Με τη ληστεία, το φαινόμενο που ταλάνισε τον ελλαδικό χώρο επί 100 χρόνια (1830-1930) ασχολείται το τεύχος του Hot.Doc History που θα ναι ένθετο στο Documento της Κυριακής 19 Ιανουαρίου.
Αναζητούνται οι ρίζες του ληστρικού φαινομένου στα πρώτα μετεπαναστατικά χρόνια, όταν αναπτύχθηκαν στρατιές ενόπλων, δυσαρεστημένων από τον αποκλεισμό τους από το νεοσυσταθέν κράτος. Μεγάλο μέρος τους γρήγορα πέρασε σε καθεστώς παρανομίας, την ίδια στιγμή που πρώην άτακτοι, μετά την παροχή αμνηστίας, κατατάσσονται σωρηδόν στη Χωροφυλακή. Γεγονός που αποτέλεσε την ιδρυτική αντίφαση της.
Αποδεικνύονται οι στενές σχέσεις συνεργασία των ληστών με το ίδιο το κράτος οι οποίες αναπτύχθηκαν λόγω της χρησιμοποίησης τους με σκοπό την εξυπηρέτηση των αλυτρωτικών επιδιώξεων. Σε μια ιστορική φάση κατά την οποία ο ελληνικός στρατός ήταν ανεπαρκής η διατήρηση ενός ατάκτου σώματος ενόπλων είχε ως ένα βαθμό σκοπό την εξυπηρέτηση της Μεγάλης Ιδέας την οποία το κράτος δεν είχε εκ των πραγμάτων τη στρατιωτική δυνατότητα να υπηρετήσει.
Σχέσεις αμοιβαίας προστασίας και «διαπλοκής» αναπτύχθηκαν και με τα μεγάλα πολιτικά τζάκια της εποχής. Πράγμα που αναδείχθηκε από τη «σφαγή στο Δήλεσι το 1870 και τη δολοφονία, από τη συμμορία Αρβανιτάκη, 4 ξένων περιηγητών, καθιστώντας την Ελλάδα διεθνώς υπόλογη.
Στη δεύτερη φάση της ληστείας «έλαμψαν» αστέρες όπως Νταβέλης, Γιαγκούλας, Μπαμπάνης, Γκαντάρας, Τζατζάς, Γιάννης και Θύμιος Ρέτζος. Όμως το κράτος συνέχισε να παρέχει αμνηστία, με την παράδοση στη Χωροφυλακή της κεφαλής επί πίνακι ενός άλλου μέλους της συμμορίας. Όσοι αμνηστεύονταν μεταλλάσσονταν σε ευηπόληπτους «τοπικούς παράγοντες» με ισχυρή –και αποδεδειγμένη- πολιτική διαμεσολάβηση, όπως οι Ρετζαίοι στα Γιάννενα. Ή ο λήσταρχος Καραθανάσης που ύστερα από ένα ταραχώδη βίο και δολοφονική απόπειρα εναντίον του Ελ. Βενιζέλου, για λογαριασμό της Δεξιάς, κηδεύτηκε δημοσία δαπάνη.
Οταν το κράτος αποφάσισε να ξεριζώσει το φαινόμενο, η εποχή της ληστείας στα ελληνικά βουνά έφτασε στο τέλος της με την εκτέλεση των Κουμπαίων στις 28 Φεβρουαρίου 1930 στο Γουδί.
