοί απολαβαίνουν κρατική πληρωμή των λογαριασμών ηλεκτρισμού κατά 80%.
• Οι Πολωνοί έπαψαν να πληρώνουν ΦΠΑ σε τρόφιμα και αέριο.
• Στα Βαλκάνια Βούλγαροι και Σέρβοι νιώθουν την κρατική προστασία αφού δεν αυξάνονται οι τιμές σε τρόφιμα και ενέργεια.
Τι κάνει η κυβέρνηση Μητσοτάκη για όλους αυτούς που κιμαδοποιούνται; Στέλνει τον Αδ. Γεωργιάδη στους τηλεοπτικούς σταθμούς να «ξεθηκαρώνει» το αγγούρι για να πείσει τους πολίτες ότι δεν υπάρχει ακρίβεια.
«Μονόδρομος τα λουκέτα λόγω ρεύματος»
Συνθήκες πρωτόγνωρες, ακόμη και για τα τελευταία χρόνια της κρίσης, καλούνται να αντιμετωπίσουν επιχειρήσεις και νοικοκυριά λόγω της δραματικής αύξησης των τιμών στο μεγαλύτερο ποσοστό των προϊόντων, σε συνάρτηση με την πτώση του τζίρου στην αγορά. Τα χρέη γιγαντώνονται, μαγαζιά κλείνουν, οικογένειες παγώνουν μες στα σπίτια τους.
Μία μόνο λέξη εκφράζει την κατάσταση στην κοινωνία: απόγνωση. Ο Β.Π. έχει καφετέρια στον κεντρικό πεζόδρομο της Πάτρας και καλείται να πληρώσει λογαριασμό ρεύματος 5.500 ευρώ από 1.700 πέρυσι.
«Εχουν διπλασιαστεί οι λογαριασμοί της ενέργειας – αέριο και ρεύμα. Από 1.300 ευρώ στα 2.700. Αυτό είναι τη δεδομένη στιγμή το μεγαλύτερο πρόβλημα που βιώνουν οι επιχειρήσεις: οι λογαριασμοί της ενέργειας» δήλωσε στο Documento ο Ανδρέας Ανδριανάκης, σύμβουλος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Εστιατορικών και Συναφών Επαγγελμάτων (ΠΟΕΣΕ) και πρόεδρος των ψητοπωλών Αττικής.
«Φτάσαμε στο σημείο», σημειώνει, «να ανοίγουμε και να κλείνουμε τη θέρμανση. Ερχονται οι πελάτες ανοίγουμε τη θέρμανση, φεύγουν οι πελάτες την κλείνουμε. Είναι φοβερό αυτό. Εκεί φτάσαμε. Θα έχουμε τρομερό πρόβλημα. Τον χειμώνα παλεύεται, το καλοκαίρι τι θα κάνουμε; Πώς θα αντιμετωπίσουμε τη ζέστη; Οι λογαριασμοί θα τριπλασιαστούν. Εμένα ημερησίως μου ανέβηκε η ενέργεια τουλάχιστον 100 ευρώ. Αυτήν τη στιγμή πληρώνω 220 ευρώ την ημέρα ενέργεια και δεν έχω βιοτεχνία ούτε εργοστάσιο. Και τα 220 ευρώ με προσοχή. Δηλαδή κάνω οικονομία. Αν δεν σταματήσει όλο αυτό, θα κλείσουν επιχειρήσεις, είναι μονόδρομος».
Από την πλευρά του, ο καταστηματάρχης Α.Μ. είπε στο Documento: «Εχω κατάστημα με ρούχα 25 τ.μ., στο κέντρο της Πάτρας. Ενα χρόνο πριν ο λογαριασμός της ΔΕΗ ήταν 180 ευρώ. Φέτος 565 ευρώ. Θα υπάρξει σφαγή. Ζούμε αδιανόητες καταστάσεις. Είναι πάρα πολύ δύσκολο να κρατηθούν επιχειρήσεις ανοιχτές. Το κλίμα στην αγορά είναι βαρύ. Ο κόσμος δεν ψωνίζει. Τα ταμεία μας είναι καθημερινά μηδενικά. Φτάνουν ίσα ίσα για τα έξοδα. Λίγοι θα μείνουν όρθιοι. Οσοι έχουν ανάγκη για να βγουν στη σύνταξη και οι πολυεθνικές. Σκεφτείτε στο τετράγωνο που είναι το κατάστημά μου το 2010 από τα 48 καταστήματα μόνο τα δώδεκα ήταν μεγάλα brands και σήμερα είναι τα 34 από τα 48».
Στα ύψη εκτινάχτηκαν οι πρώτες ύλες
Πρωτόγνωρη είναι και η αύξηση του κόστους των πρώτων υλών, με τους καταστηματάρχες για παράδειγμα να αγοράζουν ένα καφάσι λεμόνια 40 ευρώ από 28 που κόστιζε μέχρι πρότινος. Αυξημένο είναι και το μεταφορικό κόστος, κυρίως για πρώτες ύλες και προϊόντα από την Ασία.
«Εχουν ανέβει και άλλα πράγματα όπως είναι το σουπερμάρκετ, τα είδη λιανικής, η μαναβική… Για παράδειγμα, από 45 λεπτά που κόστιζε το τεμάχιο το αγγούρι έχει φτάσει 65. Ολα έχουν πάει στα ύψη. Ανέβηκαν οι τιμές στο κρέας, στις μπίρες, στα αναψυκτικά, τα κάρβουνα. Το αλεύρι ανέβηκε στα ύψη, οι αρτοποιοί θα ανεβάσουν τις τιμές και είναι λογικό, τα πάντα έχουν ανέβει. Δεν υπάρχει κάτι που να μην έχει πάει προς τα πάνω. Προσπαθούμε να μην ανεβάσουμε τιμές όσο μπορούμε αλλά δεν ξέρω τι θα γίνει, υπάρχουν πάρα πολλά παράπονα. Είναι μονόδρομος να κλείσουν οι μικρές επιχειρήσεις. Δεν μπορούν να κρατηθούν» επισημαίνει ο Ανδρ. Ανδριανάκης.
«Δεν βγαίνει κέρδος, όλοι είναι στο μηδέν»
Ο Αλέξανδρος Καραγκιόζης, ιδιοκτήτης καφέ μπαρ στους Αμπελόκηπους, τόνισε στο Documento ότι το πρόβλημα είναι συνολικό: «Εχουν αυξηθεί τα πάντα. Οποιος έβγαζε έστω και λίγο κέρδος από τις επιχειρήσεις τώρα είναι στο μηδέν. Δεν μπορούμε να μην ανεβάσουμε τις τιμές. Δεν θα επιβιώσουμε. Εχουν πάρει όλα ανατίμηση. Το καφάσι τα λεμόνια μου στοίχιζε 28 ευρώ και τώρα κάνει 40. Η διαφορά είναι τεράστια. Επαιρνα την ντομάτα 1,60 και τώρα 2,80 και αυτά είναι τα πιο μικρά ποσά. Ταψάκια λαμαρίνες φούρνου τα παίρναμε 10-12 ευρώ, τώρα τα παίρνουμε 40. Πήγα να αγοράσω φούρνο επειδή ο δικός μου παραλίγο να καεί. Βρήκα στα 1.600 ευρώ τον ίδιο φούρνο που είχα αγοράσει πριν από δύο χρόνια 800 ευρώ. Διπλάσια τιμή. Είναι και η αισχροκέρδεια στη μέση. Ολα αυτά θα τα πληρώσει ο κόσμος. Δεν ξέρω πού θα σταματήσει αυτή η άνοδος. Ολα θα τα πληρώσουμε εμείς και ως επιχειρηματίες και ως καταναλωτές. Οι μεγάλοι παίχτες δεν θα βγουν χαμένοι. Τα ελληνικά κρασιά ανεβαίνουν 6-16% και το πρόβλημα ξεκινάει επειδή δεν έχουν μπουκάλια για εμφιάλωση. Υπάρχει σοβαρό πρόβλημα με τις εισαγωγές. Βασικοί προμηθευτές αλκοόλ δεν έχουν μπουκάλια για εμφιάλωση. Σκέψου ότι υπάρχει παραγγελία 45.000 παλέτες μπίρας συγκεκριμένης μάρκας για τη Μύκονο και δεν υπάρχουν μπουκάλια για εμφιάλωση. Το ίδιο πρόβλημα έχουν και οι παραγωγοί κρασιού. Μου λένε οι προμηθευτές μου: “Εχω το ζουμί και κάθεται και δεν έχω πού να το βάλω”. Ενας άλλος που εμπορεύεται κυρίως τεχνητά φυτά για εσωτερική διακόσμηση μου έλεγε: “Εγώ επιζώ επειδή υπάρχουν τα νεκροταφεία και παίρνουν όλοι ψεύτικα λουλούδια. Το 2019 έκανα εισαγωγή τρία κοντέινερ από Κίνα με 15.000 ευρώ και σήμερα τα ίδια τα πληρώνω 45.000 ευρώ”».
«Δεν έχουν ούτε για το… λουκέτο»
Το μέγεθος του προβλήματος στην αγορά αποτυπώνεται μέσα από τη διαπίστωση ότι πολλοί είναι οι επιχειρηματίες που αδυνατούν ακόμη και να κλείσουν τις επιχειρήσεις τους καθώς δεν έχουν χρήματα ούτε γι’ αυτό.
Οπως λέει ο Ανδρ. Ανδριανάκης, «τα επίσημα λουκέτα είναι 2.000, τα ανεπίσημα δεν ξέρουμε ακόμη πού βρίσκονται. Για να ανοίξεις μια επιχείρηση θέλεις λεφτά. Για να την κλείσεις θέλεις περισσότερα λεφτά. Ετσι πολλοί είναι οι επιχειρηματίες που δεν πάνε να κλείσουν τα βιβλία τους. Ναι μεν αδειάζουν το μαγαζί και το κλείνουν, αλλά ο λογιστής δεν κλείνει την επιχείρηση και στα χαρτιά φαίνεται ακόμη ανοιχτή».
«Ο κόσμος δεν διασκεδάζει, τα κρατάει για το ρεύμα»
Ο ίδιος σημειώνει ότι πολλά είναι και τα παράπονα από τους ιδιοκτήτες ακινήτων καθώς υπάρχουν καθυστερήσεις στις πληρωμές ενοικίων:
«Παραπονούνται ότι δεν παίρνουν τα νοίκια τους στην ώρα τους. Μα τι να πρωτοπληρώσεις; Εγώ είχα για ένα μήνα να πληρώσω 3.600 ευρώ αέριο και 2.600 ρεύμα. Και περιμένουν όλοι –στην εστίαση τουλάχιστον– να ανοίξει ο καιρός μήπως και καλύψουν κάτι από τη χασούρα. Τώρα μπαίνουν όλοι μέσα. Αυτήν τη στιγμή όπως όλοι ξέρουν έχει πέσει και η προσέλευση του κόσμου στα καταστήματα. Υπάρχει πτώση του τζίρου από 20% μέχρι 60% ανάλογα με την περιοχή και το είδος του καταστήματος. Οι καφετέριες έχουν πτώση το λιγότερο 20%».
«Εμείς είμαστε από τους τελευταίους τροχούς της αμάξης» λέει ο Αλ. Καραγκιόζης και τονίζει ότι «η ψυχαγωγία έχει πληγεί περισσότερο από όλους τους κλάδους τα τελευταία χρόνια. Είναι τα θέατρα, είναι οι συναυλίες, είναι και η εστίαση. Και εμείς μέρος της ψυχαγωγίας του κόσμου είμαστε. Και η ψυχαγωγία είναι το πρώτο που θα κοπεί σε μια κρίση. Είμαστε το έξτρα. Αυτό που θα κάνει ο κόσμος για να διασκεδάσει. Ο κόσμος πλέον δεν διασκεδάζει. Βλέπω ότι ο κόσμος που θα διέθετε 25 ευρώ δίνει πια 15 γιατί όλοι είναι σε αναμμένα κάρβουνα. Σου λένε “δεν ξέρω πόσο θα μου έρθει το ρεύμα, άσε να κρατήσω κάτι”».
Γ. Καββαθάς Πρόεδρος ΓΣΕΒΕΕ: «Οι τιμές θα παραμείνουν στα υψηλότερα επίπεδα»
«Η οικονομία και η κοινωνία είναι αντιμέτωπες με μια δίδυμη κρίση. Κρίση οικονομική που έχει να κάνει με τα αποτελέσματα του κορονοϊού στην οικονομία και με την εκτίναξη του πληθωρισμού με συνεπακόλουθο την αύξηση του κόστους τόσο των πρώτων υλών αλλά ιδιαίτερα του ρεύματος, του φυσικού αερίου και του πετρελαίου θέρμανσης που για τα νοικοκυριά εξανεμίζουν το όποιο διαθέσιμο εισόδημα είχαν για να καταναλώσουν εκτός των βασικών αναγκών, με αποτέλεσμα αυτό να έχει τεράστιες συνέπειες και στους υπόλοιπους κλάδους της οικονομίας» σημειώνει μιλώντας στο Documento ο πρόεδρος της ΓΣΕΒΕΕ Γιώργος Καββαθάς και προσθέτει: «Από την άλλη είναι οι επιχειρήσεις που βλέπουν τους τζίρους τους να μειώνονται ακριβώς λόγω της έλλειψης διαθέσιμου εισοδήματος προς κατανάλωση από μισθωτούς, συνταξιούχους και γενικά τα νοικοκυριά έχουν ταυτόχρονα να αντιμετωπίσουν και την αύξηση του ηλεκτρικού ρεύματος και του φυσικού αερίου σε τέτοιο επίπεδο που τα μέτρα τα οποία έχει πάρει η κυβέρνηση για την αντιμετώπιση του προβλήματος να είναι σταγόνα στον ωκεανό». Οπως λέει ο Γ. Καββαθάς, «σύμφωνα με την τελευταία έρευνα της ΓΣΕΒΕΕ τέσσερις στις δέκα επιχειρήσεις δήλωναν φόβο και αβεβαιότητα για το μέλλον. Κι αυτό προτού εκδηλωθεί στο επίπεδο που είναι σήμερα η κρίση στην ενέργεια και στις πρώτες ύλες. Τώρα τα πράγματα έχουν ζορίσει ακόμη περισσότερο». «Μην ξεχνάτε» καταλήγει ο Γ. Καββαθάς, «ότι η χώρα επί δέκα χρόνια ήταν σε μνημόνια με συσσωρευμένες υποχρεώσεις μικρομεσαίων επιχειρήσεων, ένα ιδιωτικό χρέος της τάξεως των 230 δισ. ευρώ, στο οποίο έρχεται να προστεθεί το χρέος που γεννήθηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Ολο αυτό δημιουργεί εκρηκτικό μείγμα στην αγορά και είναι κάτι το οποίο δεν είναι διαχειρίσιμο. Οι καλύτερες προοπτικές κάνουν λόγο για εξομάλυνση της κατάστασης στην παγκόσμια οικονομία στο τέλος του 2022. Σε καμία περίπτωση κατά την άποψή μας δεν πρόκειται αυτό να επαναφέρει τις τιμές στα επίπεδα του 2019-20. Οι τιμές θα παραμείνουν σε υψηλότερα επίπεδα».
