Παρακολουθήσαμε την πρόβα της παράστασης «Αγαμέμνων, ο κύκλος του αίματος» που βασίζεται στον «Αγαμέμνονα» του Αισχύλου, στις «Μεταμορφώσεις» του Γιάννη Ρίτσου αλλά και σε αληθινές μαρτυρίες προσφύγων, στρατιωτών και πολιτικών κρατουμένων.
Τετάρτη βράδυ και στο θέατρο Ακροπόλ οι συντελεστές της παράστασης «Αγαμέμνων, ο κύκλος του αίματος» δοκίμαζαν τα φώτα και τον ήχο. Στη σκηνή τέσσερις οθόνες πρόβαλλαν στιγμιότυπα από πραξικοπήματα, βασανισμούς, ομιλίες πολιτικών και ασπρόμαυρα κινούμενα σχέδια με τον Μίκυ Μάους. Κατά μήκος της σκηνής ρούχα κρεμασμένα περίμεναν σαν κουφάρια άδεια και αυτά τη δικαίωσή τους. Νομίζω πως αυτή είναι η σωστή λέξη για να συμπυκνώσει κανείς το νόημα του έργου. Δικαιοσύνη για τους στρατιώτες που δεν γύρισαν πίσω, για τις γυναίκες που βιάστηκαν, για τα παιδιά που μεγάλωσαν ανάμεσα σε βόμβες και ακρωτηριασμένα πτώματα.
Κάθε ιστορία κρύβει μέσα της πολλούς νικητές και πολλούς χαμένους. Ανθρώπους που δεν τους δόθηκε ποτέ η ευκαιρία να πουν τη δική τους αλήθεια. Η Κλυταιμνήστρα είναι ένα τέτοιο πρόσωπο. Είναι μια μητέρα που είδε να δολοφονούν τα παιδιά της, μια γυναίκα που η Ιστορία την κατέγραψε ως κίβδηλη. Αυτή η παράσταση ξαναβλέπει την Ιστορία μέσα από τα μάτια της Κλυταιμνήστρας και κάθε γυναίκας που ταπεινώθηκε.
«Το πιο αδικημένο πρόσωπο της μυθολογίας»
Η διασκευή της Ραφίκα Σαουίς, η οποία έχει κάνει τη μετάφραση και σκηνοθετεί την παράσταση, διατηρεί ατόφιο το κείμενο του Αισχύλου, ενθέτει ποιήματα του Γιάννη Ρίτσου και προσθέτει αληθινές μαρτυρίες από προσφύγισσες, στρατιώτες και συνοριοφύλακες που έζησαν τη φρίκη του πολέμου. Στην πολυμεσική παράσταση του Αγαμέμνονα η δράση ακολουθεί μη γραμμική αφήγηση, ξεκινώντας από το τέλος και κλείνοντας τον κύκλο του αίματος με την επιστροφή των ηρώων που αναρωτιούνται για ποιο λόγο πρέπει να χάνουν οι πολλοί για να κερδίζουν οι λίγοι. Παράλληλα με τη σκηνική υπάρχει και κινηματογραφική δράση, που συγχρονίζεται με τη ζωντανή περφόρμανς αφήγηση ακολουθώντας τις τεχνικές του cinematic theatre.
Για τη σκηνοθέτρια ο πόλεμος έχει πρόσωπο άνδρα και οι γυναίκες είναι τα θύματα της Ιστορίας: «Στη Νέα Υόρκη παίξαμε την παράσταση κοντά στις αμερικανικές εκλογές. Στην Αμερική φοβούνται την επόμενη ημέρα. Φοβούνται τη νομοθεσία για τις εκτρώσεις. Στην Ευρώπη τα ακροδεξιά κόμματα συσπειρώνονται και, αν νομίζουμε πως αυτό δεν έχει να κάνει με την πατριαρχία, τότε μας περιμένουν άσχημες εξελίξεις. Λένε πως η Ιστορία γράφεται από τους νικητές. Λάθος, από τους άνδρες γράφεται. Σε κάθε πόλεμο τα μεγαλύτερα θύματα είναι οι γυναίκες». Συνεχίζει λέγοντας πως η Κλυταιμνήστρα είναι το πιο αδικημένο πρόσωπο της μυθολογίας. «Της σκότωσαν τα παιδιά, την εξαπάτησαν και της ζήτησαν να υποδεχτεί με τιμές τον άνδρα της. Εναν σφαγέα, έναν δικτάτορα, που μπροστά στη μεγαλομανία του σκότωσε, βίασε, έκαψε, κόμπασε πάνω από νεκρούς. Στο πρόσωπό του βλέπουμε κάθε παλιό και σύγχρονο ηγέτη που έγινε ήρωας. Τι ένδοξο δικαιούνται οι καμένες πόλεις; Πόσα παράσημα αξίζει ο βιασμός μικρών κοριτσιών από μανιασμένους στρατιώτες; Η Κασσάνδρα είναι ηρωίδα, η Κλυταιμνήστρα είναι ηρωίδα, οι γυναίκες που κρεμούν τα παιδιά στο στήθος τους και περνούν βράδυ τα σύνορα για μια καλύτερη ζωή είναι ηρωίδες. Για όλες αυτές τις γυναίκες κάναμε αυτό το έργο» προσθέτει η Ρ. Σαουίς.
Η τέχνη έχει τις απαντήσεις
Ο Μάνος Βακούσης προσεγγίζει τον ρόλο του Αγαμέμνονα με μια σεμνότητα που προετοιμάζει τον θεατή για το τέλος του. Την ώρα που τον προσφωνεί ο κήρυκας, που τον υποδύεται ο Σαμουήλ Ακινόλα, οι οθόνες δείχνουν σκηνές από πολιτικές ομιλίες και ένα κοιμητήριο στην Ουάσινγκτον όπου έχουν ταφεί στρατιώτες που πολέμησαν στο Βιετνάμ. Η σκηνή υπερυψώνεται και εκείνος ευχαριστεί τους θεούς που γέννησαν έναν ήρωα.
«Ο Αγαμέμνων αποτελεί ένα μυθολογικό αρχέτυπο. Μια μορφή εξουσίας που άλλοι στο πρόσωπό του βλέπουν έναν δικτάτορα και άλλοι έναν ήρωα. Είτε είσαι ο Χίτλερ είτε ο Στάλιν, παραμένεις ένας άνθρωπος που σκοτώνει. Οι προθέσεις και τα χρώματα που φέρουν τα σύμβολά σου δεν δικαιολογούν τις πράξεις σου. Ο άνθρωπος είναι αιμοβόρο πλάσμα. Τρέφεται από τον εγωισμό του που δεν τον αφήνει να δει την ελαχιστότητά του» λέει ο Μ. Βακούσης. Η παράσταση δεν έχει φανατισμό όπως τονίζει. Και συνεχίζει λέγοντας: «Υπάρχει μια ειρωνεία, δείχνει γεγονότα από την ιστορία του ανθρώπου. Δείχνει όμως και κάτι άλλο. Τη δύναμη της τέχνης. Οταν ο Αγαμέμνων επιστρέφει έχουμε την προσπάθεια της τέχνης να φέρει κάθαρση. Η τέχνη έχει τις απαντήσεις. Μπορεί να μας πει τον τρόπο να ζήσουμε καλύτερα. Λέει ο Χέλντερλιν στον Υπερίωνα: “Κοντά είναι και δύσκολο να συλληφθεί ο Θεός, μα όπου υπάρχει κίνδυνος βλασταίνει το σωτήριον”».
Οταν ολοκληρώθηκε η πρόβα, η ημέρα είχε αλλάξει. Η συζήτησή μας με τη σκηνοθέτρια συνεχίστηκε στο μπιστρό δίπλα στο θέατρο κι όταν και αυτό έκλεισε καθίσαμε σε μια πολυκατοικία στην Ιπποκράτους και μιλούσαμε. Η Κλυταιμνήστρα την «παιδεύει» εδώ και χρόνια. Γι’ αυτό θέλησε να της δώσει φωνή, γιατί την αδίκησε η Ιστορία. Φεύγοντας, μου είπε ξανά τα λόγια του Μάλκολμ Χ για τη σκλαβιά και την ελευθερία που ακούγονται και στην παράσταση: «Μιλάω ως θύμα μιας υποτιθέμενης ελευθερίας. Δεν μπορείς να διαχωρίσεις την ειρήνη από την ελευθερία. Κανένας δεν μπορεί να ζει σε ειρήνη αν δεν είναι ελεύθερος».
INF0
Η παράσταση θα κάνει τρεις στάσεις στο θέατρο Ακροπόλ, στις 13, 20 και 27/1
