Η Μεταπολίτευση πέθανε και είναι καιρός να θάψουμε με τις δέουσες τιμές το άταφο πτώμα της.
Οι επιστήμονες που μελετούν τη σύγχρονη ιστορία της Ελλάδας εκφράζουν πολλάκις τον προβληματισμό τους και ανοίγουν κεφάλαια ολόκληρα συζητήσεων και στρογγυλών τραπεζών για το αν και πότε ολοκληρώθηκε η περίοδος της Μεταπολίτευσης. Ορόσημο από τη μία πλευρά, την έναρξη, είναι η επόμενη στιγμή από την πτώση του δικτατορικού καθεστώτος, το οποίο αποτέλεσε την κορωνίδα του μετεμφυλιακού κράτους – το κράτος των διακρίσεων, του χωροφύλακα, των διώξεων και της καχεκτικής δημοκρατίας που συμπιεζόταν μεταξύ ανακτόρων, στρατού και πολιτικού αριβισμού.
Ορισμένοι προσπαθούν να τελειώσουν τη Μεταπολίτευση με την εμφάνιση των «αγανακτισμένων» στις πλατείες της κρίσης και την εμφάνιση του «λαϊκισμού», όπως τον αποκαλούν. Η στιγμή είναι όντως εμβληματική καθώς κατέρρευσε το δικομματικό σύστημα που έχτισε και μεσουράνησε στη Μεταπολίτευση. Η εκλογική κατάρρευση ΝΔ και ΠαΣοΚ, οι κυβερνήσεις των οποίων είχαν οδηγήσει τη χώρα στο χείλος της χρεοκοπίας, έφερε στην επιφάνεια ριζοσπαστικό λόγο και πρακτική, απαγκίστρωσε δυνάμεις και έβαλε τους πολίτες σε κίνηση και άλλαξε το πολιτικό σκηνικό. Σε αντιστοιχία, στα πρώτα μεταπολιτευτικά χρόνια, γκρεμίστηκαν και εξαφανίστηκαν οι μεταπολεμικοί πολιτικοί σχηματισμοί Ένωση Κέντρου, ΕΔΑ, ΕΡΕ και εμφανίστηκαν νέοι παίκτες, με ριζοσπαστικό και λόγο και πολιτική πρακτική. Μεγάλοι όγκοι πολιτών κινητοποιήθηκαν πολιτικά και κινηματικά, ενώ η ένταξη στην τότε ΕΟΚ (νυν ΕΕ) ήταν κομβικής σημασίας χρονική στιγμή για την αντοχή του συστήματος. Αυτή η αντοχή δοκιμάστηκε το 2015 με το δημοψήφισμα, άλλη μία εμβληματική χρονική στιγμή που είχε τους πολίτες σε κίνηση.
Εν τούτοις, η κοινοβουλευτική δημοκρατία εξακολουθούσε να λειτουργεί, πάνω – κάτω όπως όλο το προηγούμενο διάστημα, με τους πρωθυπουργούς να έχουν την πρωτοβουλία των κινήσεων (ιδιαίτερα μετά το 1985), τη νομοθετική εξουσία να υπακούει εν πολλοίς αλλά να πιέζει την εκτελεστική για ευρύτερο ρόλο και αρμοδιότητες, τους εργαζόμενους και την κοινωνία των πολιτών να ζητούν να έχουν λόγο σε αποφάσεις, η αναδιανομή εισοδήματος προς τη βάση να μη διαταράσσεται με μεγάλες αλλαγές και οι εκλογές να διεξάγονται ομαλά και αρκετοί βουλευτές να υπόσχονται στο πλαίσιο των πελατειακών σχέσεων.
Με την οικονομική κρίση να διεμβολίζει το σύστημα των ρουσφετιών και το κράτος-φέουδο, το πολιτικό σύστημα κινήθηκε με συγκλίσεις, βαθιές, ακόμη και απρόσμενες. Έφτασε όμως η 7η Ιουλίου 2019. Κομβικής σημασίας για την κοινωνία, όχι μόνο για την πολιτική. Την εξουσία ανέλαβε η ΝΔ μαζί με όλο το μπλοκ των δυνάμεων που τρόμαξαν από το αποτέλεσμα που σάρωνε συθέμελα τις συστημικές επιλογές τον Ιούλιο του 2015. Την επομένη άρχισε να ξηλώνεται ό,τι κατακτήθηκε από τη Μεταπολίτευση. Τα κληροδοτήματά της έπεφταν από νομικές παρεμβάσεις και το κοινωνικό κράτος δέχθηκε άνευ προηγουμένου πολιορκία: δικαιώματα, ακαταδίωκτο επαγγελματιών και επιτροπών, ανοιχτές παρεμβάσεις στη δικαιοσύνη, αμνηστίες οικονομικών εγκλημάτων και σκανδάλων, εργασιακά δικαιώματα και απεργίες, μισθοί πετσοκομμένοι, ασφαλιστικό, υγεία, παιδεία, άσυλο, εισαγωγή στα πανεπιστήμια, ισχυροποίηση κολεγίων και σχολαρχών, αποκλεισμός πτυχιούχων από την εργασία και πρόσβαση μόνο σε ημέτερους, διαρροή «εγκεφάλων», μιντιακή μονοφωνία και αποκλεισμοί ΜΜΕ, ιδιωτικοποιήσεις και συγκεντρωποίηση κεφαλαίου, αστυνομοκρατία και άγρια καταστολή, παρακολουθήσεις, παρακρατικά συμπτώματα. Κεντρικός στόχος της νέας διακυβέρνησης η αναδιανομή εισοδημάτων από τη βάση προς την κορυφή με νέα μέσα, καθώς είχε απονομιμοποιηθεί λόγω σκανδάλων το «κόλπο» του χρηματιστηρίου.
Το αποκορύφωμα των σαρωτικών εξελίξεων και αλλαγών ήταν η 30ή Ιανουαρίου 2022. Ήταν η μέρα που η Μεταπολίτευση και ό,τι μας κληροδότησε έσβησε μες στο κοινοβούλιο. Ούτε στις εποχές της καχεκτικής δημοκρατίας δεν μπορούσαν να φανταστούν ότι εκπρόσωποι του υπόκοσμου θα έφταναν στο κατώφλι του επιτελικού κέντρου της κυβέρνησης. Δεν χτύπησαν απλώς την πόρτα αλλά μπήκαν μέσα. Συνομίλησαν με υψηλότατα ιστάμενα στελέχη της κυβέρνησης, τα οποία έφτασαν να απολογούνται. Δεν πρόκειται για το πρόσωπο του Φουρθιώτη αλλά για όσα σηματοδοτεί. Το δώμα της εκτελεστικής εξουσίας δεν συνομιλούσε μαζί του απλώς, αλλά, όπως διαφαίνεται από τις δημοσιευμένες συνομιλίες, τον χρησιμοποιούσε στους πολιτικούς της σχεδιασμούς, του υποδείκνυε τι κάνει, τι να λέει, τι να παρουσιάζει. Ο υπόδικος οδηγήθηκε στη συνδιαλλαγή και στον εκβιασμό διότι παράλληλα αυτή η «επιτελική» κυβέρνηση είχε δώσει δικαιώματα. Είχε γίνει ντίλερ συμφερόντων και ντιλίβερι των επιθυμιών τους σε οικονομία (το άρθρο του Euractiv, πάντα ενημερωμένο από πηγές στο ιερατείο των Βρυξελλών, είναι το πλέον ενδεικτικό), ασφάλιση, υγεία, παιδεία, ελευθερίες και δικαιώματα.
Το τοπίο μετά την 30ή Ιανουαρίου 2022 έχει –για πρώτη φορά– πολιτικά υποταγμένες δυνάμεις στο μοντέλο διακυβέρνησης με τον υπόκοσμο. Η κυβέρνηση δεν απάντησε σε τίποτα για τον εκβιασμό που της γίνεται δημοσίως. Την ίδια στιγμή η ίδια απαιτεί προτάσεις και συναίνεση αλλά σε ένα τοπίο όπου όλοι οι δρόμοι επιστροφής στα προηγούμενα «καλύτερα χρόνια» έχουν μπαζωθεί. Δεν υπάρχει δρόμος επιστροφής. Οι ελίτ και το σύστημα διαπλοκής δεν διακινδυνεύουν άλλο ἐνα 2015 και φρόντισαν να μην υπάρξει ξανά.
Και η Μεταπολίτευση δεν έχει καμία σχέση ως κουλτούρα με αυτό το τοπίο στο οποίο η Βουλή και η δικαιοσύνη υποκύπτουν στα κελεύσματα μιας συγκεντρωτικής εξουσίας που έχει τη δομή ανώνυμης εταιρείας, που αδιαφορεί για τους πολίτες, όπως φάνηκε στην πανδημία και στις φυσικές καταστροφές (επαναλαμβανόμενες αποτυχίες) και που αφήνει ευχαριστημένη την ελίτ.
Στην κουλτούρα της Μεταπολίτευσης δεν ανήκει η αυταρχική διακυβέρνηση στο όνομα μιας πλειοψηφίας με αδιαφορία στην ύπαρξη, πόσο μάλλον στον λόγο της μειοψηφίας. Δεν νοείται διακυβέρνηση λαμβάνοντας υπόψη διαμεσολαβημένες σφυγμομετρήσεις κι όχι τον σφυγμό των πολιτών από κανάλια που τους δίνουν απευθείας τον λόγο. Τηρουμένων των αναλογιών, η εποχή μοιάζει περισσότερο με το μεταπολεμικό τοπίο του χωροφύλακα και των διακρίσεων.
Η Μεταπολίτευση πέθανε και είναι καιρός να θάψουμε με τις δέουσες τιμές το άταφο πτώμα της.
