Η συγγραφέας Μίριαμ Φρανκ γεννήθηκε στην Ισπανία του εμφύλιου πολέμου και έζησε τα πρώτα χρόνια της στη Γαλλία του Βισί. Το 1941, σε ηλικία πέντε χρόνων, επιβιβάστηκε μαζί με τη μητέρα της στο πλοίο «Serpa Pinto» με προορισμό το Μεξικό για να γλιτώσουν από τις μαζικές συλλήψεις των Εβραίων και τα στρατόπεδα εξόντωσης.
Πλησιάζοντας στην εφηβεία, η οικογένειά της μετανάστευσε στη Νέα Ζηλανδία, όπου η ίδια σπούδασε Ιατρική. Επέστρεψε στην Ευρώπη για το μεταπτυχιακό της και παντρεύτηκε τον Γερμανό ζωγράφο Ρούντολφ Κόρτοκρακς με τον οποίο απέκτησε δύο κόρες. Το Documento μίλησε μαζί της με αφορμή την κυκλοφορία του πρώτου τόμου της αυτοβιογραφίας της «Εξόριστη σε τρεις ηπείρους – Ιστορίες μιας νομαδικής ζωής» (μτφρ. Καρίνα Λάμψα) στα ελληνικά από τις εκδόσεις Καπόν.
Τι σας ώθησε να γράψετε το βιβλίο «Εξόριστη σε τρεις ηπείρους»;
Ξεκίνησα να γράφω το βιβλίο ωθούμενη από την ανάγκη να ξεδιπλώσω και να κατανοήσω μια πολύ περίπλοκη ζωή. Οπως έγραφε ο Αργεντινός συγγραφέας Εκτορ Τισόν, το έργο του οποίου μετέφρασα, η γραφή είναι μια διαδικασία διευκρίνισης. Για να καταφέρει να εξετάσει κάποιος μια ιδέα ή μια εμπειρία και να αναζητήσει τον καλύτερο τρόπο ώστε να τη μεταφέρει στους αναγνώστες, απαιτείται βαθιά κατάδυση στο θέμα και κατανόησή του από κάθε πλευρά. Ετσι αναγνώρισα τη σημασία τού να μοιράζομαι την ιστορία μου με τους άλλους. Αφηγούμενη τις εμπειρίες μου που καθορίστηκαν από σημαντικότατα ιστορικά γεγονότα και τα μαθήματα ζωής που πήρα από αυτά, θέλησα να εμπνεύσω ελπίδα στους αναγνώστες μου. Στόχος μου ήταν να χρησιμοποιήσω την ιστορία μου ως εφαλτήριο για να ενθαρρύνω μεγαλύτερη ανοχή και κατανόηση μεταξύ των ανθρώπων.
Γεννηθήκατε στην Ισπανία την εποχή του εμφύλιου πολέμου, ζήσατε τα πρώτα σας χρόνια στη Γαλλία του Βισί, πήγατε σχολείο στο Μεξικό και πανεπιστήμιο στη Νέα Ζηλανδία. Ποια χώρα αισθάνεστε πατρίδα σας;
Καμία ή όλες μαζί. Σε καμία χώρα δεν πέρασα τόσο καιρό ώστε να αποκτήσω σταθερές ρίζες, παρ’ όλα αυτά έμαθα πολλά από όλες. Καθεμία πρόσφερε τις δικές της ανεξίτηλες εγγραφές που έμειναν βαθιά χαραγμένες στην ψυχή μου. Η ταυτότητά μου αποτελείται από όλες τις εμπειρίες που είχα ως παιδί και τις γλώσσες που έμαθα και μίλησα σε καθεμία από αυτές τις χώρες.
Πόσο σοκαριστικός είναι ο ξεριζωμός για ένα παιδί;
Απογοητευόμουν πολύ ως παιδί όταν έπρεπε να εγκαταλείψω ένα μέρος που μόλις είχα συνηθίσει και στο οποίο ένιωθα ευτυχισμένη. Κάποιες φορές ωστόσο ενθουσιαζόμουν με τις εμπειρίες που θα ζούσα σε άλλη χώρα. Δεν ήμουν συνειδητά σοκαρισμένη από τις αλλαγές. Σε γενικές γραμμές τις αποδέχτηκα ως κανονικό κομμάτι της ζωής μου· άλλωστε ήταν ο μόνος τρόπος ζωής που γνώριζα. Στην εφηβεία μου, όμως, όλο αυτό άρχισε να με ζορίζει. Η μετάβαση από το ζωντανό, γεμάτο χρώματα Μεξικό στην πιο ήρεμη και σεμνή Νέα Ζηλανδία, όταν ήμουν περίπου δώδεκα ετών, ράγισε την καρδιά μου. Μου έλειπε τρομερά η ζωή μου στο Μεξικό, με αποτέλεσμα να δυσκολευτώ πολύ να προσαρμοστώ στη ζωή της Νέας Ζηλανδίας. Στη συνέχεια ωστόσο ταίριαξα πολύ σε αυτά τα αγγλικά αποικιακά νησιά, που είναι τόσο απομακρυσμένα από τον κόσμο που μέχρι τότε γνώριζα. Εκτίμησα βαθιά τη μοναδική φυσική ομορφιά τους και τη γενναιοδωρία του πνεύματος των ανθρώπων και τα ενσωμάτωσα στην προσωπικότητά μου – μαζί με τις μεξικανικές και ευρωπαϊκές εμπειρίες μου. Ο ξεριζωμός άφησε βαθύ σημάδι –θα έλεγα ότι έκανε ακόμη και ζημιά στη ζωή μου–, παράλληλα όμως με πλούτισε.
Ζήσατε πολύ δύσκολες στιγμές μόνο και μόνο επειδή γεννηθήκατε σε μια ταραχώδη εποχή για την Ευρώπη. Τι έχετε κερδίσει από την εμπειρία σας;
Εχω αποκτήσει πολύ μεγαλύτερη κατανόηση και οξυδέρκεια για τη ζωή, την ανθρώπινη φύση και τις σχέσεις. Εχω επίσης αποκτήσει μεγαλύτερη ανθεκτικότητα και προσαρμοστικότητα στις δύσκολες καταστάσεις και έχω μάθει να βρίσκω πρακτικές λύσεις στα προβλήματα της ζωής.
Τι θυμάστε πιο έντονα από τους γονείς σας;
Από τη μητέρα μου θυμάμαι τη βαθιά αγάπη και οικειότητα που είχαμε την εποχή που ήρθαμε αντιμέτωπες με έναν απειλητικό και επικίνδυνο κόσμο στη Γαλλία κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου, καθώς και την οδυνηρή απώλεια της επικοινωνίας μας όταν μπήκα στην εφηβεία. Οι σημαντικότερες αναμνήσεις που έχω από τον πατέρα μου είναι η μακροχρόνια απουσία του και ο ενθουσιασμός που είχα να τον ξαναδώ κατά τη διάρκεια των σπάνιων επανεμφανίσεών του, που με την πάροδο του χρόνου δημιούργησαν κλίμα απογοήτευσης και δυσπιστίας.
Εχετε βιώσει ρατσισμό λόγω της εβραϊκής καταγωγής σας;
Οχι ιδιαιτέρως ή ίσως όχι τόσο ώστε να με ενοχλεί στην ενήλικη ζωή μου. Ωστόσο, αν εγώ και η μητέρα μου είχαμε συλληφθεί από τις αρχές της κυβέρνησης του Βισί και τους ναζί στη Γαλλία, θα είχα καταλήξει νεκρή κάτω από ένα βουνό πτωμάτων σε θάλαμο αερίων λόγω της εθνικότητάς μου, για την οποία τότε δεν είχα καν συνείδηση. Μιλάμε για την απόλυτη μορφή ρατσισμού.
Νιώσατε ποτέ ότι ο κόσμος δεν είναι αρκετά μεγάλος για σας;
Οχι. Αντιθέτως θεωρώ ότι ο κόσμος είναι πολύ μεγάλος και μπορεί να μας χωρέσει όλους. Το αμαθές και αδιάλλακτο κομμάτι της ανθρωπότητας είναι εκείνο που προσπαθεί να περιχαρακωθεί σε μικρές κοινωνικές ομάδες αφήνοντας απ’ έξω όσους θεωρεί «διαφορετικούς» ή «κατώτερους» και τους οποίους ανταγωνίζεται, εκδιώκει ή τους συμπεριφέρεται ακόμη χειρότερα.
Τι σας ώθησε να γίνετε γιατρός;
Αποφάσισα να μελετήσω την ιατρική όταν ήμουν δεκατεσσάρων ετών και έπρεπε να επιλέξω αν θα συνεχίσω με τις γλώσσες, στις οποίες είχα φυσικό ταλέντο, ή με την επιστήμη που με ενδιέφερε, ώστε να προετοιμαστώ για την ιατρική. Επέλεξα την επιστήμη, καθώς ήθελα να βοηθήσω τους ανθρώπους να ξεπεράσουν τα δεινά τους –τόσο ψυχικά όσο και σωματικά– ως αποτέλεσμα του πόνου που βίωνα τότε από τον ξεριζωμό μου και τις δυσκολίες που είχα στη σχέση μου με τη μητέρα μου. Αποφάσισα να αφιερώσω τη ζωή μου στην επούλωση των πληγών των άλλων, σε αντίθεση με τις αρχές του Ολοκαυτώματος που προώθησε την πρόκληση πόνου και τη θανάτωση.
Πιστεύετε ότι η ιστορία επαναλαμβάνεται;
Η ιστορία επαναλαμβάνεται καθ’ όλη τη διάρκεια των αιώνων. Και το σήμερα αποτελεί ακόμη ένα σοκαριστικό παράδειγμα. Η ανάγκη του συνανήκειν υποτάσσεται δυστυχώς στην ανάγκη του ανθρώπου να αντιταχθεί και να υποτάξει τις άλλες ομάδες και επεκτείνεται ακόμη και στη χωρίς νόημα καταστροφή και θανάτωση. Διαβάζοντας για την ιστορία της Ιερουσαλήμ αντιλήφθηκα ότι με το πέρασμα των αιώνων τα ονόματα των φυλών έχουν αλλάξει, αλλά η εχθρότητα, η πρόκληση πόνου, η καταστροφή σπιτιών και οικογενειών στο όνομα δεσποτικών ατόμων, διεφθαρμένων κυβερνήσεων και κακώς ερμηνευμένων ιδεολογιών και θρησκειών πάντα παραμένουν. Πρόκειται για έναν διαρκή αγώνα ανάμεσα στην πιο τυραννική και την πιο γενναιόδωρη και συναισθηματικά σοφή πλευρά της ανθρωπότητας.
Πώς νιώθετε για όλους όσοι αναγκάζονται σήμερα να εγκαταλείψουν τη χώρα τους εξαιτίας του πολέμου;
Δυστυχώς μιλάμε για πολύ θλιβερή κατάσταση. Ολόκληρη η Μέση Ανατολή βρίσκεται σε κατάσταση χάους, χωρίς να είναι ορατή η διέξοδος. Αυτό με τη σειρά του δημιουργεί μεγάλες ευθύνες στις χώρες υποδοχής. Η Ελλάδα βρίσκεται στην πρώτη γραμμή υποδοχής των πρόσφατα εκτοπισμένων ανθρώπων και ο μεγάλος αριθμός τους ωθεί στα άκρα την παραδοσιακή έννοια της φιλοξενίας για την οποία είναι γνωστή η χώρα σας. Πρόκειται για πολύ δύσκολη και περίπλοκη κατάσταση, τόσο για τους πρόσφυγες όσο και για τις χώρες υποδοχής τους, που δεν διαφέρει πολύ από ό,τι έζησα ως παιδί. Φαίνεται ότι οι άνθρωποι θα βιώσουν ακόμη πιο δύσκολες καταστάσεις μέχρι να βρεθεί ουσιαστική λύση.
Info:
Εξόριστη σε τρεις ηπείρους – Ιστορίες μιας νομαδικής ζωής
Μίριαμ Φρανκ
Εκδόσεις Καπόν
ISBN 978-618-5209-09-4 – ΣΕΛ. 352
Λεζάντες
1. Η Μίριαμ Φρανκ με την Καταλανή φίλη της Λάλι ξαπλωμένες κάτω από ομπρέλες που τις προστατεύουν από τον ήλιο
2. Μίριαμ Φρανκ
