Στην περίοδο της δηµοσιονοµικής προσαρµογής της χώρας (περίοδος µνηµονίων 2010-18) έγινε αποδεκτή λόγω των εκτάκτων δηµοσιονοµικών συνθηκών η ταχεία (µε όρους fast track) νοµοθέτηση διατάξεων και ρυθµίσεων που πλήττουν τον πυρήνα και βασικές επιταγές του ισχύοντος Συντάγµατος της Ελλάδας.
Μια από αυτές τις περιπτώσεις είναι η Ανεξάρτητη Αρχή ∆ηµοσίων Εσόδων (ΑΑ∆Ε). Παρά την αλλοίωση της συλλογικής µνήµης που επιχειρήθηκε ότι η αρχή αυτή είναι αποτέλεσµα του 3ου µνηµονίου, οφείλουµε να αποκαταστήσουµε την αλήθεια αφού οι καταγραφές και δεσµεύσεις για τη δηµιουργία αυτής της ανεξάρτητης αρχής, έστω και σε ηµιαυτόνοµη µορφή, έχουν αναληφθεί από την περίοδο του 2ου µνηµονίου (2012-14), ειδικότερα θέµατα αρµοδιοτήτων δευτερογενούς νοµοθέτησης, αρµοδιότητας του γενικού γραµµατέα ή διοικητή, καθώς και η µεταφορά προσωπικού από το υπουργείο Οικονοµικών στη νέα αρχή.
Από την αιτιολογική έκθεση του συστατικού νόµου της ΑΑ∆Ε προκύπτει ότι η αρχή αποτελεί νέα, υβριδική µορφή ανεξάρτητης αρχής που ακολουθεί µερικώς τον ν. 3051/2002 των συνταγµατικά κατοχυρωµένων ανεξάρτητων διοικητικών αρχών, όπως και χαρακτηριστικά αναφέρεται «νεώτερων νοµοθετικών κειµένων µε τα οποία έχουν συσταθεί ανεξάρτητες µη συνταγµατικά κατοχυρωµένες αρχές».
Συµπέρασµα, η ΑΑ∆Ε αποτελεί µη συνταγµατικά κατοχυρωµένη ανεξάρτητη διοικητική αρχή.
Επίσης, από την αιτιολογική έκθεση του ιδρυτικού νόµου προκύπτει ότι η δηµιουργία της αρχής αποσκοπεί στην απαλλαγή από κάθε είδους πολιτικές παρεµβάσεις στον κρίσιµο τοµέα των δηµόσιων εσόδων.
Ερωτήµατα:
Είναι η Ανεξάρτητη Αρχή ∆ηµοσίων Εσόδων ανεξάρτητη πολιτικών παρεµβάσεων;
Θεωρούµε την επιβολή και συλλογή φόρων κατεξοχήν πολιτική πράξη όπως προσδιορίζεται από το σύνταγµα;
Επιπρόσθετα, βάσει της αιτιολογικής έκθεσης υπάρχει η δυνατότητα υποβολής στρατηγικών προτάσεων και η παροχή στρατηγικών οδηγιών από τον υπουργό Οικονοµικών στην αρχή σχετικά µε τον στρατηγικό σχεδιασµό για την υλοποίηση της κυβερνητικής πολιτικής σε ζητήµατα που άπτονται των αρµοδιοτήτων της αρχής.
Ερώτηµα: Αλήθεια, πόσο συχνά λαµβάνει χώρα η παραπάνω πρόβλεψη ώστε να διασφαλίζεται η πολιτική διάσταση και ορθότητα της επιβολής αλλά και της συλλογής των φόρων και να είναι σύµφωνη µε το εφαρµοζόµενο κυβερνητικό πρόγραµµα κατά περίπτωση;
Από το άρθρο 26 του Συντάγµατος της Ελλάδας προβλέπεται ότι «H εκτελεστική λειτουργία ασκείται από τον Πρόεδρο της ∆ηµοκρατίας και την Κυβέρνηση». Σε σχέση µε την ΑΑ∆Ε παρατηρείται να ασκεί εκτελεστική λειτουργία αφού εκδίδει, µέσω των υπηρεσιών της δευτερογενή νοµοθεσία (αποφάσεις διοικητή, υπουργικές αποφάσεις και εγκυκλίους), ενώ την ίδια στιγµή προετοιµάζει για τον υπουργό Οικονοµικών φορολογικού περιεχοµένου νοµοθετήµατα. Είναι χαρακτηριστική η περίπτωση της πρόσφατης κωδικοποίησης του Κώδικα Φορολογικής ∆ιαδικασίας που προβλέπει δεκάδες αποφάσεις διοικητή ΑΑ∆Ε για να εφαρµοστεί.
Συµπέρασµα: Ο διοικητής της ΑΑ∆Ε ασκεί εκτελεστική εξουσία χωρίς να είναι µέλος της κυβέρνησης.
Οι υπάλληλοι της ΑΑ∆Ε, αν και κατά τον νόµο θεωρούνται δηµόσιοι υπάλληλοι, βρίσκονται σε ένα «µετέωρο υπαλληλικό status», υπάρχουν συχνές ανακοινώσεις συνδικαλιστικών φορέων τους αλλά και δηµοσιεύµατα για µια σειρά από ζητήµατα διαχείρισης προσωπικού, όπως αξιολόγησης, συστήµατος προαγωγών, αξιολογήσεων µέσω συνεντεύξεων, επίτευξης στόχων και διαµοιρασµού µπόνους επίτευξης στόχων, συνθηκών εργασίας κυρίως στις νέου τύπου κεντρικοποιηµένες υπηρεσίες της αρχής.
Ερώτηµα: Απολαµβάνει ο εργαζόµενος της ΑΑ∆Ε τις πρόνοιες του δηµόσιου υπαλλήλου όπως προκύπτουν από το σύνταγµα και τη λοιπή κείµενη νοµοθεσία;
Συχνά έρχονται στο φως της δηµοσιότητας αναφορές για την επιλογή και στόχευση των φορολογικών ελέγχων, τις µεθόδους που ακολουθούνται, τα κριτήρια επιλογής υποθέσεων προς έλεγχο και την αντικειµενικότητα ή υποκειµενικότητα που ακολουθείται σε αυτήν τη λειτουργία ζωτικής σηµασίας για την ΑΑ∆Ε αλλά και για την εµπέδωση αισθήµατος εµπιστοσύνης µεταξύ ΑΑ∆Ε και φορολογουµένων.
Ερώτηµα: Είναι πλήρως αντικειµενικές οι µέθοδοι επιλογής φορολογικών υποθέσεων προς έλεγχο;
Πλέον οδηγούµαστε χρονικά στην πρώτη δεκαετία ζωής της ΑΑ∆Ε, ταυτόχρονα όµως αποµακρυνόµαστε χρονικά και από τις ταραγµένες περιόδους των προγραµµάτων δηµοσιονοµικής προσαρµογής, περιόδους που υπήρξαν νοµοθετικοί πειραµατισµοί που παράγουν αποτελέσµατα ως σήµερα, µε αποτέλεσµα να περιοριστούν ή να τεθούν υπό αµφισβήτηση συνταγµατικές προβλέψεις. Πρέπει να γίνει κοινό κτήµα όλων των πολιτικών δυνάµεων η επανεξέταση του υβριδικού χαρακτήρα της ΑΑ∆Ε, που αποτελεί κατ’ επίφαση ανεξάρτητη αρχή, µη συνταγµατικά κατοχυρωµένη, της αδυναµίας των εργαζοµένων να απολαµβάνουν τις πρόνοιες και διαφανείς διαδικασίες των υπόλοιπων δηµόσιων υπαλλήλων, µέσω της θεσµικής παρακολούθησης από τον ΑΣΕΠ της εµπέδωσης εµπιστοσύνης µεταξύ φορολογουµένου και φορολογικής διοίκησης ότι όλα πραγµατοποιούνται –των φορολογικών ελέγχων συµπεριλαµβανοµένων– µε τον ορθότερο και αντικειµενικότερο τρόπο.
Η επιβολή και συλλογή φόρων αποτελεί κατεξοχήν πολιτική πράξη στο πλαίσιο της οποίας οι πολίτες κρίνουν τις κυβερνήσεις που ψηφίζουν και ως τέτοια θα πρέπει να παραµείνει και όχι ως καθαρά τεχνοκρατική διαδικασία που διενεργείται από ένα µη πολιτικό υποκείµενο, τον διοικητή ΑΑ∆Ε, και στην οποία η κυβέρνηση δεν µπορεί να παρέµβει στο πλαίσιο υλοποίησης του προγράµµατος οικονοµικής πολιτικής για το οποίο ψηφίστηκε και για το οποίο αξιολογείται από τους πολίτες.
