Από τη μια οι ατελείωτες ουρές για τον Σεμπάστιαν Φίτζεκ και από την άλλη οι εκδότες που αναφέρουν πως η προσέλευση και οι πωλήσεις φέτος ήταν πεσμένες σε σχέση με πέρυσι.
Όποιος το περασμένο σαββατόβραδο επισκέφτηκε τη ΔΕΘ-Helexpo πιθανότατα να είχε την αίσθηση ότι η 20ή Διεθνής Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης που διεξαγόταν εκεί (16-19 Μαΐου) είχε τεράστια επιτυχία. Κι αυτό γιατί από τις επτά το βράδυ και για τρεις ώρες υπήρξε ένα κύμα υπερ-ενθουσιωδών αναγνωστών –κυρίως νεαρής ηλικίας– οι οποίοι επισκέφθηκαν τον χώρο για να δουν από κοντά τον δημοφιλή Γερμανό συγγραφέα Σεμπάστιαν Φίτζεκ. Αυτή όμως είναι μια από τις πολλές εικόνες του τετραημέρου και δεν ανταποκρίνεται σε εκείνη που έχουν όλοι. Αρκετοί εκδότες ανέφεραν ότι φέτος ο κόσμος ήταν λιγότερος από πέρυσι και ότι αυτό φάνηκε και στις πωλήσεις που για πολλούς δεν ήταν καν ικανοποιητικές. Επίσης αρκετά σχολιάστηκε ότι οι επισκέπτες που κρατούσαν καφέ στο χέρι ήταν πολύ περισσότεροι από εκείνους που κρατούσαν τσάντες με βιβλία.
Ωστόσο, σημειώθηκε αθρόα προσέλευση στις συζητήσεις. Συγκεκριμένα, από το μεσημέρι και μετά πολύ δύσκολα έβρισκε να κάτσει κάποιος στις περισσότερες αίθουσες ενώ σε πάρα πολλές περιπτώσεις υπήρχε κοινό που παρακολουθούσε όρθιο. Μια τέτοια στιγμή ήταν και η συζήτηση του Ζουλφί Λιβανελί με τον Γιώργο Σκαμπαρδώνη, πάνω στο νέο βιβλίο του Τούρκου συγγραφέα, με τίτλο «Στη ράχη της τίγρης» (εκδ. Πατάκη, μτφρ. Φραγκώ Καράογλαν). Ενώ είχε προγραμματιστεί να υπάρχει ταυτόχρονη μετάφραση από τα τουρκικά, τα ακουστικά δεν έφτασαν για όλους. Έτσι ο Λιβανελί πήρε την πρωτοβουλία να μιλήσει αγγλικά ώστε να μπορεί να τον κατανοήσει ένα πολύ μεγαλύτερο μέρος του κοινού. Επίσης σημαντικές στιγμές της έκθεσης ήταν η συζήτηση με τον Ιταλό συγγραφέα Φάμπιο Στάσι, τον ομοεθνή του Κάρλο Λουκαρέλι, την Αμερικανίδα Κάρα Χόφμαν, αλλά και εκείνη με τον Σλοβένο Ντράγκο Γιάντσαρ που όμως έγινε την πρώτη μέρα με το άνοιγμα της έκθεσης κι έτσι χάθηκε η ευκαιρία να την παρακολουθήσει ένα ακόμη μεγαλύτερο κοινό.
Πολύς κόσμος επίσης παρακολούθησε και τις συζητήσεις για τα βιβλία της Λένας Διβάνη, του Ισίδωρου Ζουργού, του Πάνου Σόμπολου κ.ά. ενώ ιδιαίτερο ενδιαφέρον είχαν οι συνομιλίες γύρω από την τεχνητή νοημοσύνη και τη σχέση της με τον χώρο του βιβλίου, τον ρόλο της μετάφρασης ως μέσο προώθησης της λογοτεχνίας, τη θέση των γυναικών στον εκδοτικό χώρο και πολλές άλλες.
Οι πολιτικοί που έδωσαν το «παρών»
Στην έκθεση, στο πλαίσιο της οποίας έγιναν 550 εκδηλώσεις, έδωσαν το παρών βιβλιόφιλοι από τη Θεσσαλονίκη, επαγγελματίες από όλη την Ελλάδα αλλά και πολιτικοί. O πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ Στέφανος Κασελάκης κατέφτασε στην έκθεση το βράδυ του Σαββάτου την ώρα που στην αίθουσα «Γιώργος Ιωάννου» μιλούσε ο βουλευτής της Νέας Αριστεράς Ευκλείδης Τσακαλώτος για το βιβλίο του «Οι αξίες και η αξία της Αριστεράς». Δεν είναι γνωστό αν είχε προγραμματιστεί ή έτυχε να έρθει εκείνη την ώρα αλλά το timing συζητήθηκε. Το «παρών» στην έκθεση έδωσε και ο Υφυπουργός Πολιτισμού, αρμόδιος για θέματα Σύγχρονου Πολιτισμού Χρίστος Δήμας (την Πέμπτη εγκαινίασε την 20ή ΔΕΒΘ), ο Πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ, Νίκος Ανδρουλάκης, η επικεφαλής της Πλεύσης Ελευθερίας Ζωή Κωνσταντοπούλου, ο ευρωβουλευτής και Γραμματέας του κόμματος ΚΟΣΜΟΣ, Πέτρος Κόκκαλης, ο επικεφαλής του κόμματος Δημοκράτες, Ανδρέας Λοβέρδος και ο Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Μαργαρίτης Σχοινάς.
Οι επίσημες εκτιμήσεις και οι ενστάσεις
Χτες ο πρόεδρος Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού (ΕΙΠ), Νίκος Κούκης, μιλώντας στους δημοσιογράφους έκανε μια πρώτη εκτίμηση. Είπε πως το κατώφλι της έκθεσης πέρασαν 90-100 χιλιάδες επισκέπτες. Παρόλα αυτά αρκετοί ήταν οι εκδότες που σχολίασαν πως η εκτίμηση ήταν υπεραισιόδοξη. Τελικά, σύμφωνα με τα στοιχεία που παρέθεσαν σήμερα οι υπεύθυνοι της έκθεσης, η επισκεψιμότητα κυμάνθηκε στα 85.000 άτομα. Κάτι που θεωρούν ικανοποιητικό, αν συνυπολογιστεί ο χτεσινοβραδινός ποδοσφαιρικός αγώνας και το κλείσιμο του κέντρου της πόλης.
Κατά τη διάρκεια της έκθεσης κάποιοι εκδότες μοίραζαν στα περίπτερά τους ανακοίνωση στην οποία σημειώνονταν επιγραμματικά οι ενστάσεις που είχαν αποστείλει πριν από λίγες μέρες οι ενώσεις τους (Ένωση Ελληνικού Βιβλίου, Σύλλογος Εκδοτών Βιβλίου Αθηνών, Σύλλογος Εκδοτών Επιστημονικού Βιβλίου, ανεξάρτητος Σύλλογος Εκδοτών Βιβλίου, Σύνδεσμος Εκδοτών Βορείου Ελλάδος) με επιστολή στα ΜΜΕ.
Σε αυτή έκαναν λόγο για απαξίωση της Διεθνούς Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης από τους διοργανωτές της, για αποκλεισμό των εκδοτών από τη διοργάνωση, καθώς και για απροειδοποίητη και αδικαιολόγητα υπέρογκη αύξηση τιμών από τη Helexpo, χωρίς οι υποδομές και οι υπηρεσίες να είναι αντίστοιχες. Όπως αναφέρουν στην ανακοίνωση όλα αυτά τους αναγκάζουν να απέχουν από τις επόμενες εκθέσεις.
Σχετικά με την έκθεση και τον νέο φορέα για το βιβλίο
Στην ενημέρωση προς τους δημοσιογράφους που έγινε την Κυριακή το μεσημέρι, λίγες ώρες πριν από το τέλος της έκθεσης ο κ. Νίκος Κούκης ρωτήθηκε αν είναι η τελευταία φορά που η διοργάνωση γίνεται από το ΕΙΠ. Όπως εξήγησε, το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού μετασχηματίζεται σε Ελληνικό Ίδρυμα Βιβλίου και Πολιτισμού το οποίο σύμφωνα με τον νέο νόμο θα αναλάβει την έκθεση από το επόμενο έτος. Ξεκαθάρισε επίσης ότι στο νέο διοικητικό συμβούλιο δεν επιτρέπεται να είναι μέλος κανένας πρόεδρος ένωσης εκδοτών. Στην ερώτηση ποιος θα εκπροσωπεί τους εκδότες, ο κ. Κούκης απάντησε ότι αυτό θα πρέπει να το ρυθμίσουν μεταξύ τους.
Σχετικά με την αδιαφάνεια σε ό,τι αφορά τη διάθεση των κονδυλίων, που καταγγέλθηκε πριν από λίγες μέρες από τους εκδότες ο κ. Κούκης δήλωσε: «Το ΕΣΠΑ είναι τετραετές πρόγραμμα. Κάθε χρόνο παίρνουμε 400 χιλιάδες ευρώ. Από αυτά τα χρήματα οι 125 χιλιάδες είναι το ενοίκιο που δίνουμε στη HELEXPO. Σας φαίνονται οι υπόλοιπες 285 χιλιάδες τεράστιο ποσό; Εμείς οφείλουμε να διαχειριστούμε το ποσό αυτό σε φιλοξενίες, προβολή, κατασκευές, ομάδα έργου, αμοιβές προσωπικού κ.λπ. Το 2006 το ΕΚΕΒΙ είχε λάβει για την έκθεση 900 χιλιάδες ευρώ. Σας το λέω για να καταλάβετε τις διαφορές – αυτά όλα υπάρχουν καταγεγραμμένα. Άρα δεν μιλάμε για τεράστια ποσά».
Σχετικά με την ψηφιακή έκθεση για την οποία έγινε πολύς λόγος και τελικά δεν πραγματοποιήθηκε, ο κ. Κούκης εξήγησε πως δεν σχετίζεται με το ΕΣΠΑ αλλά είναι πρόγραμμα του Ταμείου Ανάκαμψης. Όλοι οι διαγωνισμοί που γίνονται είναι διεθνείς, όπως είπε και εξήγησε πως κατατίθεται πρόταση με βάση τις προδιαγραφές που ορίζει η διαχειριστική αρχή και γίνεται διεθνής διαγωνισμός. Φέτος έγιναν δύο διαγωνισμοί σύμφωνα με τον κ. Κούκη και δεν γινόταν να γίνει κάτι περισσότερο.
Τέλος, για το πρόγραμμα GreekLit επισήμανε πως διοικητικά ολοκληρώθηκε και η πέμπτη φάση. «Η επιτροπή έχει φτάσει στην έκτη φάση. Μέσω του ταμείου ανάκαμψης εξασφαλίσαμε τη συνέχιση του προγράμματος με τη χρηματοδότηση προς τη νέα διοίκηση – συγκεκριμένα το ποσό των 440.000 ευρώ» είπε ο κ. Κούκης. Όταν ρωτήθηκε για όσα καταγγέλλουν οι εκδότες σχετικά με τη μη καταβολή των χρημάτων για τα βιβλία που έχουν εκδώσει, απάντησε: «Οι φάσεις της χρηματοδότησης είναι δύο. Η πρώτη περιλαμβάνει χρηματοδότηση της τάξης του 30%. Ο εκδότης, αφού πάρει αυτό το ποσό, υποχρεούται να εκδώσει το βιβλίο μέσα σε δυο χρόνια. Ορισμένοι από τους εκδότες δεν έχουν εκδώσει τα βιβλία. Όσοι τα έχουν εκδώσει θα πρέπει να στείλουν τα δικαιολογητικά για να πάρουν τα λεφτά τους. Το να στείλει κάποιος μόνο το βιβλίο δεν σημαίνει τίποτα. Πρέπει να στείλει και τα δικαιολογητικά», είπε.
Τα παράπονα για τη Σάρτζα
Σχετικά με το περίπτερο του εμιράτου της Σάρτζα που ήταν η τιμώμενη φιλοξενούμενη για φέτος ακούστηκαν πολλά παράπονα. Καταρχάς αρκετοί θορυβηθήκαμε από την εικόνα των γυναικών της Σάρτζα που πήραν μέρος στη διοργάνωση: πέρα από μαντίλες φορούσαν και ένα είδος μάσκας που κάλυπτε το στόμα και άλλα χαρακτηριστικά τους. Στην ενημέρωση των δημοσιογράφων από τον κ. Κούκη τέθηκε το ζήτημα πώς γίνεται να υπάρχει συνεργασία με μια χώρα που έχει ανελεύθερο καθεστώς και καταπατά σε μόνιμη βάση τα ανθρώπινα δικαιώματα (ανελευθερία του Τύπου, ποινικοποίηση της ομοφυλοφιλίας κ.ά.), ενώ ο πρόεδρος του ΕΙΠ ρωτήθηκε σχετικά με το τι αναμένεται από αυτή τη συνεργασία.
Ο κ. Κούκης και η συντονίστρια της έκθεσης κ. Νόπη Χατζηγεωργίου εξήγησαν πως η συνεργασία αυτή σηματοδοτεί ένα μεγάλο άνοιγμα στον αραβικό κόσμο ο οποίος ανέρχεται στο ένα δισεκατομμύριο και ότι η Σάρτζα τα τελευταία δέκα χρόνια μετέχει σε όλες τις μεγάλες διεθνείς εκθέσεις του εξωτερικού. Επίσης ανακοίνωσαν ότι σύντομα θα έχουμε βιβλία συγγραφέων του εμιράτου μεταφρασμένα στα ελληνικά.
Ο πρόεδρος του ΕΙΠ εξέφρασε τη δική του πλευρά, ωστόσο δεν μπορούμε να γνωρίζουμε κατά πόσο οι απαντήσεις του είναι ικανοποιητικές. Στο τέλος του μήνα λήγει η θητεία του στο ΕΙΠ, ενώ σε λίγο καιρό θα αναλάβει την έκθεση ο νέος φορές για το βιβλίο, με νέο διοικητικό συμβούλιο, το οποίο καλείται να λύσει πάρα πολλά ζητήματα.
Κλείνοντας, παραθέτω μια από τις ομορφότερες εικόνες της φετινής έκθεσης: ένα παιδάκι πέντε ετών που με το ένα χέρι κρατούσε τον μπαμπά του και με το άλλο έσερνε μια χάρτινη σακούλα με παιδικά βιβλία. Για να μπορούμε να έχουμε περισσότερα τέτοια παιδάκια είναι πολλή και σε πολλά επίπεδα η δουλειά που πρέπει να γίνει από το νέο διοικητικό συμβούλιο του νέου φορέα για το βιβλίο. Δεν αρκούν τα ευχολόγια και οι καλές προθέσεις.
Φωτογραφίες: Motionteam, Έμυ Ντούρου
