Την ώρα που οι φράκτες της ξενοφοβίας υψώνονται σε όλη την Ευρώπη η Ελλάδα υιοθετεί πλήρως τακτικές Σαλβίνι και Ορμπάν.
Η Μεσόγειος γεμάτη με πτώματα εκατοντάδων ανθρώπων που στην προσπάθειά τους να βρουν καταφύγιο στην Ευρώπη έχασαν τη ζωή τους ταξιδεύοντας με σαπιοκάραβα διακινητών, οργανωμένων εγκληματιών. Στην Ευρώπη υψώνονται φράκτες εκατοντάδων χιλιομέτρων, από το Καλέ έως τον Έβρο και από τη Θέουτα και τη Μελίγια έως τη Νορβηγία, προκειμένου πολλοί από όσους επέζησαν από το ταξίδι να παραμείνουν εγκλωβισμένοι, ουσιαστικά κρατούμενοι. Χιλιάδες πρόσφυγες αφημένοι στη μοίρα τους, σύγχρονοι φτωχοδιάβολοι, που αδυνατούν να φανταστούν ότι θα ζήσουν μια ανθρώπινη ζωή έστω και στο μέλλον. Εκατοντάδες ασυνόδευτα ανήλικα προσφυγόπουλα είναι άστεγα ή διαβιούν σε επισφαλείς συνθήκες. Η Ευρωπαϊκή Ενωση που χτίστηκε επάνω στις στάχτες του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου και με έναν υποτιθέμενο ανθρωπισμό δεν υπάρχει πια. Είναι έγκλειστη σε κάποιο κλειστό κέντρο κράτησης προσφύγων και έρμαιο πολιτικών όπως ο Ιταλός Ματέο Σαλβίνι και ο Ούγγρος Βίκτορ Ορμπάν.
Η φρίκη της Αμυγδαλέζας
Απέναντι σε αυτό το κοινό μέτωπο αντιπροσφυγικής, αντιμεταναστευτικής και ακραία ρατσιστικής πολιτικής, που εκπορεύεται σε μεγάλο βαθμό από τους ηγέτες των βορειότερων χωρών της ΕΕ, οι πολιτικές ηγεσίες της Ελλάδας στη διάρκεια των τελευταίων χρόνων δεν έδωσαν καλύτερα δείγματα γραφής. Αρχής γενομένης από την κυβέρνηση του Αντώνη Σαμαρά, με τα κλειστά σύνορα, τους χιλιάδες εγκλωβισμένους πρόσφυγες αλλά και την Αμυγδαλέζα, που εξακολουθεί να θεωρείται τόπος μαρτυρίου για όσους βρέθηκαν έγκλειστοι σε απάνθρωπες συνθήκες, αλλά και δείγμα της απανθρωπιάς της ευρωπαϊκής καθώς και της εγχώριας πολιτικής εξουσίας.
Ήταν Μάρτιος του 2012 όταν ο (και) τότε υπουργός Προστασίας του Πολίτη Μιχάλης Χρυσοχοΐδης εξήγγειλε τη δημιουργία τριάντα κέντρων «κλειστής προσωρινής φιλοξενίας παράνομων μεταναστών». Εναν μήνα μετά ο πρώην υπουργός ανακοίνωσε ότι το πρώτο κέντρο θα λειτουργήσει στην Αμυγδαλέζα. Παρότι είχε ανακοινωθεί ότι η κράτηση στην Αμυγδαλέζα θα κρατούσε για λίγες μόλις εβδομάδες, εντέλει περίπου έναν χρόνο μετά η διάρκεια της κράτησης αυξήθηκε από δώδεκα έως δεκαοχτώ μήνες κι ενώ είχε προηγηθεί η αστυνομική επιχείρηση «Ξένιος Ζευς», που οδήγησε στη σύλληψη εκατοντάδων μεταναστών που δεν είχαν χαρτιά στο κέντρο της Αθήνας. Πογκρόμ. Οι απάνθρωπες συνθήκες που επικρατούσαν στην Αμυγδαλέζα, σε συνδυασμό με την παντελή έλλειψη υγειονομικής περίθαλψης και τη σωρεία παραβάσεων θεμελιωδών ανθρώπινων δικαιωμάτων, οδήγησαν τους κρατούμενους σε εξεγέρσεις αλλά και απόπειρες αυτοκτονίας. Τρεις κρατούμενοι έχασαν τη ζωή τους από παθολογικά αίτια, ενώ τον Φεβρουάριο του 2015 ένας 20άχρονος Πακιστανός αυτοκτόνησε.
Η κόλαση της Μόριας
Κι έπειτα ήρθε η μεγάλη προσφυγική κρίση του 20152016, όταν η εισροή προσφύγων και μεταναστών στην ΕΕ ξεπέρασε κάθε προηγούμενο, αφού πάνω από ένα εκατομμύριο άνθρωποι έφτασαν σε ευρωπαϊκό έδαφος, οι περισσότεροι εκ των οποίων, όπως ανέφερε και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, προσπαθούσαν «να διαφύγουν από τον πόλεμο και την τρομοκρατία στη Συρία και σε άλλες χώρες». Ως αποτέλεσμα, τον Οκτώβριο του 2015 οι αφίξεις στην Ελλάδα ανέρχονταν σε περίπου 10.000 την ημέρα, ενώ οι συνθήκες στις οποίες είχαν αφεθεί χιλιάδες εγκλωβισμένοι άνθρωποι στα σύνορα στην Ειδομένη προκαλούσαν φρίκη.
Ακολούθησε η συμφωνία ΕΕ και Τουρκίας τον Μάρτιο του 2016, που στόχευε στον περιορισμό του αριθμού των αφίξεων. Σε αυτό το πλαίσιο, με πρωτοβουλία και στήριξη της ΕΕ, η Ελλάδα προχώρησε στη δημιουργία των hotspots, όπου οι συνθήκες διαβίωσης για πρόσφυγες και μετανάστες εξακολουθούν μέχρι και σήμερα να είναι εφιαλτικές. Το πλέον χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Μόρια, με τις απαράδεκτες συνθήκες διαβίωσης που δεν αρμόζουν σε ανθρώπους, η οποία τις τελευταίες ημέρες ήρθε και πάλι στο προσκήνιο λόγω του θανάτου ενός μωρού εννέα μηνών, ενώ τον περασμένο Οκτώβριο είχε προηγηθεί ο θάνατος μιας γυναίκας λόγω πυρκαγιάς που εκδηλώθηκε εντός του καταυλισμού. ΑΡΝΗΣΗ ΤΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΌΤΗΤΑΣ
Κι ενώ η κατάσταση ήταν ήδη δραματική, οι πολιτικές που εφαρμόζει η νέα κυβέρνηση της ΝΔ για το προσφυγικό διαμορφώνουν μια εφιαλτική πραγματικότητα κι ενώ τουλάχιστον άλλα οκτώ στρατόπεδα υπολογίζεται ότι θα μετατραπούν σε Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης (ΚΥΤ), γεγονός που προαναγγέλλει την πολιτική που θα ασκηθεί για το προσφυγικό. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι πολλά κυβερνητικά στελέχη, ακόμη και ο ίδιος ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, αρνούνται ότι η Ελλάδα αντιμετωπίζει προσφυγικό ζήτημα, καθώς το χαρακτηρίζουν μεταναστευτικό, αφού όπως δηλώνουν ελάχιστοι από τους ανθρώπους που καταφτάνουν στην Ελλάδα έχουν υψηλό προσφυγικό προφίλ.
Το απάνθρωπο νομοσχέδιο που ψήφισε η κυβέρνηση αυστηροποιεί τις διαδικασίες παροχής ασύλου, με αποτέλεσμα χιλιάδες άνθρωποι, ακόμη και ευάλωτοι, να πετιούνται εκτός συστήματος
«Οσοι έχουν υψηλό προσφυγικό προφίλ, δηλαδή περίπου το 7%, θα πηγαίνουν σε ανοιχτά κέντρα και θα συνεχίζουν τη διαδικασία για να χαρακτηριστούν πρόσφυγες. Οσοι έχουν χαμηλό μεταναστευτικό προφίλ, δηλαδή το 93%, θα μπαίνουν σε κλειστού τύπου κέντρα, θα μένουν για έξι μήνες για να τελειώσει η διαδικασία του πρώτου και του δεύτερου βαθμού του αιτήματος και μετά θα στέλνονται πίσω στην Τουρκία» δήλωσε χαρακτηριστικά ο υπουργός Ανάπτυξης και Επενδύσεων Αδωνης Γεωργιάδης.
Τα πραγματικά στοιχεία
Αυτό όμως είναι ψευδές. Σύμφωνα με στοιχεία για τις προσφυγικές αφίξεις στην Ελλάδα που έχει συγκεντρώσει η Υπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ από την αστυνομία και το Λιμενικό, από τις αρχές του 2019 έως και την 31η Αυγούστου πρώτοι στη λίστα είναι οι Αφγανοί, με ποσοστό 38,8% (9.935), ακολουθούν οι Σύριοι με ποσοστό 20,6% (5.260), ποσοστό 13,8% (3.531) υπάγεται στην κατηγορία «άλλες εθνικότητες», το 9,5% (2.422) είναι Κονγκολέζοι, το 7,8% (1.989) Ιρακινοί, το 6,6% (1.687) Παλαιστίνιοι και το 1,9% (483) Ιρανοί. Η κυβέρνηση προσπαθεί να θολώσει τα νερά αναφερόμενη σε «προσφυγικό προφίλ», το οποίο αφορά όσους αναγνωρίζονται ως πρόσφυγες σε μεγάλο βαθμό βάσει της χώρας από την οποία προέρχονται, σε μια προσπάθεια να μειώσει εντέχνως το ποσοστό των προσφύγων. Και πάλι όμως, Σύριοι και Αφγανοί αναγνωρίζονται ως πρόσφυγες στην Ελλάδα σε ποσοστό 99,6% και 71,9% αντιστοίχως.
Αλλωστε, όπως είχε δηλώσει στο Documento η Στέλλα Νάνου, εκπρόσωπος Τύπου της Υπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ, οι νεοαφιχθέντες «προέρχονται από περιοχές όπου γνωρίζουμε ότι επικρατούν συγκρούσεις, βία και παραβιάσεις ανθρώπινων δικαιωμάτων, επομένως είναι άνθρωποι που έχουν αυτό που ονομάζουμε υψηλό προσφυγικό προφίλ. Κι αυτό γιατί έχουν διαφύγει από αυτές τις καταστάσεις: δεν είχαν άλλη επιλογή από το να εγκαταλείψουν τη χώρα τους και να αναζητήσουν ασφάλεια».
Απάνθρωπο νομοσχέδιο
Η κυβέρνηση όμως δεν έμεινε –διά στόματος στελεχών της– σε μια ρητορική περί «λαθρομεταναστών», «παράνομων» και ανθρώπων που «δεν δικαιούνται ανθρωπιστική βοήθεια». Την Πέμπτη 31 Οκτωβρίου
του 2019 η κυβέρνηση ψήφισε ένα απάνθρωπο νομοσχέδιο, με το οποίο αυστηροποιούνται οι διαδικασίες παροχής ασύλου και χιλιάδες άνθρωποι πετιούνται εκτός συστήματος, ακόμη κι αν πρόκειται για ασθενείς που αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα υγείας ή είναι θύματα βασανιστηρίων.
Μεταξύ των σημαντικότερων και πλέον αρνητικών διατάξεων του επίμαχου νομοσχεδίου –μέσω του οποίου η κυβέρνηση στοχεύει να επιφέρει καθεστώς γενικευμένης κράτησης– είναι η εξαίρεση από τη λίστα των κατηγοριών ευαλωτότητας ασθενών με σύνδρομο μετατραυματικού στρες, καθώς και οι αλλαγές στη διαδικασία του ασύλου, που δύνανται να επιφέρουν σοβαρές παραβιάσεις ανθρώπινων δικαιωμάτων. Σημαντικό είναι ότι οι πρόσφυγες θα κινδυνεύουν με επαναπροώθηση ακόμη και αν η υπόθεσή τους δεν έχει τελεσιδικήσει, ενώ παράλληλα περιορίζεται σε μεγάλο βαθμό η πρόσβασή τους στην υγεία, την αγορά εργασίας και την εκπαίδευση.
«Ενώ σε διακηρυκτικό επίπεδο η κυβέρνηση θέλει να αυξήσει τις επιστροφές στην Τουρκία ή στις χώρες προορισμού, αυτό που θα πετύχει είναι να δημιουργήσει στρατιές ανθρώπων χωρίς χαρτιά στην Ελλάδα, αποστερημένων από βασικά οικονομικά και κοινωνικά δικαιώματα, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τον κοινωνικό ιστό» είχε σχολιάσει στο Documento o Γαβριήλ Σακελλαρίδης, διευθυντής του ελληνικού τμήματος της Διεθνούς Αμνηστίας.
Η ψήφιση αυτού του νόμου «πάτησε στο στρωμένο χαλί της αύξησης της τοξικότητας στον δημόσιο λόγο, ενώ και αντίστροφα, ο νόμος ενισχύει με τη σειρά του την τοξικότητα αυτή. Η ρητορική περί “εισβολής” είναι γελοία γιατί με την ίδια λογική τι θα έπρεπε να πουν χώρες που φιλοξενούν κυριολεκτικά εκατομμύρια πρόσφυγες και είναι πολύ πιο φτωχές από την Ελλάδα; Αλλά και η χρήση των ανθρώπων αυτών ως “υπερόπλου της Τουρκίας” και γενικότερα η πλήρης ταύτιση του προσφυγικού με τις γεωπολιτικές εξελίξεις στην ανατολική Μεσόγειο είναι μερικές και αποσπασματικές προσεγγίσεις και προσπαθούν να πατήσουν στις ανησυχίες της ελληνικής κοινωνίας για τα εθνικά θέματα για να στηθεί ξενοφοβικό κλίμα. Αυτό έχει αποτέλεσμα οι άνθρωποι αυτοί να αντιμετωπίζονται ως “άνθρωποι χωρίς ιδιότητες”, όχι ως υποκείμενα ανθρώπινων δικαιωμάτων αλλά ως “εχθρικά αντικείμενα”».
Κρατούμενοι έως και 36 μήνες
Στον νόμο προβλέπεται και η αλλαγή του τρόπου υπολογισμού της μέγιστης περιόδου κράτησης, με αποτέλεσμα οι αιτούντες «να κινδυνεύουν να παραμείνουν κρατούμενοι μέχρι και 36 μήνες. Σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα ανθρώπινων δικαιωμάτων, κάτι τέτοιο είναι απαράδεκτο αφού η κράτηση πρέπει να είναι η έσχατη λύση».
Πρωτοφανές είναι επίσης ότι η αστυνομία ή ο στρατός θα διεξάγουν τις συνεντεύξεις επί του παραδεκτού των αιτήσεων ασύλου, «γεγονός που θεωρούμε απαράδεκτο. Οι συνεντεύξεις αυτές έως τώρα δίνονται σε εργαζόμενους στην Υπηρεσία Ασύλου που έχει κατοχυρωμένη ανεξαρτησία σε υπηρεσιακό επίπεδο. Ο στρατός και η αστυνομία έχουν πολιτικούς προϊστάμενους στα αρμόδια υπουργεία, επομένως καταπατείται όποια έννοια ανεξαρτησίας, προσβάλλοντας έτσι τη διαδικασία ασύλου. Αν οι αιτήσεις ασύλου δεν γίνονται παραδεκτές κατά σύστημα, τότε όλες οι υπόλοιπες διαδικασίες δεν έχουν νόημα, αφού οι αιτήσεις δεν θα εξετάζονται καν. Θα λειτουργεί δηλαδή σαν αυτόματος “κόφτης” αιτήσεων ασύλου».
Το επίμαχο νομοσχέδιο, όπως είχε σχολιάσει στο Documento η Ελένη Τάκου, αναπληρώτρια διευθύντρια της οργάνωσης HumanRights360, συνδυάζεται με «μια γενικότερη κυβερνητική ρητορική που ρίχνει λάδι στη φωτιά. Στόχος της κυβέρνησης είναι να απευθυνθεί στο ακροατήριο που την ψήφισε. Το να πλειοδοτεί όμως σε τοξικότητα δεν βοηθάει την κατάσταση».
Σημαντικό σύμφωνα με την Ελ. Τάκου είναι επίσης ότι «η κουβέντα περί επιμερισμού των ευθυνών και διεθνοποίησης της κατάστασης έχει παραπέσει στις καλένδες. Κάνουμε το μαντρόσκυλο της Ιστορίας χωρίς η Ευρώπη να έχει δεσμευτεί ότι θα πραγματοποιήσει κάτι συγκεκριμένο».
«Σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία»
Μια από τις πλέον αρνητικές διατάξεις του νομοσχεδίου είναι ότι το κριτήριο του συνδρόμου μετατραυματικού στρες θα εξαιρεθεί από τον κατάλογο των κριτηρίων ευαλωτότητας: «Αυτή η εξαίρεση σε συν δυασμό με την έλλειψη μηχανισμού προστασίας θα αποτρέψουν αυτούς τους ανθρώπους από το να λάβουν την κατάλληλη ιατρική και κοινωνική υποστήριξη» επισήμανε στο Documento ο Απόστολος Βεΐζης, διευθυντής προγραμμάτων του ελληνικού τμήματος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα. «Η δική μας εμπειρία δουλεύοντας στα Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης από το 2008 έως και το 2014 έχει αποδείξει ότι τα ΚΥΤ από μόνα τους απέφεραν σοβαρές επιπτώσεις στην ψυχική και σωματική υγεία: το 65% των προβλημάτων υγείας που αντιμετωπίσαμε στα κέντρα κράτησης συνδεόταν με την κράτηση. Πολλοί ασθενείς με σοβαρά ψυχικά προβλήματα πραγματοποίησαν αυτοτραυματισμούς και απόπειρες αυτοκτονίας, κάποιοι μάλιστα πολλές φορές».
Εξίσου αρνητική εξέλιξη του νομοσχεδίου είναι ότι «η πρόσβαση στην υγεία για τους αιτούντες άσυλο θα περιοριστεί στην επείγουσα φροντίδα. Οπότε όσοι αντιμετωπίζουν ψυχικές διαταραχές, σοβαρές ή μακροχρόνιες νόσους ή είναι θύματα σεξουαλικής βίας δεν θα έχουν πρόσβαση σε εξειδικευμένες υπηρεσίες και θα υπάρξουν πιθανότατα αρνητικές βιοεπιπτώσεις. Ειδικά για τα μικρά παιδιά, που αποτελούν το 40% του πληθυσμού, αυτές οι επιπτώσεις θα είναι μόνιμες γιατί είναι στη φάση της ανάπτυξης».
Επίσης τα θύματα βασανιστηρίων θα πιστοποιούνται από δημόσιους φορείς. Ομως αυτήν τη στιγμή «οι υπάλληλοι του δημόσιου συστήματος υγείας δεν έχουν λάβει σχετική εκπαίδευση. Αρα όταν υπάρχει έλλειψη εξειδικευμένου προσωπικού στη διεξαγωγή ιατρικού ελέγχου και ελέγχου ευαλωτότητας στα νησιά, αυτοί οι άνθρωποι θα μείνουν απέξω» κι ενώ ήδη «το 15% των ασθενών μας που είναι θύματα βασανιστηρίων είναι άστεγο». «ΠΛΗΡΩΝΌΥΜΕ ΤΗ ΣΙΩΠΗ ΜΑΣ» Η κατάσταση σύμφωνα με τον κ. Βεΐζη γίνεται ακόμη πιο δύσκολη, αφού «από τις 11 Ιουλίου σταμάτησε η παροχή του ΑΜΚΑ δυσχεραίνοντας περαιτέρω την πρόσβαση προς τις ιατροφαρμακευτικές υπηρεσίες. Εμείς έχουμε ήδη 150 παιδιά που αντιμετωπίζουν χρόνια προβλήματα όπως σακχαρώδη διαβήτη, καρδιολογικά προβλήματα και καρκίνο. Αυτά τα παιδιά δεν έχουν πρόσβαση σε θεραπεία γιατί δεν έχουν ΑΜΚΑ. Δεν μπορούν ούτε να εμβολιαστούν, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να πάνε σχολείο».
«Αυτό που ουσιαστικά πληρώνουμε ως κοινωνία είναι η σιωπή μας. Αδιαφορούμε και δεν μιλάμε όταν βλέπουμε ανθρώπους στοιβαγμένους, να ζουν σε ακατάλληλες συνθήκες και να ταλαιπωρούνται. Δεν γεννήθηκαν για να ζουν σε καταυλισμούς. Δεν μπορεί σε έναν καταυλισμό, σε μια μαύρη τρύπα όπου υπάρχουν 15.000 άνθρωποι, να μην τους παρέ χεται προστασία. Στη Σάμο υπάρχει μια τουαλέτα για 300 ανθρώπους, στη Λέσβο μια ντουσιέρα για 500 ανθρώπους. Για ποιους καταυλισμούς μιλάμε; Πρέπει να γκρεμιστούν. Η κυβέρνηση με το συγκεκριμένο νομοσχέδιο στερεί από αυτούς τους ανθρώπους το δικαίωμα στη ζωή».
Το επιχειρησιακό σχέδιο
Την Τετάρτη 20 Νοεμβρίου η κυβέρνηση εξήγγειλε το επιχειρησιακό σχέδιο που θα εφαρμόσει αναφορικά με το μεταναστευτικό/προσφυγικό ζήτημα, μέσω του οποίου προσδοκά να μεταφέρει μέχρι τις αρχές του 2020 είκοσι χιλιάδες ανθρώπους από τα νησιά του Αιγαίου. Επίσης, καθορίζει εθνικό συντονιστή για τα ασυνόδευτα παιδιά, όπως και το πλαίσιο των υποχρεώσεων και των συγκεκριμένων κριτηρίων που απαιτείται να έχουν οι ΜΚΟ. Οι υπηρεσίες ασύλου θα στελεχωθούν με την πρόσληψη 500 ατόμων –προφανώς για να απορρίπτονται πιο γρήγορα και σωρηδόν οι αιτήσεις–, οι υπάρχουσες δομές σε Μόρια, Χίο, Σάμο, Κω και Λέρο θα κλείσουν και θα δημιουργηθούν νέα προαναχωρησιακά κέντρα, ενώ θα δοθούν ανταποδοτικά μέτρα ενίσχυσης τοπικών κοινωνιών.
5.000 ασυνόδευτα παιδιά
Την ώρα όμως που υλοποιούνται αυτές οι πολιτικές περισσότερα από 37.000 ανήλικα προσφυγόπουλα βρίσκονται στην Ελλάδα, εκ των οποίων περίπου 5.000 είναι ασυνόδευτα. Περίπου 1.200 ασυνόδευτα παιδιά είναι άστεγα ή ζουν σε επισφαλείς συνθήκες στέγασης. Είναι έρμαια σε κάθε μορφή βίας και κακοποίησης, κάποια παραμένουν ουσιαστικά φυλακισμένα σε ΚΥΤ για μεγάλο χρονικό διάστημα, ενώ άλλα τριγυρίζουν σαν αγρίμια.
Πρόκειται για παιδιά που «μπορεί να υποστούν βία οποιασδήποτε μορφής, συμπεριλαμβανομένης της σεξουαλικής, μπορεί να είναι θύματα βασανιστηρίων, απαγωγής, να δουλεύουν μέσα σε εργοστάσια ή γενικότερα κάτω από συνθήκες που δεν επιτρέπονται για παιδιά και μάλιστα για μεγάλο χρονικό διάστημα. Πολλά από αυτά τα παιδιά πέφτουν θύματα τράφικινγκ ή στρατολόγησης σε κάποιες περιοχές του Ιράν» δήλωσε στο Documento η Δώρα Τσοβίλη, υπεύθυνη στον τομέα Παιδικής Προστασίας της Υπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες.
Το κυριακάτικο σχολείο της πακιστανικής κοινότητας δείχνει τον δρόμο
Υπάρχουν και άλλα παιδιά όμως, που μπορεί να μην είναι ασυνόδευτα, μπορεί να έχουν ενταχθεί στην ελληνική κοινωνία, όμως εξακολουθούν να βιώνουν τον ρατσισμό. Ο οποίος ρατσισμός αρκετά συχνά είναι θεσμικός. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το κυριακάτικο σχολείο της πακιστανικής κοινότητας Η Ενότητα» που λειτουργεί από το 2017 στο 144ο Δημοτικό Σχολείο Αθηνών. Παρά τις σφοδρές αντιδράσεις χρυσαυγιτών, η τοπική κοινωνία αγκάλιασε τους μαθητές. Ο νέος δήμαρχος Αθηνών όμως, Κώστας Μπακογιάννης, άφησε για περίπου δύο μήνες τους μαθητές του σχολείου εκτός θρανίων, προφασιζόμενος κωλύματα για τη μη παραχώρηση χώρων του σχολείου.
Η αντίδραση όμως σύσσωμης της αντιπολίτευσης στο δημοτικό συμβούλιο –με εξαίρεση τη Χρυσή Αυγή– σε συνδυασμό με την οργισμένη αντίδραση φορέων εκπαιδευτικών, όπως και συλλόγων καθηγητών αλλά και κηδεμόνων, υπήρξε καταλυτική: τη Δευτέρα 18 Νοεμβρίου το δημοτικό συμβούλιο ψήφισε υπέρ της παραχώρησης αιθουσών του σχολείου προκειμένου οι μαθητές του κυριακάτικου σχολείου να συνεχίσουν απρόσκοπτα να παρακολουθούν μαθήματα στη μητρική τους γλώσσα. Εξέλιξη που εκτός του ότι αποτελεί μεγάλη νίκη δείχνει και τον δρόμο: οι πρόσφυγες να υποστηριχθούν από την ελληνική κοινωνία και να ενταχθούν σε αυτήν ακόμη κι όταν απέναντι βρίσκεται το κράτος, που θέλει ανθρώπους στο περιθώριο.