Τέχνη, πολιτική, αγώνας για τα αιτήματα της νέας γενιάς έχουν κάθε χρόνο, μισό αιώνα τώρα, ένα σταθερό σημείο συνάντησης με το όραμα όσων επιμένουν ότι αξίζει να μη σβήσει «το φως που καίει» προς τον δρόμο για μια κοινωνία χωρίς εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο. Ανθεκτικό το 50χρονο νήμα του Φεστιβάλ της ΚΝΕ – «Οδηγητή», που φτιάχνεται από όσους και όσες πιστεύουν ότι ο κομμουνισμός είναι η νιότη του κόσμου, όχι όμως ερήμην αλλά ως κομμάτι των ανθρώπων της εργασίας. Ενα κάλεσμα να… μπερδευτούν τα όνειρα για το δίκιο με ό,τι ενώνει, δηλαδή με τον πολιτισμό. Οπως στο 1ο Φεστιβάλ ΚΝΕ – «Οδηγητή», την πρώτη χρονιά μετά την πτώση της χούντας. Τότε που ανακατεύτηκαν στο γήπεδο του Ζωγράφου γενιές κομμουνιστών και άλλων αγωνιστών ύστερα από 30 χρόνια παράνομης δράσης του ΚΚΕ και αγώνων σε βουνό, φυλακές, εξορίες, με νέους που διψούσαν για ελευθερία και τέχνη, για έναν άλλο κόσμο.
Δεν είναι τυχαίο που στο 50ό Φεστιβάλ ο γγ του ΚΚΕ Δημήτρης Κουτσούμπας και ο γραμματέας της ΚΝΕ Θοδωρής Κωτσαντής έχουν τη σκυτάλη της κόκκινης γιορτής που δόθηκε χέρι με χέρι από χιλιάδες ανθρώπους. Ποια ήταν η έμπνευση για το 1ο Φεστιβάλ (19-21 Σεπτέμβρη 1975) στο γήπεδο Ζωγράφου; Το απάντησε κατά την πρόσφατη ομιλία του στον ίδιο χώρο πριν από λίγες ημέρες ο τότε γραμματέας της ΚΝΕ και σήμερα μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ Δημήτρης Γόντικας: «Οι εμπειρίες που έφερε μια αντιπροσωπεία της ΚΝΕ που είχε πάει στο Παρίσι στο Φεστιβάλ της “Ουμανιτέ”, εφημερίδας του Γαλλικού ΚΚ. Η συντρόφισσα Ιωάννα Καρυστιάνη που ήταν στην αντιπροσωπεία θα το θυμάται, είναι σήμερα μαζί μας, όπως επίσης μαζί μας είναι σήμερα και άλλα επιτελικά στελέχη των φεστιβάλ, ο σύντροφος Θανάσης Σκαμνάκης, η συντρόφισσα Τέα Βασιλειάδου κ.ά. Πήραμε την ιδέα, το όνομα φεστιβάλ, αλλά τα προσαρμόσαμε στα δικά μας δεδομένα και σχεδιασμούς και έτσι ξεκίνησε». Μετείχαν δεκάδες καλλιτέχνες, όπως οι Νίκος Ξυλούρης, Χρήστος Λεοντής, Σωτηρία Μπέλλου, ενώ ξεχώρισε η έκθεση ειδών λαϊκής τέχνης με δημιουργίες κομμουνιστών/στριών σε εξορίες και φυλακές.
Εκτοτε, χιλιάδες έδωσαν το παρών στην κόκκινη πολιτεία χρόνο τον χρόνο. Το 1976, στο 2ο Φεστιβάλ, μετείχαν οι Γιάννης Ρίτσος, Ελλη Αλεξίου, Ζήσης Σκάρος, ενώ ο Μάνος Λοΐζος παρουσίασε πρώτη φορά τη συλλογή εργατικών τραγουδιών «Τα τραγούδια μας». Την ίδια χρονιά στο 1ο Συνέδριο της ΚΝΕ ο Χαρίλαος Φλωράκης ως α΄ γραμματέας του ΚΚΕ σημείωσε ότι προϋποθέσεις για τη μαζικοποίηση του φεστιβάλ είναι η συστηματική πάλη για την ικανοποίηση των ζωτικών αιτημάτων των νέων και το ξεδίπλωμα ενός πλατύτερου προοδευτικού πολιτιστικού κινήματος. Από το 1977 έως και το 1987 οι εκδηλώσεις του φεστιβάλ διοργανώθηκαν στο Περιστέρι.
Το 1980 το 6ο Φεστιβάλ σημαδεύεται από τη δολοφονία της φοιτήτριας της Παντείου και μέλους της ΚΝΕ Σωτηρίας Βασιλακοπούλου έξω από το εργοστάσιο της ΕΤΜΑ. Στη μνήμη της ο Γ. Ρίτσος απήγγειλε ποίημά του για εκείνη, ενώ ο Γιάννης Μαρκόπουλος παρουσίασε το νέο έργο του «Προσκυνώ τη χάρη σου λαέ μου», που το αφιέρωσε στην ΚΝΕ.
Το 1987 διοργανώθηκε η μεγαλύτερη ως τότε συναυλία ρέγκε μουσικής στην Ελλάδα, ενώ το 1988 το φεστιβάλ είχε διάρκεια εννέα μέρες και έγινε στο Αλσος Βεΐκου.
Το τέλος της δεκαετίας του ’80 σημαδεύεται από δύο διασπάσεις. Στο 15ο Φεστιβάλ (1989) αποτυπώνεται η αποχώρηση τμήματος του ΚΚΕ και της ΚΝΕ με αφορμή τη δεξιά στροφή με τον ΣΥΝ, μεταξύ των οποίων ο τότε γραμματέας της ΚΝΕ Γιώργος Γράψας, και οι εκδηλώσεις του 16ου Φεστιβάλ περιορίστηκαν το διήμερο 6-7 Σεπτέμβρη 1990. Εκτοτε η ΚΝΕ ανασυγκροτήθηκε και το φεστιβάλ επανήλθε στον ρυθμό του και εμπλουτίστηκε.
Το 2010 μεταφέρθηκε στο Πάρκο Τρίτση στο Ιλιον και ένα χρόνο αργότερα (37ο) ο Δημήτρης Μητροπάνος έκανε την τελευταία του εμφάνιση σε φεστιβάλ στο αφιέρωμα για τον Οδυσσέα Ελύτη. Το 2013 στο επίκεντρο της συζήτησης βρέθηκε η δολοφονία του Παύλου Φύσσα από τους χρυσαυγίτες την προηγούμενη μέρα της έναρξης του 39ου φεστιβάλ. Πέντε χρόνια αργότερα ο Θάνος Μικρούτσικος έδωσε την τελευταία του συναυλία στη σκηνή του 45ου Φεστιβάλ.
Το 2021 σημαδεύτηκε από το έργο του Μίκη Θεοδωράκη που είχε φύγει από τη ζωή λίγες μέρες πριν.
Το φεστιβάλ που όρισε την ΚΝΕ
Θανάσης Σκαμνάκης
Μέλος του Γραφείου του ΚΣ της ΚΝΕ και υπεύθυνος για το φεστιβάλ έως το 1983, δημοσιογράφος
Το φεστιβάλ είναι ίσως από εκείνες τις σπάνιες στιγμές της Ιστορίας όπου μια ιδέα, που καλά καλά δεν έχεις καταλάβει τη σημασία της, εκτοξεύεται σε μια διάρκεια και ένα ύψος δυσθεώρητο. Από ένα μεσημέρι στα έρημα γραφεία όπου τρεις άνθρωποι άκουγαν την αφήγηση για το φεστιβάλ της «Ουμανιτέ», καλοκαίρι του 1974, ξεκίνησε η σκέψη και έγινε πράξη την επόμενη χρονιά στου Ζωγράφου, τον Σεπτέμβρη του 1975. Εκ των ενόντων και από εκεί έφτασε να γίνει ένας θεσμός που ήδη συμπληρώνει 50 χρόνια, διαπερνώντας και ενσωματώνοντας πολιτικές εντάσεις και συγκρούσεις, κρίσεις, ανατάσεις και πτώσεις. Το φεστιβάλ δεν ορίστηκε από την ΚΝΕ, απλώς με τη σειρά του την όρισε. Εγινε σημείο αναφοράς της δράσης της και κυρίως της έδωσε την τρομακτική ώθηση που γνώρισε στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του ’70 και έτεινε να διαμορφώνει (ή, πιο σεμνά, προσπαθούσε να το κάνει) μια αμφίδρομη και ουσιαστική σχέση με το καλλιτεχνικό έργο, με τους καλλιτέχνες, την πολιτισμική αναζήτηση, τα ρεύματα της αμφισβήτησης. Οχι η τέχνη σαν ακολούθημα της πολιτικής, αλλά η πολιτική και η τέχνη σαν συστατικά στοιχεία του κοινωνικού γίγνεσθαι και της αναζήτησης ενός κόσμου ανθρώπινου και ευαίσθητου. Το πόσο το πέτυχε ή το πετυχαίνει είναι ζήτημα να αξιολογηθεί. Τα πράγματα δεν είναι ποτέ μονοσήμαντα, είτε από την πλευρά των ιστορικών συνθηκών είτε από την πλευρά των υποκειμένων: πολιτικών, καλλιτεχνών, θεωρητικών κ.λπ.
Το φετινό φεστιβάλ θα γράψει τη δική του ιστορία
Θοδωρής Κωτσαντής
Γραμματέας του ΚΣ της ΚΝΕ
Με χαρά και περηφάνια τα μέλη και οι φίλοι της ΚΝΕ θα υποδεχτούμε σε λίγες μέρες το 50ό Φεστιβάλ ΚΝΕ – «Οδηγητή» που θα ανοίξει την αυλαία του για τους χιλιάδες επισκέπτες του στο πάρκο Τρίτση, στο Ιλιον, στις 18-21 Σεπτέμβρη. Τις μέρες που απομένουν βάζουμε όλοι τα δυνατά μας για να είναι το 50ό Φεστιβάλ αντάξιο της ιστορικής του διαδρομής, να επιβεβαιώσει τον «τίτλο» του ως το πιο μεγάλο πολιτικό – πολιτιστικό γεγονός της χώρας. Φιλοδοξούμε το φετινό φεστιβάλ να είναι ακόμη πιο όμορφο, πρωτότυπο, μαζικό και ανατρεπτικό. Η μεγάλη ανταπόκριση του λαού και της νεολαίας στις εκδηλώσεις που έχουν πραγματοποιηθεί έως τώρα, το αναβαθμισμένο πρόγραμμά του, η συμμετοχή περισσότερων καλλιτεχνών, όπως και αντιπροσώπων περισσότερων κομμουνιστικών νεολαιών από όλο τον κόσμο είναι προάγγελος για την επιτυχία του. Είμαστε βέβαιοι ότι οι νέοι και οι νέες της χώρας μας θα αγκαλιάσουν το φεστιβάλ της ΚΝΕ και του «Οδηγητή» όπως κάθε χρόνο. Γιατί ξέρουν ότι εκεί όχι μόνο θα διασκεδάσουν αλλά θα βρουν και απαντήσεις στις αγωνίες και στους προβληματισμούς τους, θα πάρουν ανάσες αισιοδοξίας και ελπίδας. Σε αυτήν τη μεγάλη γιορτή της νεολαίας θα ανταμώσουν ξανά οι χιλιάδες νέοι και νέες που το προηγούμενο διάστημα πάλεψαν πλάι πλάι στις μεγάλες απεργίες, στους χώρους δουλειάς, στις κινητοποιήσεις των φοιτητών, στις μάχες για να σωθούν ζωές, περιουσίες και η φύση από την εμπρηστική πολιτική του αστικού κράτους. Θα βρεθούν τελικά όλοι όσοι, μαζί με το ΚΚΕ, αποτέλεσαν τη μόνη πραγματική αντιπολίτευση και στρίμωξαν την πολιτική της ΕΕ, της κυβέρνησης της ΝΔ, των άλλων αστικών κομμάτων. Ιδιαίτερα φέτος, που τα σύννεφα του πολέμου πυκνώνουν, στο φεστιβάλ θα βρεθούν όλοι όσοι θέλουν να δηλώσουν την αντίθεσή τους στην πολεμική εμπλοκή της χώρας μας σε δύο πολέμους, στην Ουκρανία και τη Μέση Ανατολή. Να εκφράσουν την αλληλεγγύη στον ηρωικό λαό της Παλαιστίνης που σφαγιάζεται από το κράτος-τρομοκράτη Ισραήλ. Σε λίγες μέρες λοιπόν θα γιορτάσουμε τα 50 χρόνια του Φεστιβάλ ΚΝΕ – «Οδηγητή» με μια μεγάλη γιορτή του πολιτισμού και μια μεγάλη διαδήλωση διεθνιστικής αλληλεγγύης και πάλης για τα σύγχρονα δικαιώματα του λαού και της νεολαίας. Και είμαστε σίγουροι πως το φετινό φεστιβάλ θα γράψει τη δική του ιστορία!
Διαβάστε επίσης
Φαραντούρης στο documentonews.gr: Σκέφτομαι σοβαρά να είμαι υποψήφιος αλλά μόνο με όρους ενότητας
Η Δώρα Χρυσικού στο Documento: «Δεν έχουμε τελειώσει με τον φασισμό»
Σοκ στον Βόλο: Χτύπησε με ψαροντούφεκο τον πατέρα του – Διαπέρασε το κρανίο η τρίαινα