Ο γνωστός ψυχίατρος – ψυχαναλυτής μιλά για την αναγκαιότητα των γιορτών και τη συμπεριφορά μας αυτές τις περιόδους
Συνέντευξη στη Νόρα Μολυβιάτη
Φωτογραφία Δημήτρης Ραπακούσης
Σε ποιους απευθύνονται οι γιορτές των Χριστουγέννων;
Οι γιορτές δεν είναι για τους μεγάλους αλλά για τα παιδιά! Οι μεγάλοι δεν νομίζω ότι έχουν πλέον καμιά πρεμούρα για τα Χριστούγεννα. Ιδιαίτερα αυτή την εποχή της κρίσης, που όλοι οι άνθρωποι είναι και λίγο θλιμμένοι. Μην ξεχνάτε ότι πολλοί πλέον ζουν στα όρια της φτώχειας και δεν μπορούν να ξοδέψουν για το σπίτι ή να αγοράσουν δώρα, με αποτέλεσμα γι’ αυτούς η ατμόσφαιρα να είναι λιγότερο ευχάριστη. Γενικά μιλώντας πάντως, είναι μια καλή, ανακουφιστική περίοδος. Υπάρχουν, βέβαια, μερικοί που έχουν πραγματική θρησκευτική πίστη, οι οποίοι βιώνουν τη γιορτή πιο μυστικιστικά. Αλλά για τους περισσότερους από εμάς είναι μια ευχάριστη διακοπή της καθημερινής ρουτίνας της ζωής.
Ποια είναι η δική σας θέση για την «κατάθλιψη των γιορτών»;
Δεν ισχύει αυτό το σχήμα. Σε μικρή κλίμακα υπάρχουν κάποιοι άνθρωποι που είναι μόνοι, που έχουν ζήσει δύσκολη παιδική ζωή ή δυσάρεστα Χριστούγεννα: γι’ αυτούς οι γιορτές ήταν περίοδος καβγάδων και μοναξιάς μέσα στην οικογένεια. Οπότε αργότερα, όταν μεγάλωσαν, κάθε Χριστούγεννα φέρνουν την ασυνείδητη αυτή ανάμνηση των παιδικών εμπειριών. Επίσης ενδέχεται οι όμορφες εικόνες να οδηγήσουν σε αναθεώρηση της δικής σου ζωής και να σκεφτείς «είμαι μόνος» ή «είμαι με μια γυναίκα ή έναν άντρα που δεν τον/την πολυθέλω» ή «αλλιώς τα νόμιζα μικρός». Γι’ αυτό λοιπόν μετά τα Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά έχουμε περισσότερες αυτοκτονίες και περισσότερα διαζύγια. Οπως το καλοκαίρι, που παρατηρούμε αύξηση των διαζυγίων. Οταν πηγαίνεις με τη γυναίκα ή την γκόμενά σου διακοπές, περιμένεις να χαρείς, να σε πλησιάσει ο άλλος. Αν αυτό δεν γίνει, βγαίνουν στην επιφάνεια διάφορα προβλήματα, απογοητεύεσαι και επιστρέφεις έτοιμος να χωρίσεις.
Ωστόσο, οφείλουμε να ομολογήσουμε ότι ειδικά αυτή την εποχή υπάρχει ο «ψυχαναγκασμός της ευτυχίας»…
Η ευτυχία σε ένα οικογενειακό τραπέζι είναι τις περισσότερες φορές πραγματική. Δεν υπάρχει κάτι ψυχαναγκαστικό, αυτά τα λένε συνήθως οι συγγραφείς στα βιβλία και οι εργαζόμενοι στα μίντια. Οι άνθρωποι σήμερα είναι ειλικρινείς, δείχνουν αυτό που είναι, φανερώνουν τον εαυτό τους, δεν κλείνονται σε συμβάσεις. Γι’ αυτό αν κάτι δεν πάει καλά, φουντώνουν οι οικογενειακές έριδες.
Από ποια ανθρώπινη ανάγκη πηγάζει η θεσμοθέτηση των γιορτών;
Από την ανάγκη του ανθρώπου για ιεροτελεστία. Οι γιορτές βάζουν τάξη στη ζωή του, δημιουργούν ένα διάλειμμα στη ρουτίνα, μια προσδοκία χαράς. Εχουμε θρησκευτικές γιορτές, πολεμικές γιορτές, εθνικές γιορτές! Κάθε πόλη και χωριό γιορτάζουν την απελευθέρωσή τους, κάθε μέρα γιορτάζει και ένας άγιος. Είναι ένα «παλιό διαφημιστικό κόλπο αυτό» για να κρατάει η θρησκεία την «πελατεία» της, σε συνδυασμό με το κράτος, γιατί πάντα κράτος και Εκκλησία στήριζαν ο ένας τον άλλο. Με αυτό τον τρόπο, με τις εκατοντάδες γιορτές στη διάρκεια του χρόνου, η Εκκλησία κρατάει κοντά τους πιστούς της. Γιατί η θρησκεία δεν ακολουθείται από πολλούς ανθρώπους πλέον. Η επιστήμη έχει αλλάξει τα δεδομένα. Οι περισσότεροι που παρακολουθούν τηλεόραση δεν πιστεύουν εύκολα ότι υπάρχει ένας αρσενικός θεούλης πάνω στα σύννεφα και έτσι έχει χαθεί η έννοια της θρησκευτικότητας. Ανάλογα πράττει και το έθνος με τις εθνικές γιορτές, για να διατηρήσει το εθνικό πνεύμα. Οσο πιο μικρή και ασήμαντη και ταλαίπωρη χώρα είσαι τόσο περισσότερες εθνικές γιορτές έχεις, για να θυμίζουν το «μεγαλείο του έθνους». Οι μεγάλες χώρες, έχουν ελάχιστες εθνικές γιορτές. Αυτά χρειάζονταν για να κάνουμε το κράτος εθνικό και θρησκευτικό σύμβολο, για να πάει ο άλλος να σκοτωθεί γι’ αυτό.
Οι αλλόθρησκοι πώς βιώνουν αυτές τις γιορτές στην Ελλάδα;
Βλέπουν και αυτοί τα Χριστούγεννα σαν ευκαιρία για γιορτή, διακοπές, ψώνια, δώρα, χαρά! Αν είσαι μουσουλμάνος, Εβραίος ή οτιδήποτε άλλο θα γιορτάσεις με λιγότερη θρησκευτικό χρώμα ή μικρότερη οικογενειακή χροιά. Τα Χριστούγεννα και η Πρωτοχρονιά στην Ελλάδα είναι και αρκετά εμπορικές γιορτές. Είναι σαν ένα διάλειμμα στο σχολείο, που βαριέσαι να μαθαίνεις μαθηματικά, χτυπάει το κουδούνι και όλοι τρέχουν στο προαύλιο! Δεν είναι τυχαίο ότι οι Ρώσοι, που κανονικά τα γιορτάζουν 15 μέρες μετά, έρχονται για διακοπές, να βγουν έξω, να ψωνίσουν, να πάρουν δώρα, να διασκεδάσουν. Και μετά επιστρέφουν στην πατρίδα τους και γιορτάζουν λιγότερο «αναπτυγμένα» και περισσότερο κατανυκτικά.
Τι σημαίνουν αυτές οι γιορτές για εσάς;
Τα Χριστούγεννα ήταν πάντα ιδιαίτερη γιορτή για την οικογένειά μας, γιατί είναι τα γενέθλια της κόρης μου και τα γιορτάζουμε όλοι μαζί οικογενειακά. Μάλιστα, την έφερα εγώ στον κόσμο, όταν εφημέρευα στο νοσοκομείο Epson στο Λονδίνο. Δεν υπήρχαν γιατροί, ήταν μεσημέρι, οι περισσότεροι γιόρταζαν με την οικογένειά τους. Στη βάρδια υπήρχε ένας εφημερεύων που ήξερε λιγότερα από εμένα. Την ξεγέννησα εγώ, λοιπόν, μαζί με μια νοσοκόμα.
