Με καραβιές νέων οι ξενοδόχοι μειώνουν κόστος αλλά και ποιότητα
«Έρχονται κατά χιλιάδες για να εργαστούν ως μαθητές στον τουριστικό κλάδο από τις χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ». «Όλη η Χαλκιδική, η Καβάλα και η Πιερία γέμισαν από μαθητές από την Τσεχία και τη Λετονία». «Προ ετών, σε ξενοδοχείο στις Κυκλάδες όλοι οι εργαζόμενοι, πλην του γενικού διευθυντή, ήταν από την Ουκρανία και τη Ρωσία». Είναι μερικές μόνο από τις φράσεις-κλισέ που περιγράφουν το φαινόμενο της μαθητείας το οποίο αξιοποιήθηκε καταχρηστικά από ξενοδοχειακές μονάδες της χώρας, ιδιαίτερα της βόρειας Ελλάδας.
Από πέρσι όμως το φαινόμενο απέκτησε νέα διάσταση. Πρώτοι στη λίστα για να εργαστούν στα ξενοδοχεία είναι οι νέοι κάτω των 25 ετών, κυρίως Ελληνες. Αιτία το ότι βάσει του κατώτατου μισθού η συγκεκριμένη κατηγορία είναι εξαιρετικά φτηνή, αφού κοστίζει 511 ευρώ μεικτά σε μηνιαία βάση, δηλαδή 410 ευρώ καθαρά. Πρόκειται για «ανακυκλώσιμο» προσωπικό, αφού μόλις γίνουν 25 ετών απομακρύνονται με συνοπτικές διαδικασίες. Αλλωστε είναι τέτοιο το ύψος της ανεργίας σε αυτή την ηλικιακή κατηγορία (50%) που θεωρείται σχετικά εύκολο να βρίσκονται διαρκώς νέοι για να καλύπτουν θέσεις εργασίας σε ξενοδοχεία.
Λάστιχο η ΚΥΑ
Συνδυαστικά, ο τουριστικός κλάδος αξιοποιεί και τα δυσδιάκριτα όρια που έχει θέσει από 1.1.2011 κοινή υπουργική απόφαση (ΚΥΑ) για το φαινόμενο της μαθητείας, καθώς ορίζεται ότι στα ξενοδοχεία οι μαθητές μπορούν να αποτελούν μέχρι το 17% του συνόλου των εργαζομένων ή να είναι κατ’ ανώτατο όριο 40 άτομα. Δηλαδή μια επιχείρηση με 235 εργαζόμενους μπορεί να έχει μαθητευόμενους μέχρι 40 άτομα ή 17%· αν έχει 500 άτομα προσωπικό, ο αριθμός των μαθητευομένων δεν μπορεί να υπερβαίνει τα 40 άτομα.
Υπάρχουν όμως ξενοδοχεία που έχουν τραβήξει στα άκρα τη συγκεκριμένη ΚΥΑ και έχουν καταφέρει να αυξήσουν τον παραπάνω αριθμό. Αυτό το πετυχαίνουν ιδρύοντας δύο και τρεις εταιρείες στις οποίες ανήκει το ξενοδοχείο, άρα και οι εργαζόμενοί του. Ετσι καλύπτουν το όριο των 40 μαθητών ανά εταιρεία, δηλαδή έχουν 120 μαθητές νόμιμα σε ένα ξενοδοχείο. Παράλληλα, σπάνε ακόμη και τις βάρδιες των εργαζομένων, βάζοντας 40 εργαζομένους-μαθητές σε καθεμία χωριστά, ερμηνεύοντας την υπουργική απόφαση κατά το δοκούν. Ετσι επιτυγχάνουν ακόμη μεγαλύτερη αύξηση του συνόλου τους.
Καταγγελίες
Το συνδικάτο στον τομέα του επισιτισμού και του τουρισμού έχει διαπιστώσει αυτές τις ατέλειες στην ΚΥΑ και έχει καταγγείλει τις παραπάνω εργοδοτικές τακτικές στο Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας (ΣΕΠΕ). Επί της ουσίας όμως το νομοθετικό πλαίσιο είναι τέτοιο που περιορίζει τις παρεμβάσεις των επιθεωρητών σε αμιγώς εργασιακά ζητήματα, όπως είναι τυχόν αδήλωτη εργασία ή η υπέρβαση ωραρίου χωρίς επίσημη καταγραφή των υπερωριών. Για τον λόγο αυτό γίνεται όλο και πιο δύσκολη η επιβολή ποινής σε ξενοδοχεία που αξιοποιούν στον υπερθετικό βαθμό τον θεσμό της μαθητείας φέρνοντας καραβιές ξένων εργατών.
Το μόνο σημείο της ΚΥΑ που μπορούν να αξιοποιήσουν οι διωκτικές αρχές είναι εκείνο που ορίζει ότι οι μαθητές πρέπει να προέρχονται από επίσημες σχολές τουριστικών επαγγελμάτων οι οποίες έχουν υπογράψει συμβάσεις με ξενοδοχεία και οι θέσεις εργασίας που καλύπτουν να είναι συγκεκριμένες (στον τομέα της υποδοχής, σερβιτόροι, μάγειρες και ζαχαροπλάστες). Επίσης, υποχρεωτικά κάθε εργαζόμενος-μαθητής θα πρέπει να «χρεώνεται» δίπλα σε έναν πιο έμπειρο επαγγελματία του κλάδου. Στις περιπτώσεις που το ΣΕΠΕ πραγματοποιεί ελέγχους για τον θεσμό της μαθητείας, επιβάλλει ποινές όταν βλέπει ότι οι μαθητές αξιοποιούνται, για παράδειγμα, ως κηπουροί ή συνηθέστερα ως λαντζέρηδες. Ομως όσον αφορά τον συνολικό αριθμό των μαθητευόμενων η παρέμβαση του ΣΕΠΕ είναι περιορισμένη έστω και αν η παραβίαση είναι εξόφθαλμη, δηλαδή ακόμη κι αν κανένας εργαζόμενος στο ξενοδοχείο δεν μιλάει ελληνικά!
Σύμφωνα πάντως με την Πανελλήνια Ομοσπονδία Εργατών Επισιτισμού και Υπαλλήλων Τουριστικών Επαγγελμάτων (ΠΟΕΕ-ΥΤΕ), το μεγαλύτερο πρόβλημα που εντοπίζεται στον κλάδο είναι η διαμόρφωση «αρνητικής κουλτούρας στον εργοδότη». Αυτό σημαίνει ότι δημιουργείται μια νέα «γενιά» εργοδοτών η οποία συνηθίζει να καταβάλλει αποδοχές πέριξ των 400-500 ευρώ μηνιαίως απασχολώντας είτε άτομα από χώρες της ανατολικής Ευρώπης με το καθεστώς της μαθητείας είτε νέους ηλικίας κάτω των 25 ετών. Ετσι τείνει να εδραιωθεί μια νέα κατάσταση: αφού μπορούν οι εργοδότες να καταβάλλουν τόσο χαμηλούς μισθούς, γιατί να υποχρεώνονται μέσω συλλογικής σύμβασης εργασίας να πληρώνουν τα διπλάσια σε επαγγελματίες με προϋπηρεσία ετών;
Τι είναι η μαθητεία
Η μαθητεία είναι μια μορφή επαγγελματικής εκπαίδευσης που θεωρητικά συμβάλλει στην ανεύρεση εργασίας και αφορά σπουδαστές σε σχολές συναφείς με τον ξενοδοχειακό κλάδο που βρίσκονται κοντά στην αποφοίτηση. Η διάρκειά της είναι εξάμηνη και στο διάστημα αυτό ουσιαστικά κάνουν την πρακτική τους άσκηση στο ξενοδοχείο που θα τους επιλέξει. Αμείβονται με βάση τις κατώτατες αποδοχές στον ιδιωτικό τομέα (586 ευρώ για άτομα άνω των 25 ετών και 511 ευρώ για κάτω των 25) και ουσιαστικά με αυτό τον τρόπο αποκτούν επαφή με μια επιχείρηση για ενδεχόμενη μόνιμη συνεργασία στο μέλλον με καλύτερους όρους απασχόλησης και αμοιβής. Σε αρκετές περιπτώσεις επιλέγονται σπουδαστές από σχολές του εξωτερικού για να εργαστούν ως μαθητές. Ετσι, όπως παρατηρείται, το φαινόμενο της μαθητείας αξιοποιείται κυρίως από πολίτες της ανατολικής Ευρώπης.
