Ένα μεγάλο αφιέρωμα για τη Μακρόνησο και την ιστορία_x000D_
της δημοσιεύει το γερμανικό περιοδικό Der Spiegel στην ηλεκτρονική του έκδοση.
Ένα μεγάλο αφιέρωμα για τη Μακρόνησο και την ιστορία της δημοσιεύει το γερμανικό περιοδικό Der Spiegel στην ηλεκτρονική του έκδοση. «Δυόμισι μίλια από το νότιο άκρο της Αττικής- η Μακρονήσος είναι το νησί των εξορισμένων. Με ερείπια που δεν περιγράφει κανένας ταξιδιωτικός οδηγός. Επειδή δεν είναι από την ένδοξη αρχαιότητα, αλλά από μια άλλη, σκοτεινή εποχή. Μόνο μία φορά το χρόνο έχει επισκέπτες. Η Μακρόνησος είναι έρημη, μόνο μερικά κατσίκα περιπλανιούνται στους λόφους. Το νησί αυτό άνοιξε ένα χάσμα στην ελληνική κοινωνία, βαθύ και ανυπέρβλητο, όπως ήταν για τους εξόριστους τα πέντε χιλιόμετρα νερού μεταξύ του νησιού και της ηπειρωτικής χώρας. Ένα ταμπού, μέχρι σήμερα» γράφει το Der Spiegel και ξεκινά την αφήγηση:
Η Μακρονήσος ήταν η “κόλαση”, το πιο γνωστό ελληνικό νησί εξορίας. Όταν η υπόλοιπη Ευρώπη ανάσαινε την επαύριο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, στα τέλη της δεκαετίας του ΄40, άνθρωποι σύρθηκαν εξόριστοι εδώ επειδή είχαν αγωνιστεί εναντίον του Χίτλερ και των συμμάχων του, επειδή ήταν στην αντίσταση. Όπως ο Γρηγόρης Ριζόπουλος, που σήμερα είναι σχεδόν 90 ετών.
«Με μετέφεραν εδώ τον Φεβρουάριο του 1948, μετά από κάποιο χρονικό διάστημα σε διάφορες φυλακές στην ηπειρωτική χώρα. Ήρθα με χειροπέδες. Είχα μόνο λίγα ρούχα και μια κουβέρτα. Τρία ολόκληρα χρόνια έμεινα στη Μακρόνησο, αισθάνθηκα σαν να πέρασε μια αιωνιότητα».
Όποιος τον κοιτάζει σήμερα δυσκολεύεται να φανταστεί τι έκανε τον Ριζόπουλο τόσο επικίνδυνο και τον έστειλαν στην εξορία. Ένας φιλικός παππούς με άσπρη γενειάδα, καθαρή ματιά, ευχάριστη, βαθιά φωνή.
Ονειρευόταν το σοσιαλισμό
Η δεκαετία του 1940 ήταν μια δύσκολη εποχή στην Ελλάδα. Μετά την εισβολή των Ιταλών και των Γερμανών, οι δυνάμεις του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ, ένας συνασπισμός κομμουνιστικών και σοσιαλιστικών οργανώσεων οργάνωσαν την αντίσταση. Σφαγές, εκατοντάδες κατεστραμμένα χωριά, λιμός- αυτές ήταν οι καταστροφικές συνέπειες του πολέμου. Κάποιες συντηρητικές δυνάμεις στη χώρα συνεργάστηκαν με τους Ναζί. Ως εκ τούτου, η Αριστερά βρήκε μεγάλη υποστήριξη στον πληθυσμό. Όταν η Βέρμαχτ έφυγε από τη χώρα το φθινόπωρο του 1944, μερικοί ονειρευόταν ένα σοσιαλιστικό κράτος.
Οι μεγάλες δυνάμεις, ωστόσο, αποφάσισαν διαφορετικά. Ο Βρετανός πρωθυπουργός Ουίνστον Τσόρτσιλ και ο Ιωσήφ Στάλιν αποφάσισαν τη διαίρεση της Νοτιοανατολικής Ευρώπης σε «σφαίρες επιρροής» Η Σοβιετική Ένωση θα είχε την υπεροχή στη Ρουμανία και τη Βουλγαρία και η Βρετανία στην Ελλάδα
Για μια στιγμή, φαινόταν σαν να μπορούσε να τελειώσει ο πόλεμος και στην Ελλάδα, να αποφευχθεί ένας εμφύλιος πόλεμος. Μια “κυβέρνηση εθνικής ενότητας” συγκροτήθηκε. Όλες οι ένοπλες οργανώσεις έπρεπε να διαλυθούν.
Οι Βρετανοί έφεραν τα δικά τους στρατεύματα στη χώρα και τους Έλληνες βασιλείς από την εξορία. Σύντομα, οι στρατιώτες και οι αξιωματικοί του δεξιού στρατοπέδου έγιναν μέρος του τακτικού στρατού, ενώ οι μαχητές του ΕΛΑΣ δεν έγιναν δεκτοί.
Αυτός είναι ο λόγος που έγιναν μαζικές διαδηλώσεις στην Αθήνα τον Δεκέμβριο του 1944. Η ελληνική αστυνομία άνοιξε πυρ σκοτώνοντας δεκάδες διαδηλωτές . Την άγρια 33ωρη μάχη κέρδισε η κυβέρνηση με βρετανική υποστήριξη. Το αποτέλεσμα της εξέγερσης του Δεκέμβρη (“Δεκεμβριανά») ανάγκασε το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο να εγκρίνει τον αφοπλισμό και τη διάλυση του ΕΛΑΣ στις 12 Φεβρουαρίου 1945. Αλλά δεν δέχτηκε την ήττα και αποσύρθηκε στα βουνά. Οι κομμουνιστές μποϊκοτάρισαν τις εκλογές τον Μάρτιο του 1946, και ένα βράδυ οι αντάρτες τους εισέβαλαν σε ένα αστυνομικό τμήμα καθιστώντας σαφές ότι ο πόλεμος συνεχίζεται.
Οι αρχές ξεκίνησαν ένα ανελέητο κυνήγι για τους κομμουνιστές και τους υποστηρικτές του ΕΛΑΣ. Αρκούσε μόνο η υποψία ότι ήταν κομμουνιστές, δηλαδή εγκληματίες και δολοφόνοι- όπως και με τον Γρηγόρη Ριζόπουλο.
Γεννήθηκε σε ένα χωριό κοντά στα σύνορα με την Αλβανία. Είχε 11 αδέλφια. Ο πατέρας, η μητέρα και ο μεγαλύτερος αδελφός του μετείχαν στην Αντίσταση ενάντια στους Γερμανούς κατακτητές.
«Ο αδερφός μου είχε πολεμήσει κατά της εισβολής των δυνάμεων του Άξονα και είχε προαχθεί σε αξιωματικό. Μετά την κατοχή συνέχισε τον αγώνα με μια ομάδα 120 ανταρτών. Έμαθε τη διδασκαλία του Μαρξ».
Στην αρχή του εμφυλίου, ο αδελφός του Ριζοπούλου εντάχθηκε στον Δημοκρατικό Στρατό.
«Ο αδελφός μου επέστρεψε στα βουνά, αυτή τη φορά ενάντια στο καθεστώς της Δεξιάς, για το Σοσιαλισμό . Τότε ήμουν 16. Ο πατέρας μου συνελήφθη, στη συνέχεια η μητέρα μου και ο ο αδελφός μου … Αρκετές φορές τους βασάνισαν».
Το 1947 απαγορεύτηκε το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο και το Κομμουνιστικό Κόμμα. Η κυβέρνηση κήρυξε κατάσταση έκτακτης ανάγκης και οι αρχές κυνήγησαν τους συμπαθούντες της Αριστεράς που είχαν θέσεις στη διοίκηση και το στρατό, τους φυλάκισαν, τους εξόρισαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης σε μέρη όπως η Μακρόνησος.
Το νησί είχε ήδη μια σκοτεινή ιστορία: Κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους του 1912-1913 υπήρχε εκεί ένα στρατόπεδο. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή έμειναν εκεί χιλιάδες πρόσφυγες, πολλοί πέθαναν σε απάνθρωπες συνθήκες.
“Είχαν μόνο ένα στόχο: να μας κάνουν να σπάσουμε”
Τον Φεβρουάριο του 1947, ο Μακρόνησος έγινε ο τόπος εξορίας για τους ανθρώπους για τους οποίους υπήρχαν υποψίες ότι συμπαθούσαν τους κομμουνιστές. Στο νησί υπήρχαν περίπου 27.000 στρατιώτες, 1.100 αξιωματικοί και 30.000 άμαχοι , συμπεριλαμβανομένων και γυναικών. Ο Γρηγόρης Ριζόπουλος έφτασε εκεί το 1948:
«Μας έφεραν εδώ με ένα και μόνο στόχο, να μας κάνουν να σπάσουμε, να υπογράψουμε μια “δήλωση μετανοίας”: ότι ο κρατούμενος απορρίπτει τον κομμουνισμό και το Κομμουνιστικό Κόμμα»
Οι κρατούμενοι ζούσαν κάτω από υπερβολική ζέστη ή κρύο μέσα σε σκηνές, είχαν λίγη τροφή ή νερό και έπρεπε να δουλέψουν σκληρά για να χτίσουν διάφορα οικήματα. Επιπλέον, έπρεπε να παρακολουθήσουν μαθήματα εθνικής και ηθικής διαπαιδαγώγησης. Συχνά τους χτυπούσαν. Εκατοντάδες πέθαναν από βασανιστήρια ή δολοφονήθηκαν.
Ποτέ δεν υπέγραψα, λέει ο Ριζόπουλος: «Πιστεύαμε στην παγκόσμια θεωρία του μαρξισμού, επειδή οι άνθρωποι πρέπει να ζουν έτσι. Μας χτυπούσαν ξανά και ξανά και μας έβαζαν στην απομόνωση, αλλά δεν σπάσαμε».
Στις 30 Αυγούστου 1949 τερματίστηκε ο ένοπλος αγώνας της Αριστεράς. Το 1961, οι τελευταίοι πολιτικοί κρατούμενοι έφυγαν από την Μακρόνησο. Η Ελλάδα παρέμεινε μέρος του δυτικού κόσμου, με την Αριστερά ως πολίτες δεύτερης κατηγορίας.
Μια ακόμα συγκλονιστική σύγκρουση κορυφώθηκε το 1967 με τη στρατιωτική δικτατορία. Η σοσιαλιστική κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου αναγνώρισε μόλις το 1982 τον αγώνα του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου ενάντια στους Γερμανούς κατακτητές ως Εθνική Αντίσταση.
Αλλά μέχρι σήμερα τα ελληνικά εγχειρίδια αποσιωπούν αυτά τα γεγονότα και τον εμφύλιο πόλεμο που είχε περίπου 50.000 νεκρούς και 700.000 εκτοπισμένους. Οι μαθητές στο μάθημα της ιστορίας σχετικά με τα αίτια των συγκρούσεων μαθαίνουν αυτό: «Τα σφάλματα και οι παραλείψεις και στις δύο πλευρές και η παρέμβαση ξένων δυνάμεων τελικά οδήγησαν στον εμφύλιο πόλεμο».
Η σημερινή κυβέρνηση της Ελλάδας, με επικεφαλής το αριστερό κόμμα του ΣΥΡΙΖΑ, θέλει να το αλλάξει. Τον Αύγουστο 2016 ο [τότε] υπουργός Παιδείας Νίκος Φίλης, δήλωσε: «Δεν πρέπει να υπάρχουν κενές σελίδες στην ιστορία (…) Τα υφιστάμενα σχολικά βιβλία δεν πρέπει να προσεγγίζουν τα σύγχρονα προβλήματα με αναστολές Πρέπει να βάλουμε όλα αυτά τα θέματα στην τρέχουσα συζήτηση για το πώς η ιστορία πρέπει να διδάσκεται στο μέλλον…»
Η Μακρονήσος είναι μια τέτοια “κενή σελίδα”. Το νησί είναι απρόσιτο για το κοινό, παρόλο που από το 1989 έχει χαρακτηριστεί προστατευόμενο εθνικό μνημείο. Μπορείτε να τα επισκεφτείτε μόνο μία φορά το χρόνο -με πλοίο, με τον Ριζόπουλο και άλλα μέλη του Πανελλήνιου Συλλόγου Αιχμαλώτων και Αγωνιστών της Μακρονήσου. Το αποκαλούν “ετήσιο προσκύνημα”.
Οι κόκκινες σημαίες και η “Διεθνής”
Σήμερα υπάρχουν σχέδια για να ξεφύγει το νησί από τη λήθη. Σύμφωνα με την πρόταση του προέδρου της Βουλής, Νίκου Βούτση, η Μακρόνησος πρόκειται να ανακηρυχθεί Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO – το πρώτο ελληνικό μνημείο του 20ού αιώνα. Μια επιτροπή πανεπιστημιακών, πρώην κρατουμένων και επιστημόνων θα πρέπει να προετοιμάσουν την αίτηση.
Αυτόν το Ιούνιο, χιλιάδες άνθρωποι επισκέφτηκαν και πάλι την Μακρόνησο. Έφτασαν μέχρι το άγαλμα: ένας γίγαντας με τη γροθιά του σηκωμένη, να μεταφέρει μια βαριά πέτρα, τα πόδια του δεμένα με αγκαθωτό σύρμα. Ο Ριζόπουλος είναι ο αρχιτέκτονας του μνημείου.
(ΑΠΕ ΜΠΕ)