«Μήπως ξέρετε τι πρέπει να κάνουμε για να διώξουμε έναν δάσκαλο από το σχολείο μας;».
Το ερώτημα αυτό αποτέλεσε θέμα συζήτησης σε γνωστό φόρουμ. Μια μητέρα φανερά ανήσυχη και προβληματισμένη ζητάει από άλλους γονείς να της πουν τι πρέπει να κάνει για να διώξει έναν «ακατάλληλο» δάσκαλο από το σχολείο του παιδιού της, προτού καν ξεκινήσει η σχολική χρονιά, στηριζόμενη κυρίως σε φήμες.
Από την άλλη πλευρά καταγράφονται δεκάδες έως και εκατοντάδες περιπτώσεις γονιών οι οποίοι καλούνται να διατηρήσουν την ψυχραιμία τους απέναντι σε δάσκαλους με καταγραμμένη προβληματική συμπεριφορά και να βρουν έναν τρόπο, ακολουθώντας κάποιες φορές τη νόμιμη οδό και άλλες τους νόμους του πεζοδρομίου, ώστε να κάνουν όσο περισσότερο «θόρυβο» χρειάζεται, με σκοπό να απομακρυνθεί ο εκπαιδευτικός.
Πού βρίσκεται η αλήθεια; Κάπου στη μέση. Και στις δύο περιπτώσεις μαζί με τα ξερά καίγονται και τα χλωρά. Με ευκολία χαρακτηρίζονται από τη μια όλοι οι γονείς γραφικοί και παρεμβατικοί και από την άλλη όλοι οι δάσκαλοι αδιάφοροι, άσχετοι και τεμπέληδες.
«Ο μπαμπάς μου θα σου κάνει μήνυση»
Μαθητής δημοτικού σχολείου απειλεί δάσκαλο επειδή του έκανε παρατήρηση, «ο μπαμπάς μου θα σου κάνει μήνυση». Τα τελευταία χρόνια οι παιδοψυχολόγοι παρατηρούν ότι μεγάλη μερίδα γονιών ανατρέφει παιδιά μαθαίνοντάς τα ότι έχουν μόνο δικαιώματα και πάντα δίκιο. Αυτά τα παιδιά φτάνουν στο σημείο όταν δέχονται παρατήρηση από τον δάσκαλό τους να τον απειλούν.
Εξήντα χρόνια πριν κυριαρχούσαν οι γονείς που χρησιμοποιούσαν την ανατριχιαστική έκφραση της εποχής εκείνης «δάσκαλε, το κρέας δικό σου, τα κοκάλα δικά μου», παραδίδοντας τα παιδιά τους στον δάσκαλο, στον οποίο επέτρεπαν να τα χτυπήσει με σκοπό να τους μάθει γράμματα, αρκεί να μην τους έσπαγε τα κοκάλα.
Ο γραμματέας της Διδασκαλικής Ομοσπονδίας Ελλάδας (ΔΟΕ) Γιώργος Τρούλης μιλώντας στο Documento δίνει τη δική του εξήγηση για το φαινόμενο των διώξεων των δασκάλων που συνεχώς διογκώνεται. «Όταν ξεκίνησαν τα μνημονιακά χρόνια το φαινόμενο των καταγγελιών αυξήθηκε, άνθρωποι έχασαν τις δουλειές τους, μειώθηκε το εισόδημά τους και αυτό προκάλεσε γενικότερη ένταση και οξυμένα αντανακλαστικά». Αυτός είναι ένας από τους λόγους που οι καταγγελίες και οι ΕΔΕ έχουν γίνει περισσότερες από ποτέ.
Την ίδια ώρα ο πρόεδρος της ΔΟΕ, Θανάσης Κικινής παρατηρεί ότι τα πιο έντονα περιστατικά παρέμβασης από την πλευρά τον γονιών συμβαίνουν κυρίως στις περιοχές στις οποίες οι γονείς έχουν υψηλό εκπαιδευτικό και οικονομικό επίπεδο. «Νιώθουν ότι ξέρουν περισσότερα από τον δάσκαλο που έχει αναλάβει το παιδί τους» προσθέτει ο πρόεδρος της ΔΟΕ.
Παράλογες απαιτήσεις
Ο παραλογισμός των γονιών σε ορισμένες περιπτώσεις ξεπερνάει τα όρια. Σε νηπιαγωγείο της Ηλείας οι γονείς απαιτούσαν από τη νηπιαγωγό να επιτρέψει να παραλάβει το 5άχρονο παιδί τους το ανήλικο, κατά λίγα χρόνια μεγαλύτερο αδερφάκι του. Η νηπιαγωγός δικαίως αρνήθηκε, με αποτέλεσμα να δεχτεί καταγγελίες και να χρειαστεί να υποστεί επί έναν χρόνο λεκτικές επιθέσεις μέχρι να γνωμοδοτήσει το υπουργείο Παιδείας ότι αυτό που ζητούσαν οι γονείς απαγορεύεται.
Στην περιοχή του Περιστερίου διευθυντής και γονέας πέρασαν από αυτόφωρο. Ο πατέρας ήθελε να συνοδεύει το παιδί του μέχρι την τάξη και να του κουβαλάει την τσάντα. Αυτή ήταν η αφορμή. Στη συνέχεια είχε μια πολύ έντονη λογομαχία με τον δάσκαλο, ο διευθυντής κάλεσε την αστυνομία και τελικά πέρασαν όλοι από αυτόφωρο.
Μπορεί αυτά τα περιστατικά να μην είναι ο κανόνας αλλά έχουν αυξηθεί σε ανησυχητικό βαθμό.
Οι «ευθυνόφοβοι» και οι «αδιάφοροι» δάσκαλοι
Οι περιγραφές για προβληματικές συμπεριφορές δασκάλων είναι πολλές και σοκαριστικές. Γονείς μιλούν στο Documentο για συμπεριφορές δασκάλων που στοχοποιούν, ξεχωρίζουν και περιθωριοποιούν παιδιά. Δάσκαλοι ευθυνόφοβοι, αδιάφοροι ή βολεμένοι στη μονιμότητά τους παίζουν με τον ψυχισμό των παιδιών και τα όρια των γονέων.
«Ένας ακατάλληλος δάσκαλος δεν είναι το ίδιο με έναν ακατάλληλο πωλητή ρούχων. Ο ένας μπορεί να καταστρέψει ένα παιδί και ο άλλος να πουλήσει λιγότερα μπλουζάκια», λέει η μητέρα του 10χρονου Νίκου, καταρρίπτοντας τη γενίκευση «τι να κάνουμε, σε όλους τους χώρους υπάρχουν καλοί και κακοί».
Στην περίπτωση του Νίκου η αδιαφορία και η διάθεση στοχοποίησης από τη δασκάλα φάνηκαν σε όλο τους το μεγαλείο. Το συγκεκριμένο παιδί ορισμένες φορές προτιμούσε να κάνει παρέα και με τα κορίτσια της τάξης και τα αγόρια το κορόιδευαν, με αποτέλεσμα να βρίσκεται σε πολύ δύσκολη θέση.
Η δασκάλα δεν έκανε κάτι για να υποστηρίξει τη διαφορετικότητα. Η μητέρα προσέγγισε τη δασκάλα κυρίως για να τη συμβουλευτεί και εκείνη της απάντησε σχεδόν θυμωμένη: «Ας σταματήσει να κάνει παρέα με τα κορίτσια».
Ο πρόεδρος της ΔΟΕ Θανάσης Κικινής δεν διστάζει να πει ότι υπάρχουν εκπαιδευτικοί που θα έπρεπε να έχουν απομακρυνθεί από την έδρα, κυρίως λόγω ψυχολογικών και ιατρικών θεμάτων. «Αν ένας διευθυντής σχολείου επισημάνει την ακαταλληλότητα ενός δάσκαλου ή την προβληματική συμπεριφορά του, τότε μπορεί να βρεθεί αντιμέτωπος με τη Δικαιοσύνη».
Με λίγα λόγια, ο θιγόμενος εκπαιδευτικός μπορεί να κάνει μήνυση στον διευθυντή και εκείνος να βρεθεί αντιμέτωπος με τον νόμο απλώς επειδή θέλησε να διοικήσει το σχολείο του με ελεύθερη κρίση.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η περίπτωση διευθύντριας δημοτικού σχολείου της ανατολικής Αττικής η οποία έχει διαπιστώσει την προβληματική συμπεριφορά δασκάλας απέναντι στα παιδιά, το έχει επισημάνει στη δασκάλα και εκείνη αδιαφορεί. «Αν τα παιδιά έχουν απορία, τα αποκαλεί ηλίθια» λέει στο Documentο γονιός που το παιδί του έχει τη συγκεκριμένη δασκάλα.
Αξιολόγηση ή «αξιολόγηση»;
Η αξιολόγηση των εκπαιδευτικών είναι ένα θέμα που είχε πέσει στο τραπέζι τα πρώτα μνημονιακά χρόνια. Οπως εξηγεί η ΔΟΕ, «εμείς μιλούσαμε για εκπαιδευτική αξιολόγηση και η τότε κυβέρνηση για μισθολογική αξιολόγηση, γεγονός που προκάλεσε μια κόντρα άνευ προηγουμένου και στοχοποίηση από την κυβέρνηση αλλά και τα φιλικά σε εκείνη ΜΜΕ. Με αυτό τον τρόπο και μέσα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα οι δάσκαλοι μπήκαν μέσα σε ένα τσουβάλι ως τεμπέληδες και ακατάλληλοι».
Η ΔΟΕ αναφέρει ότι η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών λείπει από το 2011, δεν λείπει όμως το ενδιαφέρον μεγάλης μερίδας των δασκάλων να επιμορφωθούν. Αυτό έδειξε άλλωστε η πρωτοβουλία της ομοσπονδίας να ξεκινήσει ένα πρόγραμμα επιμόρφωσης των δασκάλων ζητώντας από εκείνους να διαλέξουν το θέμα που τους ενδιαφέρει περισσότερο. Μεγαλύτερο ενδιαφέρον συγκέντρωσε η θεματική ενότητα «σχολική βία και εκφοβισμός», όπως και η «διαχείριση προβληματικής συμπεριφοράς σε σχολείο και οικογένεια». Το πρόγραμμα ήταν πιλοτικό και πραγματοποιήθηκε σε τρεις περιφέρειες με μεγάλη επιτυχία.
Κώστας Γαβρόγλου: Η λύση περνά μέσα από αλλαγή νοοτροπιών
Συνέντευξη του υπουργού Παιδείας Έρευνας και Θρησκευμάτων
Τα τελευταία χρόνια διαπιστώνεται αύξηση των γονιών οι οποίοι παρεμβαίνουν στο εκπαιδευτικό έργο των δασκάλων, δυσκολεύοντας με αυτό τον τρόπο τη δουλειά τους. Τι έχετε να πείτε στους γονείς που αμφισβητούν την ικανότητα των δασκάλων;
Με δεδομένο το άγχος των γονιών για την εκπαίδευση των παιδιών τους, τέτοιες συμπεριφορές, που σε τελική ανάλυση είναι προσβλητικές για τους εκπαιδευτικούς, μας βρίσκουν αντίθετους. Οι εκπαιδευτικοί αποτελούν ανθρώπινο δυναμικό αυξημένων προσόντων, εμπειρίας και επαγγελματικής ανάπτυξης (σπουδές, επιμορφώσεις, μεταπτυχιακά κ.ά).
Στο έργο τους υποστηρίζονται από επιστημονικούς φορείς –Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής–, από τις δομές υποστήριξης (επίλυση παιδαγωγικών ζητημάτων/κρίσεων) καθώς και από τον διευθυντή της σχολικής μονάδας.
Οι γονείς δεν διαθέτουν θεσμικό και επιστημονικό ρόλο για να αμφισβητούν την επιστημονική και επαγγελματική επάρκεια των εκπαιδευτικών. Ζητήματα που αφορούν οργανωτικά και λειτουργικά προβλήματα της σχολικής μονάδας (κλίμα, σχέσεις, διαχείριση μαθητών) πρέπει να επιλύονται από τα αρμόδια συλλογικά όργανα (σύλλογος διδασκόντων, σχολικό συμβούλιο) σε πνεύμα αμοιβαιότητας, κατανόησης και εμπιστοσύνης.
Ειδικά εξατομικευμένα/εξειδικευμένα προβλήματα μαθητών πρέπει να αντιμετωπίζονται σύμφωνα με το θεσμικό πλαίσιο, τον σχολικό κανονισμό λειτουργίας και τη συνεργασία των σχολικών οργάνων σε πνεύμα αλληλοδράσης, εμπιστοσύνης και κοινωνικής ευαισθησίας.
Οι γονείς έχουν δικαίωμα και υποχρέωση να ενδιαφέρονται για την εκπαίδευση και την αγωγή των παιδιών τους. Είναι αναμενόμενη η ανησυχία τους και το άγχος τους για την πρόοδο των παιδιών τους. Σε κάθε περίπτωση δεν είναι αναμενόμενη, αλλά αντίθετα καθόλου χρήσιμη και αναποτελεσματική οποιαδήποτε παρέμβαση στο έργο των εκπαιδευτικών. Απόψεις τους, διαφωνίες, απορίες, ενστάσεις και καθετί που χρήζει συζήτησης μπορεί να εξεταστεί σε συνεργασία με τον εκπαιδευτικό της τάξης και του μαθήματος, στις προγραμματισμένες συναντήσεις αλλά και σε έκτατες, όπως προβλέπεται και έχει ορίσει το σχολείο. Ο διευθυντής του σχολείου, ο σύλλογος διδασκόντων, το σχολικό συμβούλιο και οι δομές υποστήριξης εκπαιδευτικού έργου εκ του ρόλου τους έχουν χρέος να βοηθήσουν σε μια εποικοδομητική συνεργασία γονέων και δασκάλων με απώτερο σκοπό το καλό των μαθητών.
Όπως αναφέρει η ΔΟΕ, οι επιμορφώσεις των εκπαιδευτικών έχουν παγώσει από το 2011 λόγω της οικονομικής κρίσης. Πότε εκτιμάτε ότι οι συνθήκες θα επιτρέψουν να ξεκινήσουν ξανά;
Οι κεντρικές επιμορφώσεις των εκπαιδευτικών περιορίστηκαν λόγω έλλειψης κονδυλίων. Το υπουργείο Παιδείας με το νέο θεσμικό πλαίσιο έχει δώσει ιδιαίτερη έμφαση στην επιμορφωτική διαδικασία σε ενδοσχολικό, τοπικό και περιφερειακό επίπεδο και σύντομα θα ανακοινωθεί το εθνικό πλαίσιο επιμόρφωσης.
Από την άλλη πλευρά, οι επιμορφώσεις μικρής διάρκειας στο πλαίσιο του σχολείου με τη μορφή σεμιναρίων και ημερίδων προβλέπονται και λειτουργούν. Οι συντονιστές εκπαιδευτικού έργου μπορούν να διοργανώνουν ημερίδες και σεμινάρια δύο εργάσιμες ημέρες ανά τάξη κάθε χρόνο. Επιπλέον, τα χρονικά διαστήματα 1-10 Σεπτεμβρίου και 15-21 Ιουνίου μπορεί να διοργανώνονται επιμορφωτικές δράσεις από τον συντονιστή εκπαιδευτικού έργου σε συνεργασία με τις αρμόδιες δομές υποστήριξης πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης.
Προβλέπεται στα σχέδια του υπουργείου η δημιουργία ενός πιο ευέλικτου και αποτελεσματικού μηχανισμού προστασίας του δασκάλου αλλά και των γονέων – παιδιών;
Το νέο θεσμικό πλαίσιο (Περιφερειακό Κέντρο Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού, συντονιστές Εκπαιδευτικού Εργου, Κέντρο Εκπαιδευτικής και Συμβουλευτικής Υποστήριξης) στοχεύει στην αναβάθμιση του εκπαιδευτικού έργου, τόσο στο επίπεδο του σχεδιασμού και του προγραμματισμού όσο και στο επίπεδο της επιστημονικής και παιδαγωγικής υποστήριξης των εκπαιδευτικών. Ειδικότερα, στοχεύει στην αποτελεσματική αντιμετώπιση προβληματικών καταστάσεων με την εφαρμογή αντισταθμιστικών προγραμμάτων, την προώθηση της ενταξιακής εκπαίδευσης και την οργάνωση επιμορφωτικών σεμιναρίων για γονείς σχετικά με τον γονεϊκό τους ρόλο και τη συνεργασία με τους εκπαιδευτικούς.
Το ερώτημά σας και στα δύο σκέλη του αφορά περιορισμένες αλλά υπαρκτές περιπτώσεις για τις οποίες υπάρχει θεσμικό πλαίσιο αντιμετώπισης αλλά η ουσιαστική λύση περνά μέσα από αλλαγή στάσεων και νοοτροπιών που απαιτούν ένα πλαίσιο πρόληψης που θα λειτουργεί προτού αυτές εκδηλωθούν ως κρίση. Το υπουργείο Παιδείας είναι ανοιχτό σε προτάσεις βελτίωσης και ενίσχυσης του θεσμικού και λειτουργικού πλαισίου του σχολείου. Οπως και σε άλλες εκδηλώσεις παραβατικότητας στους χώρους εκπαίδευσης, η καταστολή δεν είναι το πιο αποτελεσματικό μέτρο.
Το θεσμικό πλαίσιο για τα καθήκοντα και τις αρμοδιότητες των εκπαιδευτικών είναι δεδομένο και σαφές. Για οποιαδήποτε υπερβολή ή συμπεριφορά που μπορεί να δημιουργήσει δυσλειτουργία στο εκπαιδευτικό έργο και προσβάλλει την προσωπικότητα των μαθητών υπάρχουν τα αρμόδια θεσμικά όργανα στα οποία μπορεί να απευθύνεται κάθε γονέας.