Με αφορμή τον επετειακό εορτασμό των 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821, η υπογραφή Μνημονίου Συνεργασίας μεταξύ του Δήμου Μυτιλήνης και του Ιστορικού Αρχείου-Μουσείου Ύδρας (ΙΑΜΥ) επισφραγίζει τη γόνιμη και αγαστή συνεργασία των δύο δημόσιων Φορέων με τη διοργάνωση έκθεσης, για πρώτη φορά στην Ύδρα, του σπουδαίου Μυτιληνιού λαϊκού ζωγράφου Θεόφιλου, τα έργα του οποίου έχουν κηρυχθεί Μνημεία της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς.
Τα δώδεκα έργα που εκτίθενται στον χώρο του ΙΑΜΥ ανήκουν στη συλλογή του Μουσείου Θεόφιλου του Δήμου Μυτιλήνης. Τα θέματα των έργων, στην πλειονότητά τους, είναι εμπνευσμένα από τον ελληνικό επαναστατικό Αγώνα.
Τα έργα του Θεόφιλου μυρίζουν Ελλάδα
Όπως γράφει η κ. Ντίνα Αδαμοπούλου Προϊσταμένη του ΙΑΜΥ: «Τα ζωγραφικά αριστουργήματα του φτωχού φουστανελά από τη Μυτιλήνη αποτελούν αναμφίβολα μια ζώσα προσωποποίηση της αφήγησης της ελληνικής ιστορίας και, από την άποψη αυτή, η διοργάνωση της συγκεκριμένης έκθεσης στον χώρο του ΙΑΜΥ ήταν ευτυχής συγκυρία και πολύχρονος διακαής πόθος μας που αισίως υλοποιήθηκε!
Τα έργα του Θεόφιλου μυρίζουν Ελλάδα, μυρίζουν θάλασσα, χώμα, θυμάρι, πεύκο, γαλάζιο ουρανό, αγάπες, έρωτες, αλλά και Ρωμιοσύνη και ήρωες του ’21 και μάχες ξακουστές και κατορθώματα μοναδικά. Μας μεταφέρουν σε κόσμους αλλοτινούς, ατμόσφαιρες αγνές και θείες όταν όλα ήταν πιο όμορφα και η ανθρώπινη επικοινωνία, με όχημα και μοχλό την αξία της τέχνης, πιο άμεση, πιο ζεστή, πιο ανθρώπινη.
Τα μονοπάτια της ιστορίας, όπως αυτή διδασκόταν στα σχολειά και στα πανεπιστήμια, ήταν για τον απλοϊκό Θεόφιλο τόποι αδιάβατοι.
Για εκείνον γνωρίζουμε ότι, μακριά από τυπικές διδασκαλίες, βίωνε την ιστορία μέσα από τις διηγήσεις απλών ανθρώπων, μέσα από τα τραγούδια τους, τις αγωνίες και τα όνειρά τους. Την ιστορία την ανα-βίωνε ο Θεόφιλος, τη δραματοποιούσε, όπως μόνο εκείνος ήξερε, με τις μορφές και τα τοπία του, δίνοντας απλόχερα το αποτύπωμά της όπου του το ζητούσαν, σε τοίχους, σε πόρτες, σε κασέλες, σε μουσαμάδες, σε σκεύη.
Η ιστορία ήταν το οξυγόνο του Μυτιληνιού λαϊκού ζωγράφου: την ανάσαινε βαθιά και αχόρταγα και αυτό ακριβώς το αίσθημα εξέφραζε με μοναδικό τρόπο: Η ιστορία είναι άνεμος, έλεγε, και την καταλαβαίνεις όταν την ανασαίνεις…
Λόγια πραγματικά μεγάλα, μα και τόσο αληθινά από τον υπέροχο αυτόν φουστανελά, τον Θεόφιλο της Μυτιλήνης, τον «σαλό» της τέχνης, τον «Παπαδιαμάντη της ζωγραφικής» όπως τον αποκάλεσαν, τον λαϊκό καλλιτέχνη που έζησε όλη του τη ζωή «στο μεταίχμιο μεταξύ ονείρου και πραγματικότητας…».
Όλοι γνωρίζουμε ότι ο Θεόφιλος Χατζημιχαήλ ή Κεφαλάς υπήρξε, όπως συχνά συμβαίνει για πολλές μεγάλες μορφές, ο αδικημένος της ιστορίας, αφού βάδισε όλη την πολυκύμαντη διαδρομή της ζωής του ενδεής και πάμφτωχος, ζωγραφίζοντας «αντί πινακίου φακής» έργα μοναδικά, ολόφωτα, έργα σχεδόν ομιλούντα, ζωγραφισμένα με τον δικό του πάντα ανυπέρβλητο και χαρακτηριστικό τρόπο. Ο Θεόφιλος «σάμπως μια μυστική φωνή να του δίδαξε ότι η ελευθερία είναι πάντοτε μια σχέση αντίστροφα ανάλογη ανάμεσα στον πλούτο των υλικών αγαθών και στον πλούτο της ψυχής, περιορίζει τις πρακτικές του ανάγκες στο ελάχιστο. Ένα πιάτο φαΐ, ένα ρούχο, ένα σελάχι με μπογιές…».
Τη συνήθεια αυτή τη διατήρησε μέχρι το τέλος της ζωής του όταν αποκαμωμένος από τις συνεχείς περιοδείες κούρνιασε οριστικά στην πατρίδα του, τη Μυτιλήνη.
Και, λες και το σύμπαν λειτούργησε νομοτελειακά, ο Θεόφιλος, ο εραστής της παράδοσης, της ιστορίας και της Επανάστασης, άφησε την τελευταία του πνοή εκεί, στην αγαπημένη του πατρίδα, στο φτωχόσπιτό του στη Βαρειά, παραμονή του Ευαγγελισμού λίγο προτού ξημερώσει η Εθνική Γιορτή για το ’21, γερμένος για πάντα πάνω στο μικρό του κασελάκι με τα αγαπημένα του σύνεργα, πινέλα και χρώματα, μέσα σε ζωγραφιές από λεβέντες ήρωες του ’21, γοργόνες του Μεγαλέξανδρου, καράβια με ολάνοιχτα πανιά, λουλούδια και πολύ φως· φως εκτυφλωτικό να τον περιτριγυρίζει…
Είναι το αιώνιο φως της τέχνης του!»
Info Εγκαίνια: Σάββατο 4/9/2021 στις 20.30
