Μισός αιώνας από εκείνη τη νύχτα που συνέβη αυτό που κανείς δεν περίμενε. Τη νύχτα που έμελλε να αποτελέσει την τρίτη μεγαλύτερη στροφή της νεότερης ιστορίας μας. Η στιγμή που χιλιάδες νέοι, αντίθετοι σε μια κοινωνία που σώπασε και συμβιβάστηκε, σήκωσαν την τιμή της στα στήθη τους κρεμασμένοι στα κάγκελα του Πολυτεχνείου.
Ξεπέρασαν τον φόβο. Υπερέβησαν το ανθρώπινο και με τα πυρωμένα μάτια τους κοίταξαν κατάματα το τέρας της βίας που βρήκε μορφή στο σώμα της Χούντας των Συνταγματαρχών. Και όταν υπερβαίνουν τα ανθρώπινα όντα τον φόβο, τότε έχουμε μια επανάσταση.
Αυτό έκαναν οι «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι» του Πολυτεχνείου μια μέρα σαν σήμερα. 17η του Νοέμβρη του 1973.
«Θέλει αρετήν και τόλμην η Ελευθερία» είχε γράψει ο Ανδρέας Κάλβος. Και τότε σε εκείνη τη στροφή της ελληνικής Ιστορίας βρέθηκαν αυτοί που, όπως θα έλεγε και ο Ν. Καζαντζάκης, επέλεξαν να ακολουθήσουν το βαθύ τους χτυποκάρδι, την βαθιά φύση του Ανθρώπου, την Ελευθερία. Δίχως αστερίσκους, βία και θάνατο που είναι στοιχεία του υπανθρώπου. Γιατί το να μην συμβιβαστείς είναι μια πράξη επαναστατική, ένα σκαλοπάτι πιο κοντά στο φως της Ελευθερίας.
Οι φοιτητές του Πολυτεχνείου ήταν οι εργάτες, οι τεχνίτες που έφτιαξαν εκείνα τα σκαλιά, για να αναπνέουμε εμείς τον καθαρό αέρα της Ελευθερίας σήμερα.
Ο Αριστοτέλης, σε ένα έργο του, αναφέρει πως οι νέοι ζουν κυρίως με την ελπίδα και προτιμούν να κάνουν ό,τι τους φαίνεται ωραίο, παρά ό,τι τους συμφέρει, επειδή οι πράξεις τους υπαγορεύονται πιο πολύ από την καρδιά, παρά από τον ψυχρό υπολογισμό. Γι’ αυτό σε όλες τις δύσκολες στιγμές της Ιστορίας είναι οι νέες και οι νέοι εκείνοι που κάνουν αυτό που είναι πολύ δύσκολο, αλλά απολύτως αναγκαίο, αυτό που υπαγορεύει η καρδιά και όχι το συμφέρον.
Η νεότητα δεν είναι μια χρονική περίοδος, είναι μια πνευματική κατάσταση. 50 χρόνια μετά μπορεί οι νέες και οι νέοι του τότε να έχουν άσπρα μαλλιά, παιδιά και εγγόνια, όμως η νεότητα τους πέρασε στην αθανασία μαζί με τους δικούς τους νεκρούς. Γιατί χάρη σε αυτή τη νεότητα σώθηκε η τιμή της χώρας που παινεύεται συνεχώς πως γέννησε τη δημοκρατία που ζούμε σήμερα.
Για εμάς, την γενιά των πολλαπλών κρίσεων (οικονομική, υγειονομική κλπ), το Πολυτεχνείο αποτελεί μια σχολική ανάμνηση σε πρώτο βαθμό, με τα φοιτητικά χρόνια και τα «διαβάσματα» που τα συνοδεύουν, να αναδεικνύουν το γεγονός περισσότερο. Για πολλές/πολλούς από εμάς ήταν μια μέρα όπου είχαμε μάθει από το ίδιο μας το σπίτι.
Όταν με ένα γαρύφαλλο ή τριαντάφυλλο στο χέρι κατεβαίναμε την Πατησίων για να πάμε σε εκείνη την πεσμένη και σκουριασμένη πύλη που κάθε χρόνο γεμίζει κόκκινα λουλούδια. Μαζί και οι ζωγραφιές μας ως παιδιά. Ακόμα και σήμερα είναι το πιο συγκινητικό πράγμα που βλέπεις στο μνημείο του Πολυτεχνείου.
Πλέον, τα παιδιά της κρίσης, μεγαλώσαμε και μεγαλώνουμε στην ξεχωριστή δεκαετία των είκοσι που βρισκόμαστε. Και από τις ζωγραφιές που κάναμε παιδιά οφείλουμε να ζωγραφίσουμε τον κόσμο που ζούμε και θα παραδώσουμε στους επόμενους, χωρίς να ξεχάσουμε.
Το «Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία» είναι το τρομακτικά επίκαιρο μονοπάτι που οφείλουμε να ακολουθήσουμε. Δεν είναι μια απλή ανάμνηση κάθε 17 του Νοέμβρη. Είναι μια στάση ζωής. Να ενδιαφερόμαστε όχι μόνο για τον δικό μας εαυτό, αλλά για την «Ελευθερία» του κάθε συνανθρώπου μας. Ανεξαρτήτως φύλου, θρησκείας, χρώματος, κοινωνικής τάξης ή σεξουαλικού προσανατολισμού. Να αγαπάμε τον άνθρωπο γιατί αυτό που είναι και να μην ταυτιζόμαστε με τα στερεότυπα, τη βία και τον ρατσισμό που θέλουν μια κοινωνία ίδιων και υποταγμένων ανθρώπων.
Να μην είμαστε οι παθητικοί δέκτες μιας καθημερινής σαβούρας, αλλά να συμμετέχουμε στους αγώνες για τη δημόσια και δωρεάν Παιδεία. Να διαβάζουμε για να μαθαίνουμε από το παρελθόν και το βλέμμα μας να μπορεί να βαδίσει υπεύθυνα προς το μέλλον. Όσο για το «Ψωμί» και την αξιοπρεπή διαβίωση μας, που γίνεται όλο και πιο δύσκολη μήνα με το μήνα, χρέος μας, ως οι μελλοντικοί πολίτες αυτής της χώρας, να δουλεύουμε και να είμαστε ενεργοί πολίτες στο πανεπιστήμιό μας, στο χώρο εργασία μας, στην ομάδα που είμαστε μέλη και σε κάθε πτυχή της δημόσιας ζωής μας.
Μόνο με αυτό τον τρόπο, από τις παιδικές μας ζωγραφιές θα οδηγηθούμε «στης γενιάς μας τα Πολυτεχνεία»… και θα ζωγραφίσουμε τον δικό μας κόσμο.
«Οι νέοι δεν ξέρουν αρκετά για να είναι συνετοί και γι’ αυτό προσπαθούν το αδύνατο —και το πετυχαίνουν, η μια γενιά μετά την άλλη».
Περλ Μπακ, 1892-1973, Αμερικανίδα συγγραφέας, Νόμπελ 1938
