Το αν έπρεπε ή όχι να υπογραφεί η Συμφωνία της Βάρκιζας με τους όρους που περιλάμβανε είναι ένα ζήτημα το οποίο έχει απασχολήσει διαχρονικά την Αριστερά – και όχι μόνο – από ανώτερα κομματικά στελέχη έως τη βάση.
Η συζήτηση επανέρχεται πιο έντονα σε εποχές κρίσης, οπότε η Βάρκιζα γίνεται συνώνυμο με την παράδοση της χώρας στον ταξικό εχθρό και τη συνθηκολόγηση άνευ όρων που ματαιώνει τις ελπίδες των πολλών και προμηνύει (νέα) δεινά για τις λαικές τάξεις. Κρίσεις, επικρίσεις, κριτική και αυτοκριτικές, λαθολογία και παραϊστορικές υποθέσεις του τι θα γινόταν αν. Τι θα γινόταν αν δεν είχε υπογραφεί η Βάρκιζα; Αν συνέχιζε ο ένοπλος αγώνας του ΕΛΑΣ εναντίον των Βρετανών και της κυβέρνησης εκτός Αθήνας; Αν είχε εισακουστεί ο Άρης Βελουχιώτης; Αν ο ΕΛΑΣ δεν παρέδιδε τα όπλα.
Γοητευτικές, πράγματι, υποθέσεις με το πλεονέκτημα της εκ των υστέρων γνώσης. Αυτή ακριβώς η ύστερη γνώση – η γνώση ότι το Αριστερό, κομμουνιστικό, αν θέλετε ή ΕΑΜικό, αν το πάμε πλατύτερα, κίνημα υπέστη τρομοκρατικές διώξεις, επίσημη και ανεπίσημη, υπό κρατικό μανδύα, καταστολή η οποία οδήγησε τους μισούς στα σίδερα και όσους ξέφυγαν στα βουνά και στο δεύτερο αντάρτικο, στον αιματηρό εμφύλιο, στην ήττα, την υπερορία και το παρακράτος της εθνικοφροσύνης είναι που κάνει τη Βάρκιζα τη ρίζα του κακού για την Αριστερά.
Και είναι ακριβώς αυτή η στερνή γνώση που κάνει κάποιους να αποτυπώνουν χρόνια αργότερα, μετά την ήττα, τις διαφωνίες τους και τις εκτιμήσεις τους για το τι θα έπρεπε να είχε γίνει.
Στην Ιστορία ωστόσο είμαστε υποχρεωμένοι να πορευτούμε με το τι τελικά έγινε.
