Aν τα σχέδια του δημάρχου της Θεσσαλονίκης για την ανάπλαση της πλατείας Αριστοτέλους είχαν προλάβει να υλοποιηθούν, ο πρωθυπουργός κατά την πρόσφατη επίσκεψή του θα φορούσε κελεμπία, θα καθόταν κάτω από έναν φοίνικα και θα μοίραζε 50 giga στους περαστικούς πιτσιρικάδες. Θα ακουγόταν ψιθυριστή και η φωνή κάποιου συμβούλου: «Βάλε και μια μεγάλη πίτσα για τα παιδιά, κυρ Στέφανε». Το τηλεμάρκετινγκ που στήθηκε ήταν βέβαια πολύ κατώτερο σε επαγγελματισμό από του Ριχάρδου που αγοράζει χρυσό σε τιμή κοσμήματος.
Το πραγματικό όμως χρυσάφι της πόλης είναι οι θαμμένοι θησαυροί της και οι κάτοικοι βλέποντας τα πρώτα ευρήματα που επανατοποθετούνται και μοιάζουν περισσότερο με βιτρίνα καταστήματος μιλάνε για προσομοίωση και όχι για αυθεντικότητα.
Παρά την κατακραυγή διεθνών οργανισμών και μουσείων, παρά τις διαφωνίες ιστορικών και αρχαιολόγων, η κυβέρνηση εφαρμόζει απαρέγκλιτα το πρόγραμμά της και ως προς τον πολιτισμό, που υπάρχει μόνο όταν συνδέεται με τον τουρισμό και τις κατασκευαστικές εταιρείες. Οι διαδηλώσεις διαμαρτυρίας από την Κίνηση Πολιτών την προηγούμενη βδομάδα πέρασαν στο ντούκου από τα συστημικά κανάλια. Γιατί άλλωστε να ασχοληθούν με όσους νοιάζονται για την πολιτιστική κληρονομιά; Προτιμούν να προβάλλουν τα ψεύτικα λόγια παρά τις αλήθειες που φιμώνονται. Ζούμε στη χώρα με τη χαμηλότερη εμπιστοσύνη στα ΜΜΕ πανευρωπαϊκά, στην οποία αποκλείονται δημοσιογράφοι αντιπολιτευτικών εφημερίδων, στη χώρα όπου ο Πορτοσάλτε και ο Αυγερόπουλος δηλώνουν το ίδιο επάγγελμα. Η πλειοψηφούσα κατηγορία του πρώτου πιστεύει ότι ο ιδιωτικός πλουτισμός και οι μπίζνες είναι πιο σημαντικές από τη μειονότητα των γραφικών που βγαίνουν στους δρόμους.
Ωστόσο οι αρχαιότητες του μετρό είναι η απόδειξη πως η Θεσσαλονίκη υπήρξε κοσμοπολίτικη, ένα παλίμψηστο με αρχαίους ναούς και ρωμαϊκές αψίδες, με μακεδονικά κτερίσματα και βυζαντινές εκκλησιές, με μουσουλμανικά τεμένη και εβραϊκές συναγωγές, με βενετσιάνικα κάστρα και προσφυγικές κατοικίες. Ο κατακερματισμός των αρχαιοτήτων εν πολλοίς ισοδυναμεί με την τάση κατακερματισμού της Ιστορίας. Στον χυλό της μετανεωτερικότητας δεν χωράει καμία συνοχή, καμία συνέχεια. Το παγανιστικό κομμάτι εξοβελίζεται και από τη βυζαντινή περίοδο τονίζεται μόνο η όψιμη που σχετίζεται με τον μυστικισμό, την εσωστρέφεια και τη θρησκοληψία.
Ιδια αντίληψη διέπει και το φαντασιακό του Κωνσταντίνου Ζέρβα, που θέλει να κάνει τον δήμο του ένα μικρό Ντουμπάι και να αποκόψει την ιστορικότερη πλατεία από το παρελθόν της. Οι ενστάσεις δεν είναι μόνο για την αισθητική, αλλά κυρίως γιατί δεν χρειαζόταν τέτοιο φαραωνικό έργο αφού υπάρχουν άλλες πολύ πιο πιεστικές προτεραιότητες. Ο Γάλλος αρχιτέκτονας Εμπράρ, όταν του είχε αναθέσει ο Βενιζέλος τον σχεδιασμό της πόλης μετά τη μεγάλη πυρκαγιά του 1917, είχε λάβει υπόψη τα στοιχεία που θα αναδείκνυαν την ταυτότητά της και θα ήταν ενταγμένα στον πολεοδομικό της ιστό. Η μακέτα που βραβεύτηκε την αντιμετωπίζει ως μεμονωμένο χωρικό απόσπασμα και όχι ως οργανικό τμήμα της πόλης.
Αλλά η αρχιτεκτονική, και ειδικά αυτή του φωτορεαλισμού και του θεάματος, δεν είναι προορισμένη για να θεραπεύει το σύμπλεγμα μειονεξίας ότι δεν είμαστε Ευρωπαίοι αν δεν έχουμε σιντριβάνια. Οταν όμως είναι πολλά τα λεφτά που θα δαπανηθούν θα βρεθεί και κάποιος που θα εισάγει καμήλες για να τις δένουν στις ουασινγκτόνιες.
H Χρύσα Κακατσάκη είναι φιλόλογος ιστορικός Τέχνης
